در آستانه دیدار دو هزار فرهنگی با رهبر معظم انقلاب اسلامی مروری داریم به سخنان سال گذشته ایشان در جمع دانشجو معلمان و میزان اجرایی شدن فرمایشات معظم له در نظام تعلیم و تربیت.
دقایقی پیش دیدار ۲ هزار فرهنگی با مقام معظم رهبری به مناسبت هفته معلم برگزار آغاز شد. دیداری که هر ساله رهبر معظم انقلاب اسلامی طی آن از تکریم معلمان و همچنین مسائل مرتبط به عرصه تعلیم و تربیت می‌گویند و مرور سخنان ایشان در هر سال نشان می‌دهد اشراف ایشان به مشکلات و ریشه‌های عمیق آن در این حوزه تا چه اندازه دقیق است.
در آستانه دیدار جدید فرهنگیان با مقام معظم رهبری مروری داریم به سخنان سال گذشته ایشان و میزان عمل به آن سخنان از سوی جامعه تعلیم و تربیت و خصوصاً مسئولان آموزش و پرورش.
سال گذشته دیدار فرهنگیان با رهبر معظم انقلاب اسلامی به دیداری نمادین‌تر تبدیل شد، وقتی بنا به فرمایش ایشان «آن دیدار با معلّمین را -که در حسینیّه [امام خمینی (ره)] انجام می‌گرفت- تبدیل کردیم به این دیدار که به‌صورت مضاعف نمادین باشد: هم تکریم معلّم، هم تکریم دانشگاه معلّم‌پرور». دیدار دانشجو معلمان دانشگاه فرهنگیان با رهبر انقلاب و تاکید ایشان بر پذیرش معلم از طریق این دانشگاه و دانشگاه شهید رجایی همانطور که انتظار می‌رفت سبب شد سال ۹۷ سال پر رونقی برای دانشگاه فرهنگیان باشد و از محاقی که چندین سال بود گرفتارش شده بود رهایی پیدا کند.
مقام معظم رهبری در آن دیدار فرمودند: «راجع به مسئله‌ی دانشگاه فرهنگیان و مسئله‌ی تربیت‌معلّم؛ امروز مهم‌ترین نیاز آموزش و پرورش کشور، معلّم است؛ مهم‌ترین نیاز، معلّم است. این دانشگاه و دانشگاه شهید رجایی و هر نقطه‌ای که تربیت‌معلّم بر آن صدق می‌کند، بایستی هم کمّاً، هم کیفاً توسعه پیدا کند. آقایان گفتند و بنده هم اطّلاع دارم که تا چهار سال دیگر، تعداد انبوهی از معلّمین -تعداد کثیری- وارد بازنشستگی می‌شوند و آن کسانی که از این دانشگاه‌ها، [یعنی] دانشگاه فرهنگیان و دانشگاه شهید رجایی، تحویل داده می‌شوند به آموزش و پرورش، بسیار کمتر از آن مقداری هستند که از آموزش و پرورش خارج می‌شوند؛ این یک بحران است برای آموزش و پرورش؛ نباید چنین اتّفاقی بیفتد. البتّه گفته می‌شود که از بیرون کسانی را می‌گیرند، [ولی] آن یک عمل اضطراری است و در صورت ناچاری و اضطرار البتّه اشکال ندارد؛ علی‌الاصول هم یک کارِ درستی نیست؛ معلّمی یک حرفه‌ی فنّی است، یک کار هنری است؛ یادگرفتن لازم دارد؛ اینجا شما معلّمی را یاد می‌گیرید؛ آنکه در فلان دانشگاه دیگر درس خوانده، او این معلومات شما را که در اینجا یاد گرفته‌اید ندارد؛ چطور می‌خواهد معلّمی کند؟»
هر چند توجه به دانشگاه فرهنگیان تا حدودی توانست وضعیت پذیرش دانشجو معلمان را بهبود بخشد اما یکی از نکات تأسف برانگیزی که در بودجه سال ۹۸ آورده شد، نشان از عدم توجه جدی مسئولان دولتی به اساس فرمایشات مقام معظم رهبری داشت. جایی که تاکید دولت بر خرید خدمات آموزشی بود که طبیعتاً در این عرصه معلمان خرید خدمات در اولویت قرار می‌گرفتند درحالیکه مقام معظم رهبری به صراحت فرموده بودند پذیرش معلم از بیرون از نظام تعلیم و تربیت (دانشگاه فرهنگیان و دانشگاه شهید رجایی) علی‌الاصول کار دستی نیست و تاکید کرده بودند: «آن که در فلان دانشگاه دیگر درس خوانده، او این معلومات شما را که در اینجا یاد گرفته‌اید ندارد؛ چطور می‌خواهد معلّمی کند؟» این شاید اساسی‌ترین نکته در بحث استخدام فرهنگیان در آموزش و پرورش باشد که همچنان آموزش و پرورش به این نکته اساسی بی توجهی می‌کند.
اما سخنان دیگری که سال گذشته همزمان با روز معلم ایشان فرمودند در حوزه تربیت دانش آموزان بود، آنجایی که فرمودند: «دانش‌آموز باید در طول این دوازده سال، جایگاه خود را در این کاروان عظیمی که به سمت پیشرفت در جامعه‌ی اسلامی حرکت می‌کند، پیدا کند؛ باید بداند که در این مجموعه‌ی عظیم، در این حرکت عظیم او چه‌کاره است؟ جایگاهش کجا است؟ شأنش چیست؟ برای خودش نقش تعریف بکند؛ ما باید این‌جور فرزندانمان را تربیت بکنیم. دانش‌آموز، در مدرسه به‌وسیله‌ی شماها تربیت می‌شود؛ باید دارای حسّ مسئولیّت تربیت بشود؛ دارای روحیّه‌ی آزاداندیشی تربیت بشود؛ راستگو تربیت بشود؛ بلندهمّت تربیت بشود؛ شجاع، فداکار، پاک‌دامن، پرهیزکار؛ نسل تربیت‌شونده‌ی در اختیار شما، باید با این خصوصیّات تربیت بشوند؛ افق دید اینها است.»
هر چند رسیدن به تربیت چنین دانش آموزانی با برنامه‌ریزی های یک‌ساله و دوساله به دست نمی‌آید اما مهم این است که ببینیم چه قدم‌های مؤثر و راهبردی در این مسیر طی یک سال گذشته برداشته شده است که در این مسیر هم نمی‌توان خروجی روشنی از آموزش و پرورش را شاهد بود یا به عبارت دیگر دورخیز روشنی به سمت این هدف را مشاهده کرد. اینکه ما به سمتی حرکت کنیم که بنا به فرمایش مقام معظم رهبری «دانش‌آموز ما بایستی با احساس هویّت ملّی رشد کند و تربیت پیدا کند و بزرگ بشود و پیش برود»، باید به روشنی تبیین و به اجرا در بیاید.
وقتی ایشان سال گذشته در جمع دانشجو معلمان فرمودند: «یک نکته‌ی دیگر، مسئله‌ی علم نافع است. در تعلیم و تربیت کشور، علمِ سودمند، دانشِ سودمند باید تعقیب بشود. اینکه شما میگویید «آموزش و پرورش اصلاح باید گردد »،(۵) یکی از موادّ مهمّ اصلاحی، همین است که دانشی که در اینجا تعلیم داده می‌شود، دانش سودمند باشد؛ این جوان بتواند از این دانش، برای بهبود زندگی خود و جامعه‌اش و پیرامونیانِ خود استفاده کند؛ علم نافع این است.»، ما را دوباره با این واقعیت تلخ رو به رو کردند که محتوایی که این روزها به دانش‌آموزانمان ارائه می‌دهیم چه میزان با آن علم نافع که ایشان فرمودند منافات دارد. هر چند وزیر آموزش و پرورش سال گذشته در بسیاری از سخنرانی‌های خود بر جایگزینی مهارت محوری به جای محفوظات محوری تاکید کردند اما همچنان کتاب‌های درسی انباشته از علومی است که جز برای کنکور به درد بهبود زندگی فرزندانمان نمی‌خورد و مهارت محوری نیز به نظر نمی‌رسد به صورت عملی در آموزش و پرورش جریان یافته باشد و هنوز برای جاری شدن این فرمایش مقام معظم رهبری در سطح مدارس باید زمان بیشتری منتظر بمانیم.
اما یکی دیگر از نکات کلیدی که ایشان سال گذشته بیان کردند کوتاه اما بسیار حیاتی بود. «ما نمی‌توانیم به آموزش و پرورش مثل یک اداره‌ی معمولی در ردیف ادارات دیگر نگاه کنیم؛ اینجا مسئله‌اش، مسئله‌ی ویژه است». این همان دردی است که بدنه آموزش و پرورش این روزها به شدت درگیر آن است. وقتی سازمان امور استخدامی کشور فرهنگیان را مانند دیگر کارمندان کشوری می‌بیند و در جدیدترین نمونه احکامش آنها را از حق ادامه تحصیل با بخشنامه ممنوعیت اعمال مدرک تحصیلی بیش از دو بار در احکام فرهنگیان محروم کردند. هر چند در این حوزه موارد متعدد است مانند تغییر احکام مربوط به دانشجو معلمان که با رایزنی‌های بسیار حل شد و یا بحث‌های مربوط به بودجه و پرداختی‌ها؛ آنچه مسلم است از نظر بدنه دولت متأسفانه آموزش و پرورش یک وزارتخانه همچون سایر وزارتخانه‌ها تلقی می‌شود.
در حوزه دیگر، تاکید مقام معظم رهبری بر اجرایی شدن سند تحول بنیادین و تحقق یافتن آن نیز سبب شد سال گذشته وزارت آموزش و پرورش اهتمام بیشتری بر اجرایی کردن سند تحول داشته باشد و رونمایی از شش زیر نظام سند تحول که مسیر اجرایی کردن آن را هموارتر کرده است نمونه‌ای از این اقدام است.
حال باید منتظر ماند و با انعکاس سخنان امروز رهبر معظم انقلاب اسلامی با فرهنگیان، میزان رضایت ایشان از نظام تعلیم و تربیت و چشم انداز و انتظاراتی که از این حوزه دارند بار دیگر ما را به سمت کلیدواژه‌هایی مهم راهنمایی کنند.