به گزارش گروه علمی و دانشگاهی خبرگزاری فارس، سعیدرضا عاملی دبیر شورایعالی انقلاب فرهنگی با حضور در برنامه گفتگوی ویژه خبری شبکه دوم سیما به تبیین موضوع «مهندسی فرهنگی، اولویت‌ها و شاخص‌ها» پرداخت.
مهندسی فرهنگی یک نگاه بین‌رشته‌ای به حوزه برنامه‌ریزی فرهنگ است
عاملی دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی در این برنامه که به موضوع «مهندسی فرهنگی، اولویت‌ها و شاخص‌ها» اختصاص داشت در پاسخ به سؤال مجری برنامه پیرامون تعریف مهندسی فرهنگی گفت: واژه مهندسی فرهنگی یک نگاه بین‌رشته‌ای به حوزه برنامه‌ریزی فرهنگ و تلفیقی از مفاهیم مهندسی و فرهنگ است.
وی افزود: مهندسی به معنای دانش محاسباتی برای توجه به برنامه‌ها با مبنای صفر و یک و نگاه الگوریتمی است که با تفکر سیستمی به پدیده‌های اجتماعی می‌نگرد و نگاه فرهنگ در آن نیز به معنای مسیر زندگی است که در آن مقولات مختلفی چون مد، اوقات فراغت، بازی، تفریحات سالم زندگی، سفر و ... وجود دارد.
عاملی ادامه داد: با اتفاقات بعد از جنگ جهانی دوم و توسعه بازار رقابت دانش یکپارچه و به‌تبع آن مدیریت یکپارچه به وجود آمد در دهه 80 میلادی با توسعه انتخاب‌ها، دانشی تحت عنوان دانش یکپارچه به وجود آمد و به دنبال آن طی افزایش متغیرهای اثرگذار در یک پدیده بازار رقابتی با مفهوم (IMC) یا نگاه ارتباطی یکپارچه بازاریابی به وجود آمد که به معنای توجه به‌تمامی عوامل است. در دانش یکپارچه به همه عوامل اثرگذار توجه می‌شود.
مهندسی فرهنگی مبتنی بر نگاه یکپارچه بر تمام عوامل زندگی است
وی بابیان اینکه مهندسی فرهنگی مبتنی بر دانش یکپارچه است و بر این مبنا تلاش می‌کند همه موضوعات مرتبط بافرهنگ و باهدف استقرار جامعه اسلامی را دنبال کند. ، تصریح کرد: مهندسی فرهنگی در فرهنگ اجتماعی ما نقش دارد و دانش یکپارچه اتفاقاً زمینه مدیریت یکپارچه را به وجود آورد که در آن فرهنگ به‌عنوان یک زیرساخت مهم در کنار سایر زیرساخت‌ها از قبیل زیرساخت محیط زیستی و شهرسازی در تلاش است تا علاوه بر تسهیل فرهنگ زندگی مردم بر تأمین سلامت زندگی مردم نیز توجه داشته باشد. بنابراین مهندسی فرهنگی، تلاش است برای تقویت مسئولیت اجتماعی و توجه به‌سلامت جامعه و تقویت بنیان‌ها مهم اجتماعی مثل خانواده، جمعیت، هویت اسلامی و سبک زندگی اسلامی.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی در پاسخ به سؤال دیگر مجری برنامه پیرامون فرایند تصویب سند مهندسی فرهنگی کشور گفت: سند مهندسی فرهنگی مسیر طولانی را طی کرده و این سند محصول برگزاری حدود 150 جلسه در دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی با بهره‌گیری از ظرفیت حدود 200 کارشناس به‌طور مستقیم و حدود 2000 کارشناس به‌طور غیرمستقیم از دستگاه‌های اجرایی، محیط‌های دانشگاهی و رشته‌های مختلف بوده است.
وی همچنین در خصوص ضمانت اجرایی این سند گفت: 34 جلسه شورای عالی انقلاب فرهنگی به تدوین و تصویب این سند اختصاص داشته است و پس از ابلاغ مجدد آن توسط رئیس‌جمهوری در سال 1393، یکی از الزامات اجرایی شدن سند، تشکیل ستاد راهبری و هماهنگی مصوبات سند مربوطه بوده است که رئیس آن رئیس‌جمهور و در صورت غیاب ایشان بر عهده معاون اول است.
فرهنگ زیرساخت تمامی حوزه‌ها است
عاملی در پاسخ به اینکه چرا تاکنون ستاد مهندسی فرهنگی تشکیل نشده است تصریح کرد: متأسفانه در کشور ما فرهنگ اولویت ملموسی در حوزه اجرایی ما نبوده و بیشترین توجه بر روی مقوله‌های اقتصادی بوده است.
وی افزود: امروزه فرهنگ زیرساخت تمامی حوزه‌ها به‌حساب می‌آید و ما در دوره فرهنگ مرکزی قرار داریم که بعد از دوران اقتصاد مرکزی و سیاست‌مرکزی به وجود آمده است.
60 میلیون کاربر اینترنتی فعال در ایران معادلات ارتباطی را عوض کرده‌اند
استاد گروه ارتباطات دانشگاه تهران با اشاره به تغییرات فرهنگی امروز جامعه و اثرگذاری بیش‌ازپیش مردم در این عرصه افزود: در ایران حدود 60 میلیون کاربر اینترنتی فعال هستند که این کاربران بسیاری از معادلات ارتباطی و فرهنگی را عوض کرده‌اند.
وی ادامه داد: در دورانی تلویزیون تنها به نمایش برنامه مشخصی می‌پرداخت و مخاطب به‌صورت منفعل به تماشای آن می‌پرداخت اما امروزه کاربر برخلاف آن دوران؛ تبدیل به کنشگر فعالی شده که خودش دارای قابلیت تولید خبر و ایجاد رسانه شده است.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی با اشاره به تجربه ستاد نقشه جامع علمی کشور و روند اجرایی کردن مصوبات این ستاد گفت: سند نقشه جامع علمی کشور یکی از سه سند مرجع شورای عالی انقلاب فرهنگی محسوب می‌شود که تاکنون 122 جلسه ستاد راهبری اجرای نقشه جامع علمی کشور با حضور وزیر علوم، تحقیقات و فناوری، وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، معاونت علمی و فناوری و سایر ذی‌نفعان آن برگزارشده است و در آن تلاش شده است که با حضور ذی‌نفعان و اساتید دانشگاهی به پیشبرد اهداف سند دست پیدا کند. بنابراین ضمانت اجرائی مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی اولا ابلاغ ریاست جمهور است و ثانیاً رصد و پیگیری‌ها مستمر ستاد مربوط که مسیر هماهنگی و اطمینان از اجرا را دنبال می‌کند.
عملیاتی سازی 130 برنامه از 240 برنامه اقدام در نقشه جامع علمی کشور
وی در پاسخ به این سؤال که چه میزان از سند نقشه جامع علمی کشور اجرایی شده است، گفت: در ستاد راهبری اجرای نقشه جامع علمی کشور موفق شده‌ایم از 224 برنامه اقدامی که در سند پیش‌بینی‌شده است به عملیاتی‌سازی 130 برنامه اقدام دست پیدا کنیم.
عاملی تصریح کرد: امروز که شاهد جایگاه شانزدهم رتبه علمی کشورمان در جهان هستیم و اینکه امروز المپیادهای کشور جزو ده کشور اول جهان هستند و یا اینکه در حوزه نانو که ستاد آن مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی بوده است به جایگاه چهارم جهان دست پیداکرده‌ایم همگی ناشی از فعالیت‌هایی بوده است که در جلسات ستاد راهبری نقشه جامع علمی کشور و دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی انجام‌شده است. البته شورای عالی انقلاب فرهنگی ریل‌گذاری می‌کند و ظرفیت قانونی فراهم می‌کند و حتماً دانشمندان و اندیشمندان فاخر کشورمان هستند که کنش گر اصلی موفقیت‌های علم و فن‌آوری کشور هستند.
وی افزود: باید توجه داشته باشید که تمامی ستادهای علم و فن‌آوری، بسیار از جوایز مهم مثل جایزه دانشمند نخبه علامه طباطبائی، جایزه المصطفی و بسیار از مشوق‌های دیگر مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی است و ازاین‌پس با تمرکز بیشتر در حوزه فرهنگ ادامه انجام‌وظیفه خواهیم داشت.
در حوزه فرهنگ دچار نقص هستیم
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی در پاسخ که چرا در حوزه فرهنگ شاهد این سطح از موفقیت‌ها نیستیم، گفت: البته در حوزه فرهنگ دچار نقص هستیم که شاید یکی از دلایل آن بحث روش مواجهه بافرهنگ باشد.
وی افزود: ما در مقوله فرهنگ بااراده انسان‌ها سروکار داریم و اگر مردم نخواهند، برنامه‌ریزی فرهنگی نمی‌تواند به نتیجه برسد.درعین‌حال باید توجه داشت که مدیریت فرهنگی با رویکرد استقرار جامعه اسلامی و تعلیم و تربیت اسلامی، کار آسانی نیست. این کار از جنس کار انبیاء الهی است. حتی انبیاء الهی علیرغم اتصال به وحی لزوماً همه مردم به آن‌ها ایمان نیاورده‌اند. خدای متعال خطاب به جامعه و مردم می‌فرماید ما شمارا به سمت راه الهی هدایت کردیم می‌خواهید شاکر باشید و می‌توانید کافر باشد. البته کسی که راه غلط را انتخاب بکند گرفتار عدم سلامت می‌شود. معنای این فرمایش الهی این است که انسان دارای اراده است و البته انتخاب‌گر. سؤال این است که آیا ما توانسته‌ایم که پیام هدایت‌گر الهی را به مردم درست معرفی کنیم. به نظرم مردم بین گل و زباله حتماً گل را انتخاب خواهند کرد.
دشمن در حال برنامه‌ریزی‌های فرهنگی برای جامعه ماست
استاد گروه ارتباطات دانشگاه تهران ادامه داد: امروزه دشمن با حدود 190 شبکه تلویزیونی در حال رصد و تحت‌الشعاع قرار دادن برنامه‌ریزی‌های فرهنگی ماست. درواقع مهندسی فرهنگی را دشمن علیه جامعه اسلامی ایران دنبال می‌کند. اینجا واقعاً بحث امنیت فرهنگی بسیار اهمیت پیدا می‌کند و متصدیان باید از فرهنگ جامعه اسلامی ایران صیانت بکنند و اجازه مداخل دشمنان را ندهند.
وی افزود: برای آنکه مردم با یک برنامه‌ریزی فرهنگی همراه شوند، نیازمند توانمندسازی اجتماعی و آموزش مهارت‌های اجتماعی هستیم.
عاملی در خصوص تعداد مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی گفت: از مجموع 2226 مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی در 35 سال گذشته مجموعاً 85 سند سیاست‌گذاری مصوب وجود داشته است.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی همچنین در خصوص اهمیت خانواده در اولویت‌های سند مهندسی فرهنگی گفت: امروز حمایت از خانواده موضوع مهمی است که باید توجه ویژه‌ای به آن شود و در مهندسی فرهنگی با تدوین نظام‌های مختلف برای کودکان، میان‌سالان و پیرمردان به این موضوع توجه شده است.
نگاه مهندسی فرهنگی مبتنی بر تمرکز بر مسئولیت اجتماعی است
وی با اشاره به اهمیت نقش مردم و مسئولیت اجتماعی در تحقق این سند افزود: نگاه مهندسی فرهنگی به‌هیچ‌وجه نگاه کنترلی نیست بلکه نگاه حاکم بر سند مبتنی بر این است که وظایف خود مردم نسبت به خودشان و با تمرکز بر مقوله مسئولیت اجتماعی نهادینه شود.
عاملی خاطرنشان کرد: اگر مسئولیت اجتماعی در یک جامعه‌ای قدرتمند شود، آن جامعه دارای نظم و احترام به قوانین و مقررات خواهد بود.
وی با اشاره به برخی مزاحمت‌های خیابانی و جریمه‌های سنگین مانند زندان در دیگر کشورهای برای آن، افزود: مسئولیت اجتماعی مرتبط بااخلاق حرفه‌ای است که به‌هیچ‌وجه توصیه‌ای نیست، بلکه دارای کدهای استانداردی است که در آن اگر فرد در محیط اجتماعی نسبت به محیط خودش اقدام به عدم رعایت مسئولیت‌های اجتماعی خود بکند، نظام حقوقی کشور می‌تواند با جرایم و تنبیهات مالی و حتی محرومیت‌های شغلی و اجتماعی نسبت به آن واکنش نشان دهد.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی گفت: سند مهندسی فرهنگی کشور 13 برنامه کلان ملی، 112 راهبرد ملی و بیش از 300 برنامه اقدام ملی دارد که تحقق آن‌ها به لطف خدای متعال آثار جدی بر صیانت و سلامت فرهنگی جامعه خواهد داشت.
اهمیت موضوع خانواده در زیر نظام‌های سند مهندسی فرهنگی کشور
وی با تأکید مجدد بر اهمیت موضوع خانواده در زیر نظام‌های سند مهندسی فرهنگی کشور گفت: ایرانی‌ها خصلت‌های عمومی دارند که تقریباً در همه آن‌ها به‌نوعی خانواده پررنگ است.
عاملی با اشاره به یک پیمایش صورت گرفته در خصوص خانواده ایرانی افزود: توجه به مقوله علم‌آموزی، خانواده گرایی، سلامت زندگی، دین‌داری، توجه به ارزش‌های دینی، دوری فرزندان از فساد و اعتیاد همگی از مواردی بودند که در پیمایش خانواده‌های ایرانی در جایگاه دارای اهمیت بالا قرار داشته‌اند.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی افزود: سیاست‌گذاری پیرامون همه این مقولات در گروه‌های سنی مختلف کودکان، جوانان، میان‌سالان و کهن‌سالان در سند مهندسی فرهنگی موردتوجه قرارگرفته است.
عاملی خاطرنشان کرد: دولت در برنامه 5 ساله هفتم توسعه باید متکی بر سند مهندسی فرهنگی کشور به تدوین برنامه در همه حوزه مای مرتبط بافرهنگ بپردازد.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی در پاسخ به سؤال ضمانت اجرایی‌سازی سند مهندسی فرهنگی کشور گفت: برای تضمین اجرایی شدن اسناد شورای عالی انقلاب فرهنگی ستاد علم و فن‌آوری شورا دارای معاونت نظارت و ارزیابی و همچنین معاونت خط‌مشی‌گذاری برای اطمینان از اجرایی شدن ایجاد کرده است که توانسته است در هدایت برنامه‌های ستاد راهبری نقشه جامع علمی کشور موفق عمل کند.
وی افزود: در حوزه فرهنگ هم همین ساختار تکرار شده است و با همین سازوکار نظارتی به رصد و پیمایش مداوم مصوبات و گزارشات این ستاد اقدام می‌کند.
تشکیل کمیته رصد و ارائه گزارشات سه ماه یک‌بار به ستاد مهندسی فرهنگی
عاملی با اشاره به مصوبات اولین جلسه ستاد مهندسی فرهنگی کشور گفت: تشکیل کمیته رصد و به دنبال آن ارائه گزارشات سه ماه یک‌بار به ستاد مهندسی فرهنگی مصوبه نخستین جلسه ستاد مهندسی فرهنگی بوده است.
وی با تأکید مجدد بر اهمیت نقش مردم برای موفقیت در اجرای سند مهندسی فرهنگی افزود: محور این سند مردم هستند و اگر در دوره‌ای 5 ساله موفق شویم که مسئولیت اجتماعی را در ایران بالا ببریم و طی آن مردم پیگیر اهداف و مسئولیت‌های اجتماعی خود در قبال مسائل خانواده، سبک زندگی، هویت اجتماعی و... باشند ما موفق بوده‌ایم و در این زمینه نقش انجمن‌های مردم‌نهاد بسیار مهم و حمایت‌کننده است.
سبک زندگی بایستی در راستای تحقق جامعه اسلامی ترسیم شود
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی در پاسخ به سؤال مجری در خصوص میزان اهمیت سبک زندگی در سند مهندسی فرهنگی گفت: سبک زندگی روشی است که مردم با آن زندگی می‌کنند و بایستی در راستای تحقق جامعه اسلامی ترسیم شود.
وی افزود: نظام مدرنیته حدود 300 سال است که از مسیرهای مختلف در حال مدیریت جامعه است از طرق مختلفی چون معماری، شهرسازی، بازی‌ها، نظام آموزش‌وپرورش، نظام آموزش عالی، تفریحات، موسیقی و ... حضور مؤثر دارد
دکتر عاملی ادامه داد: تغییر این مسیر به‌سادگی ممکن نیست و نیازمند برنامه‌ریزی مستمر و هدفمند است.
تدوین 32 حوزه راهبردی موضوعی برای بر سبک زندگی
وی افزود: ما باید بتوانیم سبک زندگی مبتنی بر اندیشه اسلامی را دنبال کنیم و در همین راستا در دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی 32 حوزه راهبردی موضوعی برای بر سبک زندگی ترسیم و تدوین‌شده است.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی همچنین در پاسخ به سؤال چرایی موازی کاری در فعالیت‌های فرهنگی در کشور گفت: مسائل فرهنگی کشور تابه‌حال توسط دستگاه‌ها به‌عنوان یک بدنه به‌هم‌پیوسته دنبال نشده است.
وی افزود: در وظایف 6 گانه ستاد مهندسی فرهنگی به این نکته توجه شده است که دستگاه‌ها در حوزه مسائل فرهنگی در قالب یک تقسیم‌کار ملی و به هم مرتبط با یکدیگر کار کنند.
توجه به آموزش مهارت‌های زندگی در مهندسی فرهنگی
عاملی همچنین در ادامه بابیان اینکه مهارت‌های زندگی از دیگر برنامه‌های اقدامی است که در سند مهندسی فرهنگی به آن توجه شده است، گفت: آموزش مهارت‌های زندگی به زن و شوهر، سلامت جنسی و جنسیتی و توجه به مزیت‌های معلمان پرورشی از دیگر مواردی است که در سند مهندسی فرهنگی به آن توجه شده است.
استاد گروه ارتباطات دانشگاه تهران در پاسخ به سؤال مجری برنامه پیرامون اینکه چرا برخی آثار هنری در کشور خود تبدیل به ضد ارزش شده‌اند خاطرنشان کرد: در موضوع هنر و سینما و تئاتر باید مقررات گذاری به‌صورت جدی دنبال شود.
وی افزود: در حوزه فرهنگ نیازمند قاعده‌هایی هستیم که به‌نوعی به‌سلامت زندگی مردم متصل است ضمن آنکه ما باید نسلی را برای هنر پرورش دهیم و به افزایش نخبگان در این حوزه اقدام کنیم.
با برخی آثار هنری مواجهیم که محصول آن تنهایی و عزلت اجتماعی است
عاملی ادامه داد: امروزه هنر بیشترین تأثیر اجتماعی را دارد و در این زمینه با برخی آثار هنری مواجهیم که محصول آن تنهایی و عزلت اجتماعی است.
وی افزود: اگر سند مهندسی فرهنگی اجرایی شود؛ چشم‌انداز 1404 برای رسیدن به جامعه سالم را در نظر دارد.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی با اشاره به فرمایشات مقام معظم رهبری(مدظله‌العالی) در ترسیم مراحل 5 گانه ایجاد تمدن نوین اسلامی گفت: پیروزی انقلاب اسلامی، ایجاد نظام اسلامی، دولت اسلامی، جامعه اسلامی و تمدن اسلامی مراحلی است که در دستیابی به تمدن نوین اسلامی ترسیم‌شده است.
بالای 90 درصد مردم، آرمان جامعه اسلامی را در نظر دارند
وی افزود: در پیمایشی که بین 7950 نفر در 12 شهرستان استان تهران به عمل آمد مشخص شد بالای 90 درصد مردم به ارزش‌های اسلامی اعتقاددارند. درعین‌حال وقتی از عمل دینی و تجربه دینی سؤال می‌کنیم، فاصله‌های جدی بین اعتقاد، عمل و تجربه وجود دارد.
موفقیت مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی اجتماعی شدن این مصوبات است
عاملی خاطرنشان کرد: نگاه ما در دوره فعلی شورای عالی انقلاب فرهنگی این است که موفقیت مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی اجتماعی شدن این مصوبات است به این معنا که وقتی مصوبه‌ای وارد بررسی در صحن شورا شود که قبل از آن در جامعه طرح‌شده باشد و جامعه آن را پذیرفته باشد و به‌نوعی بازخورد گفتمان اجتماعی و نیاز جامعه باشد.
وی افزود: تقریباً می‌توان گفت تمام مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی تاکنون در قالب طرح بوده است که توسط دبیرخانه در صحن شورای عالی انقلاب فرهنگی مطرح‌شده است حال‌آنکه ارائه لایحه به صحن شورا توسط ذی‌نفعان بسیار اندک بوده است.
مسیر دریافت نظرات مردم برای طرح در صحن شورای عالی انقلاب فرهنگی باز است
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی در پاسخ به سؤال مجری برنامه پیرامون تشریح نامه وی خطاب به نخبگان کشور تصریح کرد: نامه‌ای که در آغاز تشکیل ستاد راهبری مهندسی فرهنگی به نخبگان، دانشجویان و اساتید جامعه ارائه شد که مسیر دریافت نظرات مردم و ارائه لایحه برای طرح در صحن شورای عالی انقلاب فرهنگی برای همه ذی‌نفعان باز است.
مردم ایده‌هایشان را به شورای عالی انقلاب فرهنگی بدهند
وی افزود: ما معتقدیم که اسناد مصوب نیازمند به‌روزرسانی هستند و در همین رابطه فضا را باز کردیم تا مردم ایده‌هایشان را به شورای عالی انقلاب فرهنگی بدهند.
عاملی در پایان در پاسخ به این سؤال که چه زمانی می‌توان شاهد اولین گزارش از اجرایی شدن سند مهندسی فرهنگی باشیم، گفت: امیدواریم بعد از یک سال بتوانیم گزارش مطلوبی را پیرامون عملکرد سند مهندسی فرهنگی به مردم بدهیم و آمادگی‌های لازم را برای برنامه هفتم توسعه کشور تأمین کنیم.
انتهای پیام/