به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس، پس از آنکه وضعیت تولید طلای سفید در کشور در دهه 80 روند کاهشی یافت و از روزهای اوج و طلایی خود فاصله گرفت دوباره اقبال به این محصول اساسی و استراتژیک در کشور بیشتر شده است.

پنبه محصول استراتژیک و ماده خام صنایع نساجی است چهار صنعت  پنبه‌پاک‌کنی، ریسندگی، پارچه‌بافی و پوشاکرا به پیش می‌برد و به عنوان کاتالیزور یک صنعت اشتغالزا در کشور است. دولت برنامه خودکفایی این محصول را کلید زده و قرار است تا سال 1404 در تولید این محصول دوباره خودکفا شویم. 

مجری تولید پنبه در کشور می‌گوید اگر دولت حمایت کند مسیر خودکفایی بسیار هموارتر خواهد بود و زودتر از برنامه، خودکفایی این محصول استراتژیک محقق می‌شود. برای بررسی وضعیت تولید و مشکلات این بخش و چشم‌انداز آینده آن با ابراهیم هزارجریبی مجری طرح تولید پنبه در کشور گفت‌وگو کردیم.

فارس: پنبه یا همان طلای سفید در کشور در چه صنایعی استفاده می‌شود و چه کاربردهایی دارد؟

مجری طرح پنبه: بخشی از غوزه پنبه به نام «وش» است که پس از فرآوری در صنایع صنعتی، نساجی، تولید نخ، صنعت پوشاک، صنایع روغن‌کشی، تولید اسکناس و صنایع دفاعی استفاده می‌شود، بخشی از وَش پنبه تبدیل به الیاف و نخ شده و بخش دیگر به عنوان تخم پنبه در صنایع روغن‌کشی استفاده می‌شود. 

فارس:چه میزان روغن از پنبه به دست می‌آید؟

مجری طرح پنبه: روغنی که از تخم پنبه استحصال می‌شود، خوراکی است چون حجم تخم پنبه در کشور کم است  از آن روغن‌کشی نمی‌شود. اما دلیل دومی هم برای عدم استفاده از تخم پنبه برای روغن‌کشی وجود دارد و آن هم واردات روغن با ارز 4200 تومانی است که واردکنندگان ترجیح به واردات دارند. بنابراین تمایلی در داخل کشور برای استفاده از روغن تخم پنبه نبوده است. 

امروز به وزارت جهاد کشاورزی اعلام کردیم که با توجه به افزایش تولید پنبه در کشور امکان استحصال روغن از تخم پنبه در صنعت روغن‌کشی وجود دارد. 

فارس: تخم پنبه تولیدی در کشور چه میزان می‌تواند روغن مورد نیاز کشور را تامین کند؟

مجری طرح پنبه: پیش‌بینی تولید امسال پنبه 100 هزار تن است که می‌تواند 15 هزار تن برای کشور روغن استحصال کند. 

فارس: 15 هزار تن رقم خوبی است زیرا 90 درصد وابسته به واردات روغن هستیم و هر میزانی که در داخل کشور تأمین شود از خروج ارز جلوگیری خواهد کرد.

مجری طرح پنبه: البته مشکل این است که خیلی از کارخانه‌ها سیستم روغن‌کشی پنبه را جمع کرده‌اند و تنها چند کارخانه این سیستم روغن‌کشی پنبه دانه را دارند. 

فارس: نیاز کشور به روغن سالانه چقدر است؟

مجری طرح پنبه: 1.5 میلیون تن و15 هزار تن روغن استحصالی از پنبه دانه می‌تواند بخشی از روغن مورد نیاز کشور را  تأمین کند.

فارس: امسال چقدر پنبه تولید می‌شود؟

مجری طرح پنبه: امسال در سطح 90 هزار و 250 هکتار پنبه‌کاری در 18 استان کشور وجود دارد و از برنامه تدوین شده برای این محصول جلوتر هستیم. طبق برنامه امسال 82 هزار هکتار باید کشت می‌کردیم اما 10 درصد بیشتر از میزان پیش‌بینی شده کشت کردیم. نسبت به سال گذشته هم که 70 هزار هکتار کشت کرده بودیم 27 درصد رشد داریم. 

فارس: پیش‌بینی شما از تولید امسال چقدر است؟

مجری طرح پنبه: پیش‌بینی می‌کنیم امسال 228 هزار تن وش تولید کنیم.

فارس: چشم‌انداز شما از تولید چقدر است و برنامه خودکفایی شما کِی محقق می‌شود؟

مجری طرح پنبه: برنامه خودکفایی که برای پنبه تدوین شده تا سال 1404 است اما اگر دولت حمایت کند خودکفایی خیلی زودتر به نتیجه خواهد رسید. سالانه با رشد 7 درصدی پیش می‌رویم و قرار است تا پایان سال 1404 تولید به 282 هزار تن برسد که با این میزان خودکفایی در کشور ایجاد خواهد شد. بر اساس برنامه ششم توسعه هم قرار است تولید کشور به 282 هزار تن برسد.

فارس: نیاز کشور به پنبه چقدر است؟

مجری طرح پنبه: اگر با ضریب تبدیل یک دوم تخم پنبه و یک سوم الیاف محاسبه کنیم از 228 هزار تن وَش معادل 65 هزار تن الیاف تولید می‌شود و نیاز کشور به الیاف پنبه 130 هزار تن است در حقیقت نیمی از نیاز کشور تولید و نیمی از آن وارد می‌شود.نساجی می‌گوید نیاز کشور 180 الی 200 هزار تن است اما آمارهای چند ساله ما نشان داده که نیاز صنعت نساجی  120 تا 130 هزار تن است.

فارس:اگر سالانه 7 درصد رشد دارید پس تا سال 1404 با به خودکفایی نمی‌رسید؟

مجری طرح  پنبه: بله عرض کردم اگر دولت حمایت کند در این تاریخ به خودکفایی می‌رسیم. 

فارس: حمایت‌های دولت در چه زمینه‌ای باید باشد؟

مجری طرح پنبه: همه کشورها برای بخش کشاورزی به ویژه محصولات استراتژیک خود یارانه پرداخت می‌کند و دولت هم اگر میخواهد این محصول در کشور توسعه یابد باید به آن یارانه پرداخت کند و از آن حمایت کند. 

فارس: دولت برای تولید پنبه یارانه ویژه‌ای ندارد؟

مجری طرح پنبه: دولت یکسری یارانه عمومی برای بخش کشاورزی دارد اما برای محصول استراتژیک پنبه یارانه ویژه‌ای ندارد.

فارس: برای صنعت نساجی خرید از داخل به صرفه است یا واردات؟

مجری طرح پنبه: صنعت نساجی پنبه الیاف مورد نیاز را هم از خارج وارد می‌کند و هم از داخل تهیه می‌کند. قیمت الیاف پنبه داخل متأثر از قیمت وارداتی است. آنها به هر اندازه‌ای که از خارج وارد می‌کنند اگر با دلار گران‌تری وارد کنند قیمت داخل هم گران‌تر می‌‌شود، البته اگر نرخ پنبه وارداتی کمتر شود قیمت پنبه داخلی هم کمتر می‌شود.

فارس: قیمت داخل چه ارتباطی با قیمت واردات دارد؟

مجری طرح پنبه: زمانی که واردکنندگان پنبه را با قیمت بیشتری وارد می‌کنند تصورشان این است که به همان قیمت هم می‌توان از داخل تهیه کرد. چون صنایع نساجی تقریبا نیمی از نیازشان به الیاف را از داخل و نیمی را از خارج تهیه می‌کنند در صورت گران بودن قیمت داخل آنها تمایل‌شان به واردات و تأمین از داخل بیشتر می‌شود بنابراین در مورد پنبه قیمت داخلی و قیمت خارجی تقریباً به هم وابسته‌اند. 

فارس: چرا دولت نرخ خرید تضمینی پنبه را کمتر در نظر می‌گیرد؟ زیرا فروش پنبه در بازار هزار تومان بیشتر از نرخ تضمینی است. 

مجری طرح پنبه: دولت نرخ تضمینی را برای جلوگیری از ضرر کشاورزان اعلام می‌کند وگرنه پنبه‌کاران می‌توانند محصول خود را در بیرون به قیمت گران‌تری بفروشند. 

فارس: قیمت خرید تضمینی امسال پنبه چقدر است؟

مجری طرح پنبه: 3600 تومان.

فارس: اما قیمت فروش بیرون حدود 5 هزار تومان است نرخ پایینی که دولت اعلام کرده به بازار سیگنال می‌دهد نرخ واقعی پنبه 3600 تومان است. 

مجری طرح پنبه: بله، تا حدودی همین‌طور است اما امسال پیشنهاد کردیم که برای سال آینده قیمت نرخ وَش کیلویی 5050 تومان باشد.

فارس: از مشکلات تولید پنبه بگویید؟

مجری طرح پنبه: هزینه‌های تولید در این محصول بالاست آفات زیادی دارد به دلیل قیمت بالای سموم هزینه پنبه‌کاران بالا می‌رود مثلاً در استانی مثل خوزستان که منطقه گرم است و آفت زیادی دارد پنبه‌کاری تعطیل شده است. هزینه‌های برداشت این محصول هم بالا است چرا که هم برداشت سخت است و محدودیت کارگری وجود دارد و کمباین‌های ویژه این محصول هم در کشور نیست قیمت آن هم بسیار گران است و کشاورزان نمی‌توانند تهیه کنند. استفاده از این کمباین‌ها هم نیاز به زمین‌های بزرگی دارند که البته زمین‌های کشاورزی در کشور ما خرد است. مالکیت زمین‌های پنبه‌کاران میانگین 3 هکتار است.

در قدیم هزینه کارگری ارزان بود به همین دلیل پنبه‌کاری رواج بیشتری داشت. اکنون نیز در کشورهایی مانند هندوستان، ازبکستان، چین، آفریقا به دلیل کارگر ارزان تولید پنبه‌ مناسبی دارند. برخی کشورها مانند ترکیه، آمریکا، یونان، استرالیا و آرژانتینهم با مکانیزاسیون یعنی استفاده از انواع ماشین‌آلات تولید خود را افزایش داده‌اند  اما از همه اینها مهمتر در کشورهای مختلف با پرداخت یارانه به پنبه تولید این محصول را افزایش می‌دهند اما در کشور ما پرداخت نمی‌شود.

کشورهای غنی و فقیر برای تولید پنبه یارانه‌ای می‌پردازند چرا که معتقدند این بخش اشتغالزا است و حداقل 4 صنعت پنبه‌پاک‌کنی، ریسندگی، پارچه‌بافی و پوشاک از این محصول استفاده می‌کنند. 

فارس: چرا دولت یارانه نمی‌دهد؟

مجری طرح پنبه: دولت یارانه عمومی به کشاورزان دارد اما اختصاصی برای این بخش یارانه پرداخت نمی‌کند. در قدیم صنعت نساجی در کشور بسیار بزرگ بودو قوی بود و باعث تقویت تولید پنبه هم می‌شد صنعت نساجی و تولید پنبه هر دو به همدیگر تأثیر می‌گذارد اکنون صنعت نساجی ما هم ضعیف شده و روی تولید پنبه هم تأثیر منفی گذاشته است.

دولت در گذشته پنبه را تقریبا رها کرد، ما 3 دوره در تولید پنبه داشتیم، دوره‌ای که سابقه بسیار درخشانی داشتیم و پس از آن یک دوره تولید پنبه در کشور تقریباً رها شد و دولت‌ها توجهی نکردند و پس از مرحله سوم نگاه مجدد به این بخش آغاز شده و امسال تولید پنبه دوباره روند افزایشی آغاز کرده است.

فارس: چه دوره‌ای تولید پنبه رها شد؟

مجری طرح پنبه: از دهه 80 تا الان تقریباً دولت‌ها توجه به پنبه را فراموش کرده بودند.

فارس: جنابعالی به عنوان مجری طرح پنبه چرا اهمیت راهبردی این محصول را مطرح نمی‌کنید که چقدر در اشتغالزایی و به حرکت در آوردن چرخ صنعت این کشور نقش دارد آیا شما زبان اقناع ندارید یا توجهی به حرف‌های شما نمی‌‌شود؟

مجری طرح پنبه: طرح توسعه پنبه داریم و در برنامه ششم هم تصویب شده که این محصول در کشور توسعه پیدا کند اما دولت نمی‌تواند یارانه اختصاصی به پنبه داشته باشد چرا که اولویت‌های دیگری پیش می‌آید و مجبور می‌شود اعتبارات را در جاهای دیگری هزینه کند ما هم علاقه‌مندیم که به این بخش توجه بیشتری شود و دولت از آن حمایت کند و این صنعت رشد بیشتری داشته باشد چرا که معتقدیم پنبه یک محصول استراتژیک است و صنعت نساجی کشور را رونق خواهد بخشید. 

فارس: پیشنهاد شما در آن طرح برای یارانه پنبه چقدر بود؟

مجری طرح پنبه: پیشنهاد کردیم که 90 میلیارد تومان طی یک سال پرداخت شود. برخی کشورها روش دیگری برای پرداخت یارانه دارند و می‌گویند صنعت نساجی پنبه کشاورزان را گران‌تر بخرد تا پول بیشتری به جیب پنبه‌کاران برود و این همان یارانه‌ای است که به جای دولت از جیب صنایع نساجی پرداخت می‌شود.

اگر دلار به ارزش واقعی خود برسد تولید داخل ارزش بیشتری پیدا می‌کند مثلاً اگر پنبه 2 دلاری وارد می‌شود. به جای 24 هزار تومان دو برابر آن پنبه داخلی به فروش خواهد رفت و پنبه به داخل کشور هم قاچاق نمی‌شود بلکه احتمال قاچاق از داخل به خارج خواهد بود. 

فارس: آیا دلار الان ارزش واقعی خود را ندارد؟

مجری طرح پنبه: تخصص من در این زمینه نیست اما می‌دانم که دلار فعلی ما بیشتر بر پایه نفت است و اگر این دلارها بر اساس تولید داخل باشد آن موقع ارزش واقعی خود را خواهد داشت و در این حالت محصولاتمان ارزش پیدا خواهد کرد. 

فارس: آیا شما پیشنهاد داده‌اید که اگر دولت یارانه پرداخت نمی‌کند حداقل صنایع نساجی با گران خریدن پنبه داخلی از این بخش حمایت کند چرا که قوت گرفتن تولید پنبه به توسعه صنعت آنها هم کمک خواهد کرد.

مجری طرح پنبه: بله پیشنهاد داده شده اما من نمی‌دانم چرا انجام نمی‌شود شاید اولویت آنها خودرو است و نساجی در رده‌های بعدی است که اصلاً نمی‌بینند. 

فارس: کوچک بودن زمین‌ها را به عنوان مانع تولید و افزایش هزینه‌ها مطرح کردید، «قانون تجمیع اراضی کشاورزی و جلوگیری از خرد شدن زمین‌ها» سال 75 تصویب شد و تاکنون اجرا نشده است چرا اجرای آن را  پیگیری نمی‌کنید؟

مجری طرح پنبه: اجرای این قانون را بارها بحث کرده‌ایم اما شاید روش‌ها متفاوت باشد، گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس هم وجود دارد که دنبال اصلاح قانون ارث هستند یعنی اگر این قانون اصلاح شود دیگر زمین‌های کشاورزی خرد نخواهد شد.

فارس: قانون ارث ایرادی ندارد در قران در سوره نساء به سهم‌الارث تأکید شده یعنی اینکه وراث سهم خود را از ماترک دریافت می‌کنند نه اینکه زمین‌ها را قطعه قطعه کنند بنابراین ایرادی در قانون ارث نیست بلکه ما اشتباه اجرا می‌کنیم. 

مجری طرح پنبه: از نظر فرهنگی کشاورزان با تجمیع اراضی راحت نیستند و باعث شده سال‌های گذشته زمین‌های کشاورزی همچنان خرد بماند و در زمان تقسیم ماترک هم متأسفانه خود زمین‌ها را تقسیم می‌کنند. 

فارس: میزان مصرف آب تولید پنبه و دوره رشد آن چقدر است؟

مجری طرح پنبه: مصرف آب پنبه در زمین‌های خشک تا 15 هزار مترمکعب و در زمین‌های مرطوب 3 هزار مترمکعب است بنابراین تمرکز ما برای توسعه این محصول در مناطق شمالی است. طول دوره رشد این محصول هم 4 تا 9 ماه متغیر است و میانگین تولید وش 2530 کیلوگرم در هکتار است. 

فارس: اگر تولید پنبه برای کشاورزان اقتصادی باشد آنها حتماً این محصول را کشت خواهند کرد، برنامه شما برای اقتصادی کردن این محصول چیست؟

مجری طرح پنبه: 4 برنامه راهبردی را برای اقتصادی کردن این محصول دنبال می‌کنیم نخست به دنبال افزایش عملکرد در واحد سطح هستیم دوم هزینه‌ها را کاهش می‌دهیم، سوم کار کشت و برداشت پنبه را باید آسان کنیم و چهارم اینکه بهره‌وری آب را افزایش دهیم و معتقدیم با ادامه این 4 رویکرد تولید پنبه اقتصادی خواهد شد. 

فارس: چه کاری انجام دادید؟

مجری طرح پنبه: تمرکز ما فعلاً روی افزایش بهره‌وری آب است، روی عملکرد در واحد سطح هم بذرهای مناسبی را از کشورهای ترکیه و یونان وارد کرده‌ایم که تولید مناسبی دارند و ارقام تولید داخلی را نیز افزایش می‌دهیم. امسال 15 الی 20 هزار هکتار را با بذر خارجی کشت کردیم که حدود 25 درصد کل سطح زیرکشت را شامل می‌شود. 

فارس: چرا بذر خارجی وارد می‌کنید در گزارشی گفته بودید 90 درصد بذرهای ما داخلی است.

مجری طرح پنبه: بذرهای خارجی معمولاً پرمحصول هستند از سوی دیگر قدرت انتخاب را به کشاورزان می‌دهند و برخی بذرهای خارجی عملکرد بهتری هم می‌تواند داشته باشد. امسال برای اولین بار تولید بذر خارجی را در داخل آغاز کرده‌ایم. چرا که معتقدیم در شرایط تحریم باید کاملاً به خودمان متکی باشیم. البته در شرایط تحریم انتقال ارز هم مشکل است و واردات آن گران‌تر تمام می‌شود.

فارس: کشت بذر خارجی در داخل و تولید بذر در سال‌های متوالی عملکرد را کاهش می‌دهد، شما نمی‌توانید با این روش به تولید بذر خارجی در داخل ادامه دهید؟

مجری طرح پنبه: ما مجبور هستیم هر سال بخشی بذر خارجی وارد کنیم و آن بذر را در داخل تولید کنیم. 

فارس: چند رقم داخلی پنبه دارید و آخرین رقمی که سازمان تحقیقات معرفی کرده کِی بود.

مجری طرح پنبه: 10 رقم داخلی پنبه داریم که 4 رقم آن کاربرد بیشتری دارد و در اواخر سال 97، 2 رقم «پرتو» و «تابان» از سوی سازمان تحقیقات معرفی شد که این دو رقم محصول مشترک با سازمان انرژی اتمی و سازمان تحقیقات بود. ویژگی این دو رقم زودرس بودن آن است.

فارس: تفاوت عملکرد بذور داخلی و خارجی چقدر است؟

مجری طرح پنبه: بذرهای خارجی حدود 9 تن در هکتار تولید می‌کنند اما داخلی‌ها که توسط کشاورزان نمونه تولید شدند 8 تن در هکتار است. 

فارس: کشاورزان می‌گویند پنبه‌پاک‌کنی‌های شما قدیمی هستند و و به الیاف که طول آنها کمتر از 30 میلی‌متر است آسیب جدی وارد می‌کند. 

مجری طرح پنبه: برخی پنبه‌پاک‌کنی‌ها قدیمی هستند و برخی هم جدید هستند و خود پنبه‌پاک‌کنی‌ها معمولاً وش را مستقیم از کشاورزان خریداری می‌کنند و پول آن را با توجه به درصد الیاف به پنبه دانه محاسبه و پرداخت می‌کنند.

فارس: بله دقیقاً مشکل همین جا است زمانی که پنبه‌پاک‌کنی قدیمی باشد درصد الیاف به پنبه‌دانه کمتر می‌شود و رقم پرداختی به کشاورز کاهش می‌یابد گلایه کشاورزان هم همین است.

مجری طرح پنبه: بله، در کل ممکن است چنین مشکلی باشد اما اگر نساجی‌ها دنبال نخ‌های ظریف باشند این مشکل به وجود می‌آید، نخ‌هایی که الان نساجی‌ها به دنبال آن هستند از نوع معمولی است و این پنبه پاک‌کنی‌ها ضربه‌ای به آنها وارد نمی‌کند. 

فارس: کشاورزان مهمترین مشکل تولید پنبه را نبودن ماشین برداشت می‌گویند و شما دی ماه گذشته گفتید 10 کمباین وارد می‌کنید آیا این کمباین‌ها وارد شد؟

مجری طرح پنبه: تاکنون نتوانسته‌ایم وارد کنیم، پول در بانک ایران است اما به دلیل مشکلات تحریم هنوز وارد نکرده‌ایم. اما مشکل کارگری امسال چندان نخواهد بود چرا که به دلیل مشکلات اقتصادی و نبودن کار در شهرستان‌ها بخشی از آنها برای کار کارگری در مزارع سرازیر می‌شوند و این مشکل پنبه‌کاران را می‌تواند تا حدود زیادی حل کند. 

فارس: سال‌ها با ازبکستان توافق کردید که تعرفه پنبه در حد پایین باشد و این باعث می‌شود که نساجی‌ها به راحتی پنبه را وارد کنند و این ضربه به تولید داخل می‌زند.

مجری طرح پنبه: تعرفه پنبه 5 درصد است و البته نساجی‌ هم نیاز به واردات دارند بخشی از آن را از داخل تأمین می‌کنند و بخشی را هم وارد می‌کنند. دولت با این تعرفه از صنایع نساجی حمایت می‌کند. 

فارس: دولت با تعرفه پایین‌تر و به اسم حمایت از صنایع نساجی در حقیقت تولیدکنندگان پنبه داخلی را تحت فشار قرار می‌دهد شما خودتان گفتید که قیمت پنبه داخل متأثر از پنبه وارداتی است اگر آنها با تعرفه اندک و با قیمت پایین وارد می‌کنند در حقیقت قیمت پنبه داخلی هم پایین‌تر می‌آید.

مجری طرح پنبه: درست است هر موقع ببینیم اوضاع خراب می‌شود پیشنهاد می‌کنیم که تعرفه را افزایش دهند. 

فارس: دولت می‌تواند با افزایش تعرفه و محدود کردن واردات در حقیقت از تولید داخلی حمایت کند ولی اتفاق نیفتاده است. 

مجری طرح پنبه: بله، حمایت از کشاورزان از سه طریق پرداخت یارانه مستقیم به کشاورز، ملزم کردن صنایع نساجی به خرید با قیمت بیشتر از پنبه‌کاران و نیز افزایش تعرفه وارداتی می‌تواند انجام شود اما دولت هیچ کدام از آنها را انجام نمی‌دهد. 

فارس: در سال‌های گذشته گرایش نساجی‌ها از نخ پنبه به الیاف مصنوعی بیشتر شده و این میزان تقاضا به پنبه را کاهش داده است.

مجری طرح پنبه: درست است از سال 1960 تا سال 2010 میزان تقاضا به نخ پنبه از 68 درصد به 34 درصد کاهش یافته در حالی که نیاز به الیاف مصنوعی از 22 درصد به 64.5 درصد رشد داشته است.

فارس: نساجی‌ها گلایه می‌کنند که کیفیت پنبه تولید داخل پایین است و به همین دلیل بیشتر تمایل به واردات دارند.

مجری طرح پنبه: کیفیت تولید داخلی پایین نیست در برخی صنایع پنبه‌ها را در کیسه‌های پلاستیکی می‌ریزند و باعث افزایش میزان ناخالصی الیاف پنبه می‌شود اما سؤال این است آیا محصول خارجی را که نساجی‌ها وارد می‌کنند کیفیت بهتری دارد؟ بررسی‌ها نشان می‌دهد که اینطور نیست مثلاً موردی بود که استرالیایی‌ها بدترین نوع پنبه را به صنایع نساجی ما داده بودند آنها جنس خوب را خودشان برمیدارند و جنس‌های بی‌کیفیت را به ما می‌دهند، هر اندازه به تولید داخلی بها بدهیم موفق‌تر هستیم. 

فارس: پنبه تراریخته در کشور تولید شده آیا اجازه کشت داده می‌شود؟

مجری طرح پنبه: زراعت محصولات تراریخته در ایران ممنوع است وارداتش‌ هم بر اساس پروتکل‌های رسمی انجام می‌شود و کمیسیونی وجود دارد که مرتب این محصولات را در کشور رصد می‌کند. پنبه تراریخته در تحقیقات استفاده می‌شود، بذور آن تهیه شده اما هنوز در عرصه نیامده است و فعلا هم قرار نیست بیاید.

فارس: نظر شخصی شما در مورد محصولات تراریخته چیست؟

مجری طرح پنبه: معتقدم چون پنبه آفت‌های زیادی دارد و کشورهای پیشرفته هم از این محصول تراریخته پنبه استفاده می‌کنند می‌تواند برای کشور ما در افزایش تولید کمک کند. البته اگر اثرات جانبی دارد در حوزه اطلاعات من نیست اما تحقیقات زیادی درباره مزایای آن وجود دارد.

فارس: به همان اندازه هم در مضرات استفاده از محصولات تراریخته تحقیق شده است مثلاً دانشگاه آمریکا تحقیقی کرده که استفاده از محصولات تراریخته علاوه بر انسان برای حیوانات هم به شدت خطرآفرین بوده، تحقیقی در مورد گاو و موش انجام شده و برای آنها مسأله‌ساز بوده است. 

مجری طرح پنبه: بله، به هر حال اطلاعات من در حوزه سلامت کافی نیست و نمی‌توانم اظهارنظر کنم اما هنوز هم در طبیعت خیلی گرفتاری‌ها وجود دارد که ما راه فراری نداریم مثلاً آلودگی هوا یا مشکلاتی که استفاده از موبایل برای سلامتی دارد اما ما نمی‌توانیم از آنها فرار کنیم.

فارس: این مثال‌هایی که زدید قابل مقایسه با خطرات تراریخته نیست  اگر موبایل برای شما ایجاد مشکل می‌کند می‌توانید آن را از خود دور کنید اما اگر با استفاده از محصولات تراریخته در ژنوم‌های انسانی، حیوانی و طبیعت تغییراتی رخ بدهد شما چگونه می‌توانید این ژنوم‌ها را از طبیعت حذف کنید؟

مجری طرح پنبه: به هر حال باید تحقیقات در این زمینه انجام شود و بهتر است پس از اطمینان کامل در کشور ترویج شود. 

فارس: کشور ما در دهه‌های 50 اوج تولید طلای سفید را داشت و پس از آن روند تولید این محصول کاهشی شد دلایل آن چه بود؟

مجری طرح پنبه: در دهه 50 تولید خیلی خوبی داشتیم اما در سال‌های بعد هم به تولید مناسبی رسیدیم مثلاً در سال 75 میزان تولید ما از سال 55 هم بیشتر بود اما به دلایل مختلفی از جمله عدم رقابت‌پذیری این محصول در بازار در مقابل برنج‌کاری،‌سبزی و صیفی‌کاری و نیز بالا رفتن هزینه‌های کارگری تولیدش کاهش یافت. در سوی دیگر دولت هم از این محصول حمایتی نکرد. زمانی این تفکر وجود داشت که می‌توانیم هندوانه را به کشورهای عربی بفروشیم و دو برابر آن گندم خریداری کنیم پس نیازی به تولید گندم نیست در برابر پنبه هم شاید این چنین تفکری باعث شد که محصولات سبزی، صیفی و هندوانه جایگزین شود. 

فارس: این دلایل برای کاهش تولید پنبه به اندازه‌‌ای بی‌‌ارزش است که واقعاً آدم افسوس می‌خورد چطور محصول سبزی و صیفی جایگزین محصول استراتژیکی مثل پنبه شده است چرا الگوی کشت در کشور اجرا نشد که اکنون مجبور شویم جای محصولات استراتژیک را با محصولات کم‌ارزش و آب‌بر پر کنیم. 

مجری طرح پنبه: وزارت جهاد کشاورزی قادر به اجرای این طرح نبود، 4.5 میلیون بهره‌بردار کشاورزی داریم که به آنها نمی‌توانیم امر و نهی کنیم.

فارس: وزارت جهاد کشاورزی باید مدیریت کند نه اینکه زور بگوید، می‌تواند با ساماندهی مشوق‌ها و پرداخت یارانه و تسهیلات کشاورزان را به سمت کشت محصولات استراتژیک و اساسی ببرد مثلاً می‌تواند نرخ تضمینی محصولات استراتژیک را افزایش دهد و در مقابل تسهیلات کشت سبزی و صیفی و هندوانه و خربزه را قطع کند و این می‌تواند کارساز باشد.

مجری طرح پنبه: بله درست است اگر با مدیریت بخواهیم کنترل کنیم می‌شود.

فارس: در سال‌های گذشته سازمان پنبه تبدیل به دفتر محصولات نباتی شده است یعنی جایگاه تشکیلاتی این محصول استراتژی از سازمان به دفتر تنزل پیدا کرده است و این می‌تواند در کاهش تولید پنبه تأثیرگذار باشد.

مجری طرح پنبه: البته جایگاه در کاهش تولید نمی‌تواند تأثیرگذار باشد افزایش یا کاهش تولید مربوط به عملکرد ما است.

فارس: زمانی که ساختار تشکیلاتی از سازمان به دفتر تنزل پیدا می‌کند یعنی نگاه مسؤولان نسبت به آن محصول هم همین طور کم شده است. شما با تشکیلات سازمانی می‌توانید اعتبار و یا حمایت‌هایی را که الان از آن انتقاد می‌کنید دریافت کنید. با ساختار در سطح دفتر، سطح مطالبات‌تان هم کاهش می‌یابد؟

مجری طرح پنبه: درست است، حق با شما است.

گفت‌وگو از بهروز نوری

انتهای پیام/