به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس کشور ایران از جمله کشورهای مستعد برای بروز حوادث طبیعی و جوی است.

در سال‌های اخیر وقوع خشکسالی‌های پی‌درپی و همچنین سیل‌های مخرب، کشور را همواره در معرض خسارات اقتصادی و
جانی قرار داده است؛ بی‌تردید، پیش‌بینی رخداد این حوادث و به دنبال آن انجام برنامه‌ریزی‌های لازم در بخش‌های مهم و زیربنایی، می‌تواند ابعاد خسارات وارده را کاهش دهد.

در این راستا، ارائه پیش‌بینی‌های هواشناسی در زمان مناسب و با دقت کافی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و با استفاده
از خدمات هواشناسی می‌توان مدیریت بلایای جوی را به سمت مدیریت ریسک هدایت کرد.

وقوع سیل‌های اخیر در کشور، اهمیت بخش هواشناسی و همچنین لزوم ارائه خدمات مربوطه در زمان و با دقت مناسب را نمایان ساخت.

طبق گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، سازمان هواشناسی کشوری با صدور 13 اطلاعیه و 16 اخطاریه در سطح ملی و در سطح استان‌های در معرض سیل با 37 اطلاعیه و 27 اخطاریه، وقوع سیل‌های اسفندماه 1397 و فروردین‌ماه 1398 را اطلاع‌رسانی کرد.

موضوع زمان مناسب صدور این اطلاعیه‌ها و اخطاریه‌ها و محتوای آنها از مسائل مورد بحث سازمان‌ها و نهادهای متولی مدیریت سیلاب بوده است.

بررسی‌های صورت گرفته نشان می‌دهد در حادثه سیل اخیر، در مقیاس زمانی کوتاه‌مدت، اطلاعیه‌ها و اخطاریه‌های سازمان هواشناسی کشور، در زمان مناسب و متناسب با استانداردهای موجود صادر شده است، اما در محتوا و متن این اطلاعیه‌ها و اخطاریه‌ها، به طور کلی کمبودها و نواقصی وجود دارد.

در رابطه با پیش‌بینی‌های میان‌مدت، در حال حاضر در کشور این نوع پیش‌بینی‌ها انجام نمی‌شود‌ اگر چه صحت این پیش‌بینی‌ها در حد پیش‌بینی‌های کوتاه‌مدت نیست، اما در هر صورت می‌تواند زمان بیشتری را برای انجام برنامه‌ریزی‌ها و اقدامات لازم، در اختیار قرار دهد.

در بخش پیش‌بینی‌های درازمدت فصلی، این نوع پیش‌بینی‌ها در کشور انجام شده، اما دقت کافی نداشته و با توجه به اینکه غالباً از نتایج این پیش‌بینی‌ها در برنامه‌ریزی‌ها و مدیریت ریسک سیلاب استفاده می‌شود، بنابراین لازم است دقت و صحت صدور این نوع پیش‌بینی‌ها در کشور افزایش یابد، اگر چه اصولاً این نوع پیش‌بینی‌ها با عدم قطعیت همراه است، اما لازم است به عنوان ابزاری مهم به‌خصوص در مدیریت مخزن، از صحت قابل قبولی برخوردار باشند.

از آنجا که احتمال وقوع حوادث مخرب جوی در زمان صدور اخطاریه‌ها بیشتر است، متن حدود یکصد اخطاریه صادر شده در ماه‌های اسفند‌، فروردین و اردیبهشت سالهای 1395 تا 1398 بررسی شده است.

نتایج به دست آمده نشان می‌دهد که اهم اخطارهای صادر شده در این بازه زمانی شامل بارش‌های سیل‌آسا و وقوع سیل، باد، رعدوبرق، تگرگ و گردوخاک بوده است. به منظور بررسی صحت این اخطاریه‌ها متن چند اخطاریه به صورت موردی با میزان بارش‌های روزانه ثبت شده برای مکان‌های مورد پیش‌بینی مقایسه شده است.

بررسی‌های صورت گرفته نشان می‌دهد زمان صدور این پیش‌بینی‌ها، با توجه به نوع پدیده جوی (سیل)، از 24 ساعت تا 72 ساعت قبل از وقوع پدیده مذکور بوده است.

در فاصله زمانی اسفندماه 1397 تا فروردین‌ماه 1398 عبور سه سامانه بارشی قوی و بی‌سابقه از ایران، سیلاب و آبگرفتگی گستردهای را در مناطق مختلف کشور ایجاد کرد.

علاوه بر خسارات مالی فراوان به بخش‌های مختلف از جمله کشاورزی، مسکن، راه‌ها و جاده‌های مواصلاتی، رخداد سیل‌های مذکور تلفات جانی زیادی نیز به همراه داشت.

در مدیریت ریسک و همچنین مدیریت بحران پدیده‌های مخرب جوی، پایش و پیش‌بینی وضع هوا از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

با انجام صحیح و به موقع پیش‌بینی‌ها و همچنین با انجام اقدامات فوری و مؤثر توسط نهادهای متولی می‌توان تا حدود زیادی خسارات مالی و تلفات جانی را کاهش داد.

در این رابطه، موضوع زمان و صحت پیش‌بینی‌های ارائه شده در قالب اطلاعیه‌ها و اخطاریه‌های صادر شده توسط سازمان هواشناسی کشور در محافل مختلف مورد نقد و بررسی قرار گرفته است.

بررسی استانداردهای پیشنهاد شده توسط سازمان هواشناسی جهانی و مقایسه خدمات ارائه شده توسط سازمان هواشناسی کشور در این زمینه، نقاط قوت و ضعف این پیش‌بینی‌ها را مشخص می‌کند.

*چند نکته درباره اخطاریه های سازمان هواشناسی کشور درباره سیل

نکات مهم و جمع‌بندی کلی را می‌توان در قالب چند مورد بررسی کرد.

‌از منظر بازه زمانی، صدور اطلاعیه‌ها و اخطاریه‌های وقوع سیلاب (کوتاه‌مدت)، عملکرد سازمان هواشناسی کشور غالباً منطبق با استانداردهای موجود در این زمینه است، بدین معنا که اخطار وقوع سیل به صورت روزانه و از 24 ساعت تا 72 ساعت قبل انجام می‌شود.

بررسی اخطاریه‌های صادر شده توسط سازمان هواشناسی کشور، نشان می‌دهد که به خصوص در رخداد سیل فروردین‌ماه 1398 این استانداردها رعایت شده و گاه اخطاریه‌ها از 72 ساعت قبل از وقوع سیلاب، اطلاع‌رسانی شده‌اند.

متن و محتوای اخطاریه‌های صادر شده توسط سازمان هواشناسی کشور از نظر بیان نوع مخاطره جوی، زمان شروع، مکان‌های جغرافیایی تحت تأثیر، توصیه حفاظتی و وضوح متن اخطار با استانداردهای سازمان هواشناسی جهانی مطابقت داشته و از نظر بیان مقدار، زمان پایان و زمان و مدت اوج پدیده با استانداردهای مذکور مطابقت ندارد.

 در اخطاریه‌های صادر شده توسط سازمان هواشناسی کشور، اغلب‌ مقدار پارامترهای جوی مشخص نمی‌شود، از مهمترین این پارامترها ارتفاع بارش است که لازم است در متن اخطاریه‌ها قید شود، زیرا مهمترین بخشی است که در مدیریت سیلاب می‌توان از آن استفاده کرد و بر اساس استانداردهای جهانی و در اغلب کشورها در متن اطلاعیه‌ها و اخطاریه‌ها به مقدار بارش اشاره می‌شود.

‌ادبیات به کار رفته در متن اخطاریه‌ها و اطلاعیه‌ها لازم است اصلاح شود، زیرا متن آنها بسیار مشابه است و تفاوت سطح هشدار در آنها شفاف نیست.

همچنین متن اخطاریه‌های صادر شده نیز چندان هشداردهنده نبوده و کاربران با مطالعه آنها نمی‌توانند ابعاد خطر را دریابند.

در اخطاریه‌های سازمان هواشناسی، برای شدت‌های مختلف وقایع جوی، عبارت‌های مشابه استفاده می‌شود به نحوی که میزان و شدت مخاطرات و تفاوت بین آنها، قابل استنباط نیست.

این درحالی است که در اغلب اخطاریه‌های صادر شده در سایر کشورها، شدت وقوع پدیده‌های جوی مخاطره‌آمیز رتبه‌بندی شده و با عباراتی مانند ضعیف، متوسط و قوی و یا با استفاده از رنگ‌ها در ابتدای اخطاریه به صراحت بیان می‌شود.

مقیاس جغرافیایی مشخص شده برای وقوع خطرات جوی، اغلب وسیع است که این امر موجب کم شدن حساسیت و اطمینان به اخطاریه‌های صادر شده می‌شود.

همچنین با توجه به وسعت مناطق مورد هشدار در متن اخطاریه‌ها و از آنجایی که قطعاً شدت رخداد حوادث در همه نقاط ذکر شده یکسان نخواهد بود، بنابراین استفاده از سطح هشدارهای یکسان برای مناطقی که شدت‌های متفاوت یک حادثه را تجربه خواهند کرد موجب کاهش اعتمادپذیری نسبت به اخطارهای بعدی خواهد شد.

‌بررسی موردی اخطاریه‌ها نشان می‌دهد که با وجود آنکه ‌وقوع سیلاب برای چندین استان با یک ادبیات مشابه اخطار داده شده است، اما طیف وسیعی از مقدار بارش در استان‌های تحت پیش‌بینی به وقوع پیوسته است.

نکته حائز اهمیت آن است که پیش‌بینی‌های ارائه شده در کشور، اغلب مورد مطالعه و صحت‌سنجی علمی قرار نمی‌گیرند که از دلایل آن می‌تواند نحوه نگارش متن اطلاعیه‌ها و اخطاریه‌ها باشد.

بنابراین لازم است سازمان هواشناسی کشور ضمن اصلاح متن و محتوای اطلاعیه‌ها و اخطاریه‌ها، همه این اعلامیه‌ها را با چارچوب مشخص تدوین کرده و بخش جدیدی نیز تحت عنوان صحت‌سنجی پیش‌بینی‌های ارائه شده، به فعالیت‌های خود اضافه کرده و به طور مستمر میزان صحت پیش‌بینیهای انجام شده را اعلام ‌کند.

بررسی هفت مورد از پیش‌بینیهای فصلی ارائه شده برای سال آبی 1398 - 1397 نشان می‌دهد که عمدتاً پیش‌بینیهای فصلی مربوط به ماه‌های بهمن، اسفند و فروردین در حوضه‌های آبریز قره‌سو و گرگان، کرخه و کارون بزرگ از صحت کافی برخوردار نبوده است.

صدور اخطاریه برای وقوع سیل از دو منظر قابل بررسی است. اول از جنبه پیش‌بینی‌های کوتاه‌مدت و اخطاریه‌هایی که در بازه زمانی 1 تا 3 روز قبل از وقوع سیل انجام می‌شوند، این نوع پیش‌بینی برای مدیریت بحران مفید بوده و همان گونه که در رخداد سیل فروردین‌ماه 1398 نیز مشاهده شد با صدور پیش‌آگاهیهای کوتاه‌مدت و به دنبال آن با انجام اقدامات استراتژیک به خصوص برای نجات جان مردم می‌توان اقدامات مؤثری را انجام داد.

اما در بازه زمانی کوتاه‌مدت‌ نمی‌توان اقدامات و برنامه‌ریزی‌های اساسی برای کنترل سیلاب‌های بزرگ انجام داد.

برای انجام برنامه‌ریزی‌های کلی و مدیریت ریسک در وقوع سیلاب‌ها، از پیش‌بینی‌های فصلی استفاده می‌شود، ‌این نوع پیش‌بینی‌ها در مدیریت مخزن کاربرد زیادی دارد، به عنوان مثال عمده مشکلات به وجود آمده در دو استان گلستان و خوزستان در طی سیل‌های اخیر مربوط به مدیریت مخزن بوده است که پیش‌بینی‌های صحیح فصلی می‌توانست میزان خسارات وارد شده را کاهش دهد.

اگرچه در پیش‌بینی‌های فصلی عدم قطعیت‌های زیادی وجود داشته و معمولاً به صورت انحراف از میزان نرمال بارندگی بیان می‌شود، اما به نظر می‌رسد پیش‌بینی‌های صورت گرفته در مقیاس فصلی در کشور از دقت کافی برخوردار نبوده است.

حوادث سیل اخیر در کشور، اهمیت بخش هواشناسی و اثرپذیری سایر بخش‌ها از خدمات ارائه شده توسط این بخش را مشخص کرد بنابراین ارتقا، تجهیز و تکمیل شبکه پایش، پردازش و پیش‌بینی و هشدار هواشناسی، به عنوان یکی از زیرساخت‌های پایه‌ای و حاکمیت کشور با رویکرد مدیریت ریسک مخاطرات جوی و اقلیمی است که با ارتقای شبکه پایش، پیش‌بینی‌ها و هشدارهای به‌هنگام، نقش بسزایی در اقدامات پیشگیرانه و کاهش تلفات جانی و خسارات اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی ناشی از مخاطرات جوی خواهد داشت.

پرهیز و اجتناب از مخاطرات جوی غیرممکن و همه شواهد بیانگر افزایش فرکانس و شدت پدیده‌های جوی در کشور است به طوری که وقوع پدیده‌های حدی اقلیمی نظیر سیل، خشکسالی، توفان، تگرگ، سرما و گرماهای شدید در حال افزایش است بنابراین ضرورت دارد برای کاهش تلفات جانی و خسارات اقتصادی و اجتماعی،‌زیرساخت‌های لازم برای پایش، پیش‌بینی و هشدار در سازمان هواشناسی کشور، متناسب با شرایط جدید ارتقا یابد.

برای پایش و پیش‌بینی پدیده‌های میان‌مقیاس و خُردمقیاس نیاز به توسعه شبکه پایش، شبکه راداری، پردازشگرهای فوق سریع و ارتقای سامانه‌های مدل‌سازی و پیش‌بینی دارد.

با توجه به توسعه و پیشرفت تکنولوژیهای نوین، لازم است اقداماتی جهت ارتقای کیفیت خدمات هواشناسی در کشور، صورت پذیرد.

‌توانمندسازی، ارتقا و بومی‌سازی دانش و فناوری در کشور در بخش مدیریت مخاطرات جوی و اقلیمی شامل طراحی، ارتقا، راه‌اندازی، به‌کارگیری و بومی‌سازی سامانه‌ها و فناوری‌های مرتبط با پیش‌بینی و هشدار مخاطرات جوی در کشور، جهت ارتقای کیفیت خدمات هواشناسی ضروری است.

‌توسعه و گسترش سامانه پیش‌بینی و هشدار سریع سیل شامل طراحی، نصب و راه‌اندازی سامانه پیش‌بینی و هشدار سیل در حوضه‌های آبریز کشور و همچنین شبکه پیش‌بینی سیلاب کلان‌شهرها و راه‌اندازی مراکز پایش و مانیتورینگ هشدار سیل، تجهیز مراکز پیش‌بینی و هشدار سازمان هواشناسی کشور از طریق ایجاد سامانه تحت وب، پردازش و پایش انواع داده‌های هواشناسی و توسعه سامانه بومی پیش‌بینی و همچنین ایجاد سامانه تحت وب تولید و اطلاع‌رسانی هشدارهای جوی، جهت ارتقای کیفیت خدمات هواشناسی ضروری است.

 تکمیل شبکه پایش از جمله خرید و نصب رادارهای هواشناسی (در حال حاضر فقط 9 رادار در حوضه‌های اصلی مستقر هستند) و توسعه و به‌روزرسانی شبکه‌های دیده‌بانی و پایش،  توسعه و ارتقای مدل‌های پیش‌بینی عددی از جمله توسعه مدل‌های گردش عمومی جو، توسعه زیرساخت‌های فناوری اطلاعات و ارتباطات و پردازش داده از جمله ارتقای سامانه پردازشگر فوق سریع به منظور اجرای مدل‌های پیش‌بینی و هشدار سریع، جهت ارتقای کیفیت خدمات هواشناسی در کشور ضروری است.

انتهای پیام/