به گزارش خبرنگار گروه علمی و دانشگاهی خبرگزاری فارس، علیرضا صفرپور کارشناس اندیشکده سیاستگذاری امیرکبیر در یادداشتی به بررسی مزیت‌های وقف علمی پرداخت.

متن کامل این یادداشت به شرح زیر است:

« تحولات سریع جهانی و نیاز به اطلاعات به‌روز و تمرکز بر روی مسائل بدون دغدغه‌های جانبی، از جمله چالش های تصمیم سازی در جهان امروز است، همچنین استفاده از آراء و نظرات گوناگون نقش به سزایی در ایجاد خلاقیت و افزایش بهره‌وری دارد. عموماً مدیران ارشد به دلیل حجم زیاد کار و لزوم شرکت در جلسات متعدد و بحث با افراد مختلف و پیگیری برنامه‌ها، فرصت تفکر متمرکز و ایجاد طرح و برنامه را ندارند تا تصمیمات کلان را با مطالعه و بررسی کافی بگیرند.

همچنین واحدهای سازمانی وابسته‌ ایشان نیز، به دلیل ملاحظات تشکیلاتی و اداری، عملاً امکان عرضه‌ طرح‌های نو و یا نقد طرح‌های جاری را ندارد، لذا با توجه به این مسائل استفاده از نتایج مجموعه‌هایی که بر موضوعات کشور تمرکز کرده‌اند، ضرورت می‌یابد. این مجموعه های اندیشه‌ورز که به سیاستگذاری عمومی در زمینه های گوناگون بر اساس اصول جمع اندیشی و مطالعات بین رشته ای می پردازند، با اسامی همچون «کانون تفکر»، «اندیشکده»، «نهاد مولد اندیشه» و یا «اندیشگاه» شناخته می شوند. با نگاهی به سیر رشد کشور های توسعه یافته ، درمی یابیم که اندیشکده ها نقش بسزایی در این فرایند داشته‌اند و  توسعه کشورها را سرعت بخشیده‌اند.

اما یکی از مهم ترین مسائلی که این اندیشکده ها با آن مواجه هستند مسئله تامین منابع مالی می باشد که این امر وابستگی و نوع عملکرد این مراکز را تحت تاثیر قرار می دهد. تامین مالی از سمت نهاد های دولتی ممکن است نوعی وابستگی ایجاد کند و یا ممکن است دولت به دلیل مسائل سیاسی، اندیشکده هایی را که سیاست های مغایر با عملکرد دولت دارند را حمایت نکند. همچنین وابستگی کامل به سازمان ها و نهاد‌ها ممکن است استقلال و خلاقیت اندیشکده ها را تحت تاثیر قرار بدهد.

بنیادها و موسسات خیریه می توانند در رفع این چالش ها دولت را یاری کنند، در کشور‌های پیشرفته به منظور رفع این چالش ها وظایف و عملکرد دولت ها بازنگری شده تا از توان و ظرفیت سازمان ها و موسسات غیردولتی در حوزه های مختلف استفاده شود.خیرین در ایران بیشتر به واسطه تامین نیازهای روزمره افراد مانند غذا، پوشاک و دارو شناخته می شوند. عمده ترین موارد وقف در ایران: مساجد، مدارس، کتابخانه ها، ساخت بیمارستان، آزادی اسیران، کمک به نابینایان و افراد کم توان، ایجاد بوستان، کمک زنان سرپرست خانواده، آزادی زندانیان و ساخت پل است.

 اینگونه موسسات در رفع مقطعی و تسکین مشکلات و چالش های پیشرو حرکت می‌کنند. در حالی که کشورهای پیشرو در زمینه سازماندهی خیرات و موقوفات، اتخاذ راهکارها و استراتژی های بلند مدت را در دستور کار فعالیت خود قرار می دهند. در این کشور ها بنیادهای خیریه در حل مسائل کشور نقش مهمی ایفا می کنند و از کارهای پژوهشی و محققان به شیوه های گوناگون حمایت می کننند.

در کشور های پیشرو در این زمینه، سهم بخش خصوصی در تامین هزینه پژوهش های علمی قابل ملاحظه است. به طوری که به بنیادهای غیردولتی به مثابه یکی از عوامل مشارکت مردم در روند توسعه می نگرند. برای نمونه مطابق آمار موسسه اوربن( urban institute  ) تا سال ۲۰۱۵ تقریبا ۱.۵۶ میلیون موسسه خیریه و غیرانتفاعی در آمریکا ثبت شده است که نسبت به سال ۲۰۰۵ به میزان ۱۰ درصد رشد داشته است.

این سازمان ها ۵.۴ درصد(۹۸۵ بیلیون دلار) از تولید ناخالص داخلی آمریکا را تشکیل می دهند. همچنین در انگلستان مطابق اطلاعات منتشر شده در سال ۲۰۱۷ بیش از ۱۶۸ هزار موسسه خیریه وجود دارد. مطابق با آمار سال ۲۰۱۷ میزان ۱۴ درصد اهدایی های موسسات خیریه و غیرانتفاعی آمریکا، در جایگاه نخست صرف امور علمی آموزشی می شود و پس از آن ۱۲ درصد صرف خدمات انسانی می‌شود که این مسئله نشان دهنده اهمیت مسئله علم در مصارف اهدایی این موسسات است.

بدون تردید اگر به مقوله وقف، به طور جامع نگاه شود و اهمیت آن مورد توجه قرار گیرد، سهم عمده‌ای در تحول ساختار فرهنگی و توسعه علمی و اقتصادی کشور ایفا خواهد کرد. با اختصاص خیرات به حوزه سیاست پژوهی می توان سرمایه ای برای ایجاد کسب و کارهای علمی، کسب درآمد و اشتغال فراهم کرد.

امروزه مراکز علمی و دانشگاهی در کشور کمتر از منافع وقف بهره مند می شوند در حالی که بسیاری از دانشگاه های بزرگ جهان مانند هاروارد از طریق موقوفات اداره می شوند.

ایجاد فرهنگ وقف علمی و پژوهشی در کشور، روند توسعه پایدار را سرعت می بخشد. به عنوان نمونه، در رابطه با مسئله یارانه ها که به ویژه در زندگی قشر ضعیف جامعه تاثیر گذار است می توان با تخصیص مقداری بودجه از طریق نهاد های خیریه به راه حل های مناسب در راستای هدفمند سازی آن دست یافت و تاثیر آن را در زندگی اقشار ضعیف چند برابر کرد در حالی که در غیر این حالت ممکن است هزینه های بسیار فراتر از هزینه پژوهش تحمیل دولت و سازمان ها شود که نتیجه ی مطلوب را دربر نخواهد داشت یا اگر منطقه ای با مسئله فقر و گرسنگی یا سایر مسائل اقتصادی و همچنین طبیعی مواجه باشد می توان با استفاده از روش های سیاست پژوهی، علت مسئله را یافته و برای حل آن سیاست های لازم را ارائه داد.

لذا در صورتی می توان به پایداری در حل مسائل و معضلات رسید که از نگاه تسکینی به نگاه چاره اندیشی روی آورده و سیاست های لازم برای رفع آن تهیه شود. سیاست پژوهی برای حل مسائل در حوزه های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی فراتر از نگاه تسکینی، به راه حل یابی از طریق میان رشته ای می پردازد.

موسسات خیریه با حمایت از اندیشکده های سیاست پژوهی برای کاهش مسائل اجتماعی چون فقر، بی سوادی و تخریب های زیست محیطی تلاش می کنند و اندیشکده ها طرح ها و پژوهش های خود را برای اجرا و تاثیر گذاری به نهاد های خصوصی یا دولتی ارائه می‌کند و از نظر رفع مشکلات به گونه ای پایدار اجرای آن را مطالبه می‌کند.

اجرای سیاست‌ها و طرح‌های اندیشکده‌ها بالاخص در مسائل اقتصادی لزوما نیاز به حمایت‌های دولتی نداشته بلکه می تواند از طریق بخش‌های خصوصی و تجاری انجام شود. هدایت خیرات و موقوفات به اندیشکده های سیاست پژوهی علاوه بر حل پایدار مسائل از طریق سیاست پژوهی منجر به بهره‌مند ساختن دولت از توانمندی های عظیم مردمی در بخش های مختلف شده و نقش حائز اهمیتی در رفع محرومیت های اجتماعی، فرهنگی، علمی و اقتصادی ایفا می‌کنند.

انتهای پیام/