گروه علمی و دانشگاهی خبرگزاری فارس-مرضیه حسن‌پور؛ می‌گفتند مارک‌پوشی تقریبا اپیدمی شده و کار به جایی رسیده که تولید کننده‌های وطنی برای از پا نیفتادن و نگهداشتن کارگاه‌های تولیدی خود مجبورند کالای خودشان را با هویت محصولات کشورهای دیگر روانه بازار داخل کنند تا مارک‌پوشان به واسطه مارک خارجی روی جنس، آن را بخرند.
می‌گفتند رواج پدیده استفاده از جنس خارجی بخاطر کلاس و منزلت اجتماعی است زیرا برخی تصور می‌کنند اگر از محصول خارجی استفاده کنند دارای جایگاه بالاتری هستند.
برخی دیگر که کمتر از اجناس خارجی استفاده می‌کردند و شاید توان تقبل هزینه آن را نداشتند هم کم‌کم به خیل مارک‌پوشان پیوستند و می‌گفتند به هر صورتی باید هزینه را تأمین کنیم تا از جماعت جا نمانیم؛ می‌گفتند فرزندان مسؤولان هم از جنس خارجی استفاده می‌کنند و هزار حرف و حدیث دیگر.
حالا اما این پدیده کمتر دیده میشود چرا که فرهنگ استفاده از تولید ایرانی تقریبا بین مردم جا افتاده و مردم به توصیه مقام معظم رهبری آن را در حد یک فریضه می‌دانند تا با خرید محصول ایرانی کمکی به تولیدکننده ایرانی و ارتقای محصول داخلی کرده باشند.
برآن شدیم تا در رابطه با این موضوع از مسؤولان نیز سؤال کنیم؛ از مسؤولان معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری آغاز کردیم که خودشان داعیه‌دار نهادینه شدن فرهنگ تولید و استفاده از محصول ایرانی هستند.
با اسماعیل قادریفر رئیس مرکز توسعه فناوری‌های راهبردی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری به گفت‌وگو نشستیم.
فارس: آقای ستاری معاون علمی و فناوری رئیس جمهور از زمان تصدی بر این منصب بسیار بر موضوع زیست‌بوم فناوری و نهادینه شدن تولید و استفاده از محصول دانش‌بنیان تأکید دارد و همواره در سخنرانی‌ها به این موضوع اشاره می‌کند؛ این اصرار و تأکید به چه دلیل است؟
قادریفر: برای یک استاد دانشگاه مانند آقای ستاری، سخنرانی‌های متنوع و متفاوت سخت نیست اما وی مدام بحث تولید دانش‌بنیان را تکرار می‌کند و تأکید وی بر شکل‌گیری زیست‌بوم به این دلیل است که این مساله تبدیل به ملکه اذهان شود و ما آن را تبدیل به یک اکوسیستم کنیم؛ چرا که تمام جریان فناوری مربوط به کلانشهرها نیست بلکه زیست‌بوم باید به جای‌جای کشور حتی به دورترین نقاط برسد.
فارس: به نظر شما این تأکید و اصرار نتیجه داده است؟
قادریفر: بله، همان‌طور که بسیاری از بچه‌های المپیادی ما از شهرهای گمنام هستند که بسیار شهرهای کم برخوردارتری نسبت به کلانشهرها بودند.
یکی از برنامه‌های محوری معاونت علمی نیز که در این دوره بیشتر به آن پرداخته‌ایم اما کمتر رسانه‌ای شده موضوع سفرهای استانی بوده است، ما بدون استثناء هر هفته روزهای دوشنبه یا سه‌شنبه در سفر استانی هستیم، در 4 سال گذشته حدود 110 سفر استانی داشته‌ایم، در این سفرهای استانی باز این موضوعات مربوط به علم و فناوری تکرار میشود، در شهرهای گوناگون کشور حتی شهرهای کوچک ادبیات دانش‌بنیان جا افتاده است؛ بنابراین یکی از دلایلی که آقای ستاری بر روی این موضوع تأکید داشته این بوده که ما باید پیام را به جامعه مخاطب برسانیم و این همان امیدبخشی است که در حوزه علم و فناوری به آن نیاز داریم و سعی کردیم این کار را انجام دهیم.
فارس: هدف از این کار چیست؟
قادریفر: هدف از این برنامه توسعه زیست‌بوم گذار از اقتصاد نفت پایه به دانش‌بنیان است، در حال حاضر ادبیات جدیدتری هم همپا با ادبیات جهانی به ادبیات کشور وارد شده که مهم‌ترین آن بحث اکوسیستم استارت‌آپی و کسب‌وکارهای نو بوده که از فکر جوانان 20 تا 30 ساله نشأت می‌گیرد و بحث توسعه زیست‌بوم استارت‌آپی در کشور مورد توجه قرار گرفته است.
* در حوزه اکوسیستم استارتاپی هیچ رقیبی در خاورمیانه نداریم
البته برخی از اینها مانند کپی از مدل غربی مورد انتقاد هم بوده اما خوشبختانه می‌توانم این ادعا را کنم که کمتر از یک سال بعد از ورود ادبیات استارت‌آپی به کشور جریان کسب و کارهای نوین مبتنی بر فعالیت شتاب‌دهنده‌ها شکل گرفته و به یک نمونه بالغ در منطقه آسیا جنوب غربی و خاورمیانه تبدیل شده است به طوریکه مدعی هستیم بزرگ‌ترین اکوسیستم استارتاپی را در منطقه خاورمیانه داریم، اکوسیستمی که بیش از ۶۵۰۰ استارت‌آپ در آن فعال است و ما هیچ رقیبی در منطقه خاورمیانه نداریم حتی کشورهایی مثل امارات و غیره که خواستند با دلارهای نفتی مجموعه‌هایی مانند سیلیکون‌ولی در حاشیه خلیج فارس ایجاد کنند نتوانستند موفق باشند و ما شاهد این بوده‌ایم که در نسل اول اکوسیستم استارت‌آپی، استارت‌آپ‌هایی ظهور و بروز کردند که جزو لاینفک زندگی مردم شدند.
* استارتاپ‌هایی که به غول بزرگ اقتصادی تبدیل شدند
فارس: برای این نوع استارتاپ‌ها چه مصداقی داریم؟
قادریفر: مثلاً در حوزه تاکسی‌های اینترنتی سال 95 دو جوان نخبه ایرانی تشویق شدند که به ایران آمدند و دو برند مشهور تاکسی اینترنتی را راه‌اندازی کردند، این دو جوان نخبه ایرانی المپیادی در شرکت‌های متناظر آمریکایی کار می‌کردند که به ایران آمدند و این کار را انجام دادند، ابتدا با مقاومت بسیار سخت و شکننده از سوی بخش سنتی مواجه شدند که اعتصاب می‌کردند اما امروز با افتخار اعلام می‌کنیم این دو استارت‌آپ که تبدیل به غول بزرگ اقتصادی شدند حدود یک میلیون و هفتصد هزار سفر را در کشور سرویس می‌دهند.
امروز این دو استارت‌آپ بخش عمومی کشور حدود یک میلیون و 700 هزار سرویس روزانه را انجام می‌دهند که امروز خانواده ما با یک اپلیکیشن ساده و امن رفت‌وآمد می‌کنند و این استارتاپ ها جزئی از زندگی روزمره ما شده است.
* محصولات ایرانی در سبد خانوار مسؤولان
فارس: بنابراین می‌توان گفت مسوولان و خانواده آن‌ها هم از استارتاپ‌های داخلی استفاده می‌کنند؟
قادریفر: بله همسر و فرزندان من از این اپلیکیشن استفاده می‌کنند و در سبد خانوار ما استفاده از استارت‌آپ‌ها وجود دارد. ما از داروهای گیاهی تولید داخل نیز استفاده‌های زیادی داریم، برای خرید میوه و پروتئین نیز اپلیکیشنی وجود دارد که می‌توانیم از آن استفاده کنیم.
اگر دقت کرده باشید ما حتی در شرایط متلاطم ارزی ما کمبود پروتئین و کالای اساسی نداشتیم اما به دلیل واسطه‌گری و دلال‌بازی که یک عده سودجو به آن دامن می‌زنند و ضعف نظارت‌ها قیمت‌ها گران میشود اما ما صد در صد بر این باور هستیم که این پلت‌فرم‌ها می‌تواند در خدمت مردم قرار بگیرد.
* تولیدات نخبگان ایرانی در خدمت خانواده‌ها
فارس: ظرفیت تولید این اپلیکیشن‌های خدماتی را داریم؟
قادریفر: بله صد در صد؛ به طور مثال در حوزه فروش میوه و پروتئین نیز این کار را انجام دادیم. یک اپلیکیشن جدید برای توزیع میوه و پروتئین وجود دارد که توانسته با کمتر از 6 ماه فعالیت 90 تن میوه با 30 درصد قیمت پایین‌تر و با حداکثر تحویل 3 ساعت در شهر تهران توزیع کند که به ندرت به عنوان مرجع توزیع میوه شناسایی می‌شوند تا بدون واسطه میوه را به دست مصرف کننده برسانند.
در حوزه تولید پروتئین و گوشت نیز این اپلیکیشن‌ها کارایی دارد که این جوانان قول دادند تا پایان امسال به مرجع توزیع میوه و تره‌بار در کشور تبدیل شوند.
ما برنامه‌ای را به صورت پلت‌فرمی با این استارت‌آپ‌ها داشته‌ایم که همکاران ما پروتئین خود را از این اپلیکیشن به صورت سالم و با کیفیت و راحت استفاده کردند. اینها بازیگران و تحول‌دهندگان سیستم زیست‌بوم کشور هستند که این خدمات در کشور فعال شده و جای توسعه بیشتری هم دارد.
این نسل اول اکوسیستم استارتاپی بوده که مبتنی بر خدمات و سرویس‌دهی در کشور وجود دارد که باز هم تداوم دارد.
اپلیکیشن‌هایی نیز برای نظافت منزل، آشپزی، نگهداری فرزند و تعمیرات وسایل به کار می‌رود که بستر امن و آموزش دیده و کاملا حرفه‌ای در خدمت مردم بخصوص زنان شاغل قرار می‌گیرد.
این اپلیکیشن هم از سوی یک جوان دهه هفتادی ایرانی تولید شده که چند سال در آمریکا فعالیت کرده و با عرق ملی بازگشته و اپلیکیشن‌هایی را برای خدمت به مردم ایران تولید کرده است.
مثلا در حوزه حمل بار ۷۰ درصد ناوگان حمل بار ما خالی برمی‌گردد که اپلیکیشنی برای حمل بار تولید شده که همزمان با حرکت راننده از مبدأ بار برگشت را هم برای او فراهم می‌کند، در حالیکه روزانه بیش از ۳ هزار کامیون با ۱۱ روز معطلی برای حمل بار در انتظار می‌ماندند ولی از طریق این اپلیکیشن‌ها مشکل اینها هم برطرف شده است.
* امسال، سال فرصت‌هاست
فارس: به نظر شما این روند موفقیت بهتر هم میشود؟
قادریفر: به نظر ما آینده به مراتب بهتر خواهد بود و همان‌طور که مقام معظم رهبری در سخنرانی آغاز سال در حرم مطهر رضوی بیان فرمودند امسال سال فرصت‌هاست، ما از فضای تحریم و ارعاب دشمنان به عنوان بهار علمی یاد می‌کنیم، یعنی فرصت تحریم این باور را در ما ایجاد کرده که می‌تواند سبب شکوفایی در عرصه علم و فناوری کشور باشد، البته ابزارهای سیاستی مناسب هم هست مثلا صندوق نوآوری و شکوفایی با تغییر مدیریتی که داشته است یک بسته جدید حمایتی را برای شرکت‌های دانش‌بنیان ایجاد کرده است و در بعد تأمین مالی فناورانه هیچ مشکلی نداریم یعنی فناوران جوان ما برای دسترسی به خدمات مالی و آزمایشگاهی می‌توانند از ظرفیت‌های تخفیف استفاده کنند و این امیدافزایی برای تبدیل جریان علمی کشور به یک جریان توفنده در کشور در حال ایجاد است.
* حالا زمان کار دانش‌بنیان است
فارس: اینکه می‌گویند برخی جوانان کشور فضای شغلی را ناامن دیده و تصمیم به ترک کشور می‌گیرند، از کجا نشأت می‌گیرد؟
قادریفر: در متلاطم‌ترین شرایط اقتصادی ما از مرز ۶۰ میلیارد تومان فروش دانش‌بنیان گذشتیم و این آمار نوید این را می‌دهد که اتفاقا الان وقت کار دانش‌بنیان است، بعضی از انتقاداتی هم درباره فرار مغزها و خروج نخبگان مطرح میشود که اتفاقا برعکس است.
* فضای ایجاد کسب‌وکار در دانشگاه‌های کشور فراهم است
امروز ما شاهد یک پدیده جدید هستیم که بچه‌های ما روز اول که وارد دانشگاه می‌شوند بیش از اینکه صرفا به دنبال تحصیل برای خروج یا عضو هیات علمی شدن باشند بیشتر به فکر ایجاد یک کسب و کار هستند و این استارتاپ‌ها و مراکز نوآوری عناصری هستند که بچه‌ها را جذب می‌کنند بنابراین استعدادهای ما چرا باید از کشور خارج شوند؟ اینها می‌خواهند در یک کشور دیگر امکانات بیشتری برای آماده‌سازی ایده خود دریافت کنند اما در کشور خودمان در نواحی نوآوری این امکانات فراهم شده است مثلا در ناحیه نوآوری شریف در دو سال گذشته بیش از ۴۵۰ شرکت دانش‌بنیان متولد شده‌اند و فعال هستند.
دوستان ما در ناحیه نوآوری این نوید را داده‌اند که تا بهار ۹۸ این تعداد شرکت دانش‌بنیان به بیش از ۵۵۰ شرکت می‌رسد؛ این همان «سیلیکون‌ولی» ایرانی است که جوان ایرانی با یک کوله‌پشتی و یک لپ‌تاپ به فکر توسعه کسب و کار و نفوذ در بازار است، شاهد این مساله هم همین استارتاپ‌ها هستند که در شاخص بورس رتبه دارند بنابراین جوان ایرانی و نخبه ایرانی که به فکر توسعه کسب و کار است، محیط و ایده مناسبی برای پیاده‌سازی ایده خود دارد.
آنچه باید وجهه همت ما قرار بگیرد این است که ما با نگاه نوآوری باز بتوانیم از این ظرفیت و فکر باز جوانان‌مان استفاده کنیم چرا که این جوانان همان سرمایه تحقیق و توسعه ما برای رسوخ نوآوری در کشور هستند.
این باور در حال به وجود آمدن است که توسعه کسب و کار، رونق تولید و اشتغال‌زایی که یکی از مهم‌ترین معضلات در بحث‌های اقتصادی است جز از طریق توسعه دانش‌بنیان محقق نمی‌شود.
* توصیه من به فرزندم حضور در عرصه دانش‌بنیان است
فارس: شما اگر یک جوان ۲۰ ساله بودید در این موقعیت کنونی چه می‌کردید؟
قادریفر: من قطعا به فرزند خودم که در حال حاضر دانش‌آموز است و چند سال آینده دانشجو میشود، توصیه می‌کنم که به عرصه دانش‌بنیان وارد شود.
همان طور که حججی‌ها و شهدای شاخص و جوانان دهه هفتاد به عنوان گل‌های بوستان انقلاب از کیان اسلام و نظام اسلامی در صدها کیلومتر فاصله از مرزهای کشور دفاع می‌کنند و شهید می‌شوند امروز جبهه‌ای هم به عنوان جبهه علم داریم و حججی‌های بسیاری در این زمینه هستند، جوانان نخبه و بانشاطی که سرمایه‌های کشور هستند که به تعبیر مقام معظم رهبری جنگ را ندیدند و دوران ستم‌شاهی طاغوت را ندیدند اما بسیار حتی پرشور تر از نسل قبلی‌ها به این کشور عرق دارند و فعالیت می‌کنند، از این منظر ما آینده خوبی برای کشور می‌بینیم.
راه حضرت امام(ره)، منویات رهبر معظم انقلاب و اسناد بالادستی خوبی که در کشور وجود دارد بستری مهیا کرده که ایران اسلامی راه پیشرفت را با سرعت بیشتری طی کند و من فکر می‌کنم ما به نوعی در حال عبور و اتمام پیچ تند تاریخی هستیم و در حال رسیدن به یک رونق هستیم که این رونق همان معنادار شدن اقتصاد در کشور است که بر مبنای رسوخ فناوری در کشور شکل می‌گیرد.
ما هم باید ضعف‌هایی که داریم را برطرف کنیم مثلا در تبیین بیانیه گام دوم به نظرم همه ما ضعف داشتیم، رسانه ها هم کمتر به آن پرداختند، گام دوم باید به عملیات میان مدت و طولانی مدت شود.
اگر ما می‌خواهیم گام دوم انقلاب را با قوت و قدرت بیشتری برداریم باید مولفه‌ها و شاخصه‌های آن در تبیین بیانیه گام دوم بیان شود، در تولید محتوای فضای مجازی بسیار جای کار داریم؛ بعضا یک کلیپ سی ثانیه‌ای در کمترین زمان ممکن دست به دست میشود که این قدرت فضای مجازی است و نیاز به تولید محتوا دارد بنابراین ما باید در ماراتن تولید محتوای انقلابی و رساندن پیام خودمان تلاش کنیم.
فارس: رابطه شما با رسانه‌ها چقدر توانسته در پیشرفت علمی کشور موثر باشد؟
قادریفر: من از خبرگزاری فارس تشکر می‌کنم که با شعار «فارس فرزند ایران اسلامی» همواره سعی کرده دقیق‌ترین، به روزترین و موثرترین خبرها را ارائه دهد و یکی از بی‌طرف‌ترین رسانه‌های حوزه فضای مجازی باشد، ما هم در سال‌های اخیر در مجموعه معاونت علمی با این خبرگزاری مانوس بودیم و ارتباط کاری خوبی داشتیم به طوریکه تقریباً تمام مدیران معاونت علمی به خصوص خود آقای ستاری به طور مرتب و لحظه‌ای اخبار خبرگزاری فارس را چک می‌کنند و رویکرد این خبرگزاری نسبت به پیشرفت علم و فناوری بسیار مشهود است.
انتهای پیام/