به گزارش خبرنگار گروه علمی و دانشگاهی خبرگزاری فارس، پژوهشگاه رویان یکی از پایه‌های اصلی دانش سلول‌های بنیادی در ایران است و توانسته جایگاه ایران را در این علم در جهان مستحکم کند.
همچنان که این پژوهشگاه سردمدار دانش سلول‌های بنیادی و درمان ناباروری در ایران بوده است، سهم بزرگی در توسعه این علم در کشور و تبیین مسیر کار پژوهشگران این حوزه به صورت آکادمیک و عملی دارد.
علاوه بر آموزش‌های آکادمیک این پژوهشگاه، این پژوهشگاه یک بار در هر سال آموزش عملی را از طریق مدرسه تابستانه با موضوعات روز نیاز پژوهشی کشور ارائه می‌دهد که دهمین مدرسه تابستانه بین‌المللی پژوهشگاه رویان با موضوع پزشکی مولکولی، تشخیص و درمان برگزار شد.
* تمرین زیست‌شناسی مولکولی در تشخیص و درمان بیماری‌ها در دهمین مدرسه عملی
شریف مرادی عضو هیأت علمی پژوهشگاه رویان و دبیر دهمین مدرسه تابستانه رویان در گفت‌وگو با خبرنگار گروه علمی و دانشگاه خبرگزاری فارس، اظهار داشت: تاکنون موضوع مدرسه‌های تابستانی رویان به سلول‌های بنیادی، زیست‌شناسی تکوینی، جنین و پزشکی آینده بوده است و امسال برای نخستین بار موضوع مدرسه به زیست‌شناسی مولکولی و کاربرد این علم در تشخیص و درمان بیماری‌ها اختصاص داشت.
وی درباره علت انتخاب موضوع امسال مدرسه تابستانی، گفت: موضوع مدرسه امسال، به دلیل اهمیت مسائل تشخیص مولکولی و درمان مولکولی انتخاب شده است. درمان‌های سنتی در بیماری‌های طاقت‌فرسا دیگر چندان جواب نمی‌دهد، درمانی که شخص‌محور نباشد، سنتی گفته می‌شود. برای مثال در درمان سنتی یک دارو به همه بیماران مبتلا به یک بیماری تجویز می‌شود اما در پزشکی شخصی‌شده و فردمحور دارو بر اساس ویژگی‌های ژنتیکی و شخصی بیماران تجویز می‌شود.
عضو هیأت علمی پژوهشگاه رویان افزود: بسیاری از افرادی که به بیماری‌های سخت و طاقت‌فرسا دچار می‌شوند دیگر خوب نمی‌شوند و باید سال‌های باقیمانده را با این بیماری دست و پنجه نرم کنند تا از بین بروند؛ این موضوع حاکی از ناکارآمد بودن درمان‌های فعلی است، برای مثال ایران نقطه داغ سرطان مری است، به ویژه در شمال و غرب کشور که به نظر می‌رسد به دلیل خوردن چای لب‌سوز و داغ به بافت مری آسیب وارد می‌شود و این آسیب به سمت بدخیم شدن پیش می‌رود.
وی ادامه داد: مشکل سرطان مری و سرطان دستگاه گوارشی، تشخیص دیرهنگام است و سرطانی که دیر تشخیص داده شود، دیگر نمی‌توان برای آن کاری کرد، زیرا سلول‌های سرطانی در بدن پخش می‌شوند و سرطانی که پخش شود ظرف چند ماه کار را تمام خواهد کرد. سرطان مری و معده عملاً در مرحله چهارم که پخش سرطان است تشخیص داده می‌شود که بیمار نمی‌تواند غذا را ببلعد زیرا بافت توموری سر معده را بسته است.
*شخصی‌سازی درمان با تشخیص زودهنگام طبق رفتار ژنتیکی اشخاص
مرادی گفت: با تشخیص زودهنگام به وسیله بیوسنسورها، برای بیماری‌های مختلف می‌توان راه‌حل های بهتر ارایه کرد، برای مثال شخص 20 سال قبل از ابتلا به آلزایمر در خونش نشانه‌هایی را دارد که نمی‌دانیم چیست که اگر بتوان این نشانه‌ها را تشخیص داد از قبل برای مبتلا نشدن اقدام می‌شود، اگر تومور است با یک جراحی تومور را برمی‌دارند و تمام می‌شود در نتیجه هدف نهایی بیوسنسورها درمان بیماری‌های با هزینه کمتر و کارآیی بیشتر است.
عضو هیأت علمی پژوهشگاه رویان گفت: هدف درمان مولکولی این است که از مولکول‌های موجود در مواد و سلول‌ها با منطق دقیق علمی، رفتار ژنتیکی اشخاص را شناسایی کنیم و داروی متناسب را تجویز کنیم.
وی ادامه داد: تجویز داروی یکسان برای بیماری یکسان دقیق نیست و نشان از ضعف علم دارد که پزشکی مولکولی به معنی درمان دقیق است.
*برنامه پژوهشی با سلول‌های بنیادی آغاز شد و با گذر از علوم شناختی به پزشکی ملکولی رسید
وی در پاسخ به سؤال فارس درباره موضوعات دوره‌های قبلی مدرسه تابستانی رویان، گفت: کار مدرسه از سلول‌های بنیادی و زیست‌شناسی تکوینی آغاز شد و تا چند سال این موضوع در دستور کار بود.
مرادی توضیح داد: تکوین به معنای رشد و نمو یک سلول به سمت جنین است. رویان اساساً با بحث ناباروری شروع شد و ناباروری مادر ساختمان سلول‌های بنیادی است. به این صورت که از جنین شروع کردیم و به سلول‌های قبل از لانه‌گزینی رفتیم. درک اندازه جنین قبل از لانه‌گزینی مانند یک نقطه ضعیف روی یک ورق کاغذ سفید است. این نقطه را زیر میکروسکوپ بزرگ می‌کنیم، سلول‌های درونی که به آنها توده سلول‌های داخلی می‌گوییم با روش‌های تکنیکی جدا می‌کنیم و در مورد محیط انتشار خاصی قرار می‌دهیم و پس از یک تا دو هفته سلول‌ها ی بنیادی از آنها تشکیل می‌شود.
مرادی ادامه داد: در ادامه کار، به سمت پزشکی آینده حرکت کردیم؛ البته سال‌های قبل علم به دقت اکنون نبود؛ سال قبل موضوع به علوم شناختی و اختلالات شناختی و بیماری‌هایی از جمله پارکینسون، آلزایمر و بیماری‌های طاقت‌فرسایی که فعلا لاعلاج هستند اختصاص داشت.
وی با ذکر مثالی از تشخیص زودهنگام بیماری‌ها، گفت: دبیر دوره قبلی مدرسه رویان برنامه‌ای کامپیوتری دارند که از سؤالاتی که از اشخاص می‌پرسند تشخیص زودهنگام می‌دهند که با چه احتمالی این شخص در آینده آلزایمر می‌گیرد یا نمی‌گیرد، البته این برنامه بر اساس عکسبرداری از مغز افراد و رفتاری است و بر اساس تشخیص مولکولی نیست.
عضو هیأت علمی پژوهشگاه رویان تصریح کرد: امسال روی بحث پزشکی مولکولی و درمان از طریق پزشکی مولکولی در بیماری‌های طاقت‌فرسا تمرکز کردیم که سرطان، بیماری‌های قلبی ـ عروقی و دیابت بیماری‌های شایعی از این دست هستند که به ویژه در ایران هم آمار این بیماری‌ها در حال افزایش است، بنابر این پرداختن به این موضوع اهمیت حیاتی دارد و در غیر این صورت از دنیا جا خواهیم ماند و اگر چنین مدرسه و همایش‌هایی نداشته باشیم برای دانش‌پژوهان اهمیت این موضوع مشخص نمی‌شود که وارد چنین حیطه‌ای شوند.
به گفته وی، موضوع سال آینده در ماه‌های بعد مشخص می‌شود. هر سال با توجه به موضوع مدرسه و تخصص افراد دبیر مدرسه تغییر می‌کند.
*مدرسهای که برای استادان هم جذاب است
مرادی با اشاره به بازخورد مدرسه گفت: این مدرسه از حالت خشک کنگره‌ای خارج شده و برای این کار سعی کرده‌ایم حال و هوای متنوعی به مدرسه بدهیم از جمله اینکه در قالب رقابت بین پژوهشگران بهترین شنونده را از سخنرانی‌های انجام شده انتخاب کنیم که سخنران‌ها سوالاتی را طرح کرده بودند و دانش‌آموختگان به سوالات پاسخ دادند. همچنین جو پرسش و پاسخ را به شدت تقویت کردیم حتی اگر سخنران انگلیسی صحبت می‌کند و افراد نمی‌توانند به راحتی انگلیسی صحبت کنند مترجم داشتیم که شخص سوال خود را بپرسد.
وی خاطر نشان کرد: البته بسیاری از دانشجویان کارشناسی و ارشد به انگلیسی مسلط بودند اما دانش‌آموز هم بین دانش‌پژوهان حضور داشت اگر چه دانش‌آموزان در جامعه هدف نبودند زیرا معتقدیم شرکت‌کنندگان در این دوره‌ها باید سطح کارشناسی و ارشد را برای درک مفاهیم گذرانده باشند اما برخی خانواده‌ها دانش‌آموز خود را زودتر درکلاس تقویتی می‌گذارند یا برای این موضوع علاقه‌مند بودند که به اختیار خود ثبت‌نام کردند و مانع آنها نشدیم.
مرادی افزود: همچنین بخش انتخاب بهترین ارائه سخنرانی برای دانش‌پژوهان در نظر گرفته شده بود که دانشجویانی که هنوز فارغ‌التحصیل نشده بودند یا حداکثر یک سال از فارغ‌التحصیلی آنها گذشته باشد چکیده پژوهشی که در آزمایشگاه انجام داده‌اند با در نظر گرفتن اصولی که برای نوشتن چکیده وجود دارد را تهیه کنند و برای ما ارسال کنند و 7 چکیده به عنوان برتر انتخاب شد، 5 داور از اعضای هیأت علمی پژوهشگاه رویان و دیگر دانشگاه‌ها کار ارزیابی را انجام دادند و به سه نفر اول جایزه پرداخت شد.
وی ادامه داد: در مدرسه امسال حدود 250 نفر شرکت کرده بودند که هزینه ثبت‌نام از 100 هزار تومان آغاز می‌شد و عمده شرکت‌کنندگان دانشجوی لیسانس و سپس دانشجویان ارشد و دکترا هستند و تعداد کمی فارغ‌التحصیلان لیسانس ارشد و دکترا هستند و تعداد کمتری پزشک، استادیار و اساتید بین حاضران وجود دارد.
مرادی تصریح کرد: از آنجا که اینجا مدرسه است و نه کنگره جذابیت‌هایی برای افراد دارد؛ در کنگره افراد آخرین یافته‌های خود را به اشتراک می‌گذارند و عمدتاً اساتید به آخرین نتایج علمی علاقه‌مند هستند و بر اساس آخرین تحولات جهان پروژه تعریف می‌کنند و گاهی پروژه‌هایی که در کنگره‌ها اعلام می‌شود هنوز چاپ نشده‌اند. بنابر این کاملاً طبیعی است که اساتید در کنگره‌ها بیشتر شرکت می‌کنند و در مدرسه‌ها شرکت نمی‌کنند.
به گفته وی، با اینکه مدرسه آموزش پایه است اما هر سال استادانی در مدرسه داریم؛ البته تعدادشان کم است؛ آنها حتی هیأت علمی دانشگاه تهران و استادیار هستند که در این مدرسه حاضر می‌شوند.
مرادی تصریح کرد: سخنران‌ها از دانشگاه‌ها و مؤسسات مختلف و از پژوهشگاه رویان هستند، دو یا سه سخنران از دانشگاه تهران دو سخنران در حوزه تشخیص مولکولی و بیوسنسورها از پژوهشگاه مهندسی ژنتیک، یک سخنران در زمینه دستکاری ژنتیکی از دانشگاه علوم پزشکی ایران، یک سخنران از پژوهشگاه سرطان رویان بابل، یک نفر سخنران از هلند متخصص در زمینه ژن‌درمانی به ویژه اختلالات شدید کبدی که کاملاً مرتبط با بحث درمان مولکولی بود در مدرسه امسال بحث‌های زن درمانی را تشریح کردند.
وی گفت: معمولاً تعداد شرکت‌کنندگان در مدرسه از بین 150 تا 300 نفر متغیر است و امسال جزء پرمخاطب‌ترین سال‌ها بوده است. یکی از دلایل افزایش مخاطبان در این دوره جذب مخاطب در شبکه‌های مجازی و معرفی مدرسه بوده است.
*مدرسه بین‌المللی که این روزها تاحدی تحت تاثیر شرایط کشور قرار گرفته است
عضو هیأت علمی پژوهشگاه رویان با اشاره به دانش‌پژوهان و اساتید خارجی این مدرسه گفت: پروفسوری از هلند و دکتری از آمریکا به عنوان سخنران در این مدرسه حضور داشتند.
وی ادامه داد: هر سال یک بار اواخر تیر یا اوایل مرداد این مدرسه تابستانی به صورت بین‌المللی تشکیل می‌شود و تاکنون از سوریه، لبنان، افغانستان و حتی آمریکا دانش‌پژوه داشته‌ایم. در سال‌های اول مدرسه به زبان انگلیسی بود اما در دو سال اخیر به زبان فارسی برگزار می‌شود زیرا وقتی به زبان انگلیسی بود بچه‌ها خیلی متوجه بحث‌ها نمی‌شدند؛ ما به دنبال یادگیری بچه‌ها هستیم و به همین خاطر اسم مدرسه را انتخاب کرده‌ایم و نه کنگره، اما وقتی دانش‌پژوهشان به درستی متوجه بحث‌ها نمی‌شدند هدف ما محقق نمی‌شد. البته بخش خارجی همواره در این مدرسه وجود خواهد داشت و سخنران‌های ایرانی هم در صورت تمایل می‌توانند زبان انگلیسی ارائه دهند.
وی در پاسخ به درآمد برگزاری این مدرسه برای پژوهشگاه رویان گفت: معمولاً هزینه‌ها و درآمدها سر به سر می‌شود و چیزی نمی‌ماند، طی 10 سال برگزاری این مدرسه هدف اصلی رویان درآمدزایی از آن نبوده است. به دلیل شرایط اقتصادی با تخفیف مدرسه برگزار شد.
به گفته مرادی، تعداد شرکت‌کنندگان خارجی در این دوره زیاد نبود و عمده شرکت‌کنندگان خارجی یا ایرانی‌الاصل یا فارسی‌زبان یا از کشورهای اطراف هستند.
*ترسیم رویکردهای آینده دنیا در تشخیص مولکولی و درمان مولکولی برای محققان
وی در پاسخ به این سؤال که نتایج حضور در این مدرسه در آینده پژوهشی شرکت‌کنندگان چه تأثیری دارد، گفت: برای خیلی از شرکت‌کنندگان این سوال مطرح بود که این مدرسه به چه درد می‌خورد و توضیح دادیم که اساساً این مدرسه چیست، پاسخ این بود که محققان در زمینه‌های مختلف درمانی کار می‌کنند و برخی به درمان نزدیک و برخی دورتر هستند و در این مدرسه این موضوع برجسته شد که محققانی که متقاضی کار پژوهشی هستند رویکردهای دنیا در زمینه تشخیص مولکولی و درمان مولکولی را ببینند و در این عرصه وارد شوند.
به گفته مرادی، در این مدرسه راه و چاه نشان داده شد و سخنرانان چالش‌ها را هم تشریح کردند تا محققان در این چاه‌ها نیفتند و اشتباه‌ها را تکرار نکنند. سخنرانان ابزارهای تشخیص، درمان و انتقال دارو را توضیح دادند تا افراد برای ادامه پروژه‌های تحقیقاتی خود انتخاب‌های صحیحی داشته باشند.
عضو هیأت علمی پژوهشگاه رویان ادامه داد: همچنان در موارد بسیاری دانشجو با سخنران و دبیر علمی صحبت می‌کرد و درباره پروژه کمک و توصیه می‌گرفت. همچنین در این مدرسه در ابتدای هر روز یک سخنران کلیدی از دانشمندان برجسته کشور حضور داشت، پروفسور گنجعلی شیمیدان و دانشمند یک درصد برتر دنیا پروفسور ملک‌زاده معاون تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، پروفسور قانعی رئیس ستاد توسعه زیست‌فناوری ریاست جمهوری، پروفسور امیرعلی حمیدیه رئیس ستاد توسعه دانش سلول‌های بنیادی ریاست جمهوری، پروفسور سیروس زینعلی کارآفرین برتر و دانشمند کشور به عنوان اساتید موفق در ابتدای هر روز چشم‌اندازی پیش‌روی مخاطبان باز کردند.
این مدرسه تابستانه از ۲۲ تیرماه آغاز شد و به مدت 5 روز از ساعت 8 صبح تا 4 بعدازظهر برگزار شد و در ۲۶ تیرماه به کار خود پایان داد.
انتهای پیام/