محسن جدیدی قائم مقام دبیر علمی نخستین کنفرانس ملی علوم شناختی و رسانه در گفت‌وگو با خبرنگار گروه علمی و دانشگاهی خبرگزاری فارس، گفت: انسان همواره تلاش کرده است از ابتدای خلقت ذهن خود را بشناسد و نویسندگان اولیه و اندیشمندان و فیلسوفان از واژگانی نظیر خرد، حماقت، تعقل و تفکر برای این شناخت یاد کردهاند، فیلسوفان بزرگی نیز نظیر افلاطون و ارسطو به این موضوع اهتمام داشتهاند که دانش انسان چگونه شکل میکرد و کارکردهای آن چگونه است.
وی افزود: با ظهور علم روان‌شناسی در ابتدای قرن نوزدهم و به خصوص روان‌شناسی تجربی پژوهشگران به دنبال پیدا کردن ویژگیهای خاص انسانها برآمدند، برای مثال جامعه روان‌شناسی رفتارگرا انسان را مجموهای از رفتارها میداند که از محیط پیرامونی شکل میگیرد که به نظرشان از نظر پاسخ به موقعیتها تفاوتی با سایر پستانداران ندارند، آنها انسان را نسخه پیشرفته سایر پستانداران میدانند که با توجه به مفهوم «علت-معلول»، مسأله محرک-پاسخ را پیش میکشند و توجهی به شناخت ندارند، با توجه به گسترده شدن دانش در حوزه روان‌شناسی رویکردهای جدیدی شکل گرفتند که به رویکردهای پردازش اطلاعات معروف شدند، این رویکردها بیشتر به بررسی تفکر انسان، فرایندهای استدلال و آگاهی از پیچیدگی عملکردهای ذهن میپردازند.
قائم مقام دبیر علمی نخستین کنفرانس ملی علوم شناختی و رسانه اظهار داشت: در ادامه رشد و توسعه روان‌شناسی به بررسی شبکههای عصبی پرداخته شد که در آن مسیرها و علائم عصبی که عملیات فکری را در مغز تولید و حمایت میکنند مورد توجه قرار گرفت و پژوهشهای این حوزه شواهد بسیار جالب و پیچیدهای را در حوزه شناخت فراهم آورد. برای مثال، تصویرنگاری مغزی توانست تغییرات سیستمی را هنگام رو به رویی با محرکها در مغز رصد کند و مشخص کند، مغز بر اساس تجارب قدیم و تجارب روزمره چه تغییراتی را در خود ایجاد میکند. با این مقدمه، در زیر به تعریف علوم شناختی میپردازیم.
جدیدی گفت: علوم شناختی مطالعه علمی ذهن انسان و تا حد زیادی بین رشتهای است که از تفکرات و روششناسی روان‌شناسی، انسانشناسی، علم کامپیوتر، زبانشناسی، فلسفه و علم عصبنگر متشکل شده؛ هدف عمده و گسترده علم شناختی مشخص کردن ماهیت دانش انسان هم در شکل و هم در محتوا است و اینکه مشخص سازد این دانش چگونه کسب، پردازش، و استفاده میشود.
به گفته وی، حوزههای فعال پژوهشهای شناختی نیز عبارت از زبان، حافظه، ادراک و شناخت دیداری، هوش مصنوعی، تفکر و استدلال، شناخت اجتماعی، تصمیمگیری، و رشد شناختی است.
جدیدی عنوان کرد: مطالعات علوم شناختی تشریح کننده این مسأله است که علیرغم وجود شکافها و سوالات مرتبط با شناخت در انسان، سوالات مرتبط با نظام مولکولی و سلولی علم عصبنگر درک ذهن و مغز در نهایت مسألهای جدایی‌ناپذیر است، لذا، برای پیوند دادن این شکافها آزمایشگاههای شناختی پیچیده و گستردهای شکل گرفته است که در این رهگذر فرصتهای زیادی برای تعامل و همکاری بین دستگاههای مختلف فراهم آمده است.
وی گفت: بی تردید از آنجا که حیات انسان و جامعه وابسته به کارکردهای مغزی اوست، شناخت ما از مغز و ذهن میتواند تأثیر مهمی بر ابعاد حیات انسان داشته باشد، در این میان هوش مصنوعی و ساخت رایانه‌هایی که بتواند وظایف انسان را انجام دهند، پزشکی و جبران آسیب‌های مغزی و شناختی، آموزش و پرورش، سلامت روانی و اجتماعی، سیاست، رسانهها و افکار عمومی، امنیت و دفاع، اقتصاد و بهزیستی، مهندسی و رابطه انسان و فناوری از اهمیت بیشتری برخوردارند.
وی اضافه کرد: همه این حوزه ها با علوم شناختی رابطه ای تنگاتنگ دارند و به همین دلیل رشتههایی چون هوش مصنوعی، آموزش و پرورش شناختی، رواندرمانی شناختی، شناخت اجتماعی و روان‌شناسی سیاسی، روان‌شناسی تحلیل اطلاعات و رسانههای گروهی، علوم دفاعی شناختی، اقتصاد شناختی، مهندسی شناختی و غیره پدید آمدهاند تا با استفاده از یافتههای علوم شناختی درباره مغز و ذهن انسان، زمینه استفاده بهینه از این علم را فراهم ساخته، کاستیهای آن را جبران و از بروز خطاهای ذهنی انسان جلوگیری کنند.
قائم مقام دبیر علمی نخستین کنفرانس ملی علوم شناختی و رسانه گفت: رشد انفجاری این علم در 20 سال اخیر حتی از رشد سریع علم فیزیک هم چشم‌گیرتر بوده است؛ البته این مساله دلیل واضحی دارد که به پیشرفت های فناوری و به خصوص استفاده از انواع روشهای غیرمهاجم برای بررسی مغز انسان و روشهای مهاجم برای مغز نخستیان نظیر میمون رسوس برمیگردد، در ایران نیز طی چند سال اخیر این حوزه از علم بسیار مورد توجه قرار گرفته و گروههای علمی در دانشگاههای مختلف کشور اعم از دانشگاههای علوم پزشکی، دانشکدههای فنّی و مهندسی در علوم رایانهای و مؤسسات و پژوهشکدههای علوم شناختی فعالیتهای ارزنده و قابل توجهی را بنیان نهاده و با سرعت چشمگیری در حال توسعه آن هستند.
قائم مقام دبیر علمی نخستین کنفرانس ملی علوم شناختی و رسانه ادامه داد: برخی از این دانشگاهها و مؤسسات پژوهشی در کشور عبارت از پژوهشکده علوم شناختی پژوهشگاه دانشهای بنیادی (مرکز فیزیک نظری و ریاضیات)؛ دانشگاه تهران؛ دانشگاه اصفهان؛ دانشگاه شهید چمران اهواز (گرایش ذهن، مغز، تربیت)؛ پژوهشکده علوم شناختی (غیرانتفاعی)؛ پژوهشکده علوم شناختی دانشگاه شهید بهشتی؛ دانشکده روان‌شناسی و علوم تربیتی دانشگاه تبریز؛ دانشکده روان‌شناسی و علوم تربیتی دانشگاه فردوسی مشهد؛ مرکز تحقیقات سیستم‌های هوشمند و علوم شناختی دانشگاه آزاد اسلامی واحد قزوین، مرکز فناوری و نوآوری سینتک هستند.
وی با بیان اینکه علوم شناختی پروژه‌ای در حال پیشرفت است که از دهه ۱۹۵۰ میلادی آغاز شده و نام «علوم شناختی» در سال ۱۹۷۳ به آن داده شده است، گفت: این شاخه از علم هنوز در ابتدای راه قرار دارد و افق‌های بسیاری برای گسترش و پژوهش دارد، با عنایت به این مطالب و با توجه به سابقه این علم در کشور، خبرگزاری فارس نیز با توجه ویژه به این موضوع و اهتمام خاص دانشگاهها و مراکز علمی برگزاری نخستین همایش رسانه و علوم شناختی را در دستور کار دارد و محورهای مختلفی را مد نظر قرار داده است.
به گفته وی، این همایش با توجه به مسائل و مشکلات موجود در حوزه رسانه، اهمیت رسانه و علوم شناختی در جامعه و همچنین لزوم پرداختن به مسائل بدیع این حوزه، 13 محور مختلف فلسفه و رسانه؛ زبانشناسی شناختی و رسانه؛ علوم اعصاب و رسانه؛ هوش مصنوعی و رسانه؛ رباتیک و رسانه؛ علوم تصمیم و رسانه؛ روان‌شناسی شناختی و رسانه؛ جامعهشناسی شناختی و رسانه؛ اقتصاد شناختی و رسانه؛ اقتصاد توجه و رسانه؛ بازاریابی شناختی و رسانه؛ تربیت فردی و رسانه؛ و سیاستگذاری عمومی و رسانه را مد نظر قرار داده و با حمایت پژوهشگران، نخبگان، سیاستگذران و اندیشمندان میتواند افق‌های روشنی را پیشِ روی محققان و دستگاههای علمی و اجرایی قرار دهد.
انتهای پیام/