بی‌بی مریم زنی روشنفکر، غیور و شجاع بود که توانست در منطقه‌ای عشایری توانایی خود را به جامعه کاملاً مردانه عصر خود تحمیل کند و در جریان‌های سیاسی اجتماعی زمان خود، از مشروطه تا جنگ اول جهانی و حتی تغییر حکومت‌ها، لقب سرداری را دریافت کند؛ «باستانی پاریزی» مورخ معاصر درباره او می‌گوید:
در این کوهستان زنی می‌زیسته که برابر ۱۰۰ مرد، در سرنوشت تاریخ معاصر ایران دخیل بوده است. منظورم بی‌بی مریم بختیاری است که وقتی در جنگ بین‌الملل اول، ایرانیان وطن‌خواه ابتدا از اولتیماتوم روس و بعد از هجوم انگلیسی‌ها، ناچار به مهاجرت و آواره کوهستان شدند، این زن نامدار، همه آنان را پناه داد.
بیشتر بخوانید:
«بانوی سردار» اقتدار زن ایرانی را به رخ کشید
این روزها که جهان غرب سعی در تحمیل داشته‌ها و نداشته‌های فرهنگی خود به تمام کشوهای جهان است و خود را منادی آزادی و دفاع از حقوق زنان معرفی می‌کند و تنها راه نقش‌آفرینی زنان در اجتماع را پذیرش فرهنگ لیبرالی و پیروی از اندیشه‌های فمینیستی و ضد دینی نشان می‌دهد، نمایش الگوهایی چون بی‌بی مریم که با تکیه به داشته‌های فرهنگی خود در تاریخ این سرزمین نقش پررنگی ایفا کرده‌اند، می‌تواند در ایجاد روحیه امید و مقاومت و خودباوری در زنان و مردان ایرانی تأثیرگذار باشد.
دلاوری زنان لَرده در هاله‌ای از فراموشی
اما یکی از اتفاقات مهم تاریخ معاصر در سال 1297 شمسی که زنان این سرزمین نقش ویژه‌ای در آن داشته‌اند ولی تاریخ‌نگاران کمتر به آن اشاره کرده‌اند، جنگ لرده است؛ یکی از نبردهای دلاوران تنگستان و دشتی و دشتستان در برابر ارتش استعمارگر بریتانیا در تهاجم به ایران در جنگ اول جهانی که در این جنگ زنان شجاع منطقه لَرده در استان بوشهر به مقابله با انگلیسی ها پرداختند و توانستند یگان نظامی آن‌ها را در هم بکوبند.
تصویر سازی حماسه زنان لرده دشتستان در تقابل با ارتش انگلیس
حال به بهانه پخش سریال «بانوی سردار» خوب است که نگاهی به این رخداد مهم تاریخ مقاومت ایران عزیز داشته باشیم، رخدادی که هم‌زمان با دلاوری‌های بی‌بی مریم بختیاری در دل کوهستان‌های منطقه دشتستان استان بوشهر رخداده است.
ماجرای زنان«لَرده»
لرده روستایی کوهستانی در دل کوه‌های گیسکان در شمال شرقی شهر برازجان استان بوشهر است که زنان آن نام این منطقه را جاودانه کرده‌اند.
انگلیسی ها پس از مدت‌زمان کوتاهی که بخشی از استان بوشهر را تصرف کرده بودند در دلوار و چغادک از سرداران مقاومت جنوب شکست خوردند؛ به‌تلافی آن شکست‌ها درصدد حمله به دشتستان و شکستن مقاومت غضنفر السلطنه برازجانی (حاکم برازجان و از خوانین ضد انگلیس) برآمدند.
انگلیسی‌ها به دنبال رهبر ضد استعمار دشتستان
در کتاب «عملیات در ایران » نوشته جیمز مابرلی، ترجمه کاوه بیات، انتشارات رسا آمده است؛ پس از عقب‌نشینی غضنفرالسلطنه از برازجان به کوه‌های گیسکان و روستای لرده، نظامیان انگلیسی برای دستگیری او به آنجا حمله می‌کنند.
اما به غضنفر دست پیدا نمی‌کنند و پس از ناکامی در یافتن غضنفر السلطنه و پس از دو روز درگیری با نیروهای محلی و دادن تلفات در تلاش برای عقب‌نشینی به اردوگاه خود در برازجان بودند تا توان خود را بازیابی کنند، زیرا آن‌ها می‌دانستند به ادامه درگیری به دلیل عدم آشنایی به منطقه مشکل آب و غذا شکست آن‌ها حتمی خواهد بود؛ لذا مسیر برگشت را در پیش گرفتند.
ورود زنان لرده‌ای به جنگ با ارتش انگلیس
در آن میان زنان شیردل لَرده ای که در دو روز پیش در رسانیدن اسلحه و فشنگ و آب و آذوقه به مردان نقش ویژه‌ای ایفا کرده و دوش‌به‌دوش مردان مقابله و مقاومت می‌کردند در روز سوم نیز هنگامی‌که هنوز هوا تاریک بود، اسلحه به دست خود را بر فراز راه بلوط و راه آسِنگ رسانیده و در کنار مردان موضع گرفتند.
با دمیدن صبح و با تصمیم قبلی فرماندهان دشمن مبنی بر عقب‌نشینی مدافعان اعم از زنان و مردان درصدد برآمدند تا با موقعیتی که دارند ضربات مهلکی بر دشمن وارد نمایند و با این ضربات درس عبرتی در تاریخ نظامی انگلیس به صاحب‌منصبان و سربازان انگلیسی بیاموزند.
در روز سوم و شروع عقب‌نشینی سربازان انگلیسی و سرازیرشان در معابر تنگ کوهستانی، مردان وزنان لَرده ای راه را بر دشمن سد کردند و عرصه را بر آنان در مسیر «راه بلوط» تنگ‌تر نمودند.
در چنین وضعیتی گروهی از دشمن سعی کرد با یک حمله شرایط را عوض کند، به همین سبب آن‌ها از مسیر بَراَفتُو(بر آفتاب) گذشته و در مناطق سوق‌الجیشی موضع گرفتند.
ناگهان صدای مهیبی آن‌ها را زمین‌گیر کرد؛ زنان لَرده ای با دیدن آنان با «کِل» زدن و شلیک گلوله آرامش کوهستان را بر هم زدند و تلفات زیادی از آن‌ها گرفتند. این درگیری باعث دستپاچگی و هراس سربازان دشمن شد و آن‌ها ناچار به فرار شدند اما چون راه فرار آنان توسط مردان دلاور لرده ای سد شده بود سربازان انگلیسی دچار تلفات زیادی شدند. در هنگامی‌که قوای شکست‌خورده انگلیس در مسیر «راه بلوط» (برد بریده) نیز در حال عقب‌نشینی بودند، مردان وزنان لَرده ای بر آنان هجوم آورده و تلفاتی دیگر بر آنان وارد نمودند.
تار و مار شدن ارتش انگلیس به دست زنان لرده
انگلیسی‌ها پس از سه روز نبرد ناموفق با مردان وزنان لَرده ای و برازجانی و عدم دسترسی به غضنفر السلطنه و دادن تلفات زیاد و مجروحین فراوان با زحمات زیاد ناچار به عقب‌نشینی شده و چون کشته‌ها و مجروحین خود را نمی‌توانستند به‌راحتی با خود حمل کنند، از اردوگاه خود در برازجان درخواست کمک کردند.
نقل است که طی سه روز حماسه لَرده، انگلیسی‌ها با بیش از 300 کشته و ده‌ها زخمی بر جای گذاشتند و مقادیر زیادی سلاح، توپ و مهمات از دست دادند و با خفت درحالی‌که زنان لَرده نقش ویژه‌ای را در شکست آن‌ها داشتند به اردوگاه خود برگشتند اما فرمانده انگلیسی بعدها در گزارش عملیات خود بنا به تکبر انگلیسی، برای توجیه این شکست خفت‌بار از زنان عشایر، گم کردن راه را دلیل عقب‌نشینی سپاه خود عنوان کرد تا تاریخ ننویسد که انگلیسی‌ها از ۱۰ زن ایرانی شکست خوردند؛ در تاریخ نام تعدادی از این بانوان بانام‌های سوگل، سلطان، جانی، خانمی و گل عنبر ذکرشده است.
قاسم یاحسینی نویسنده و مورخ بوشهری با اظهار تاسف از عدم آشنایی مردم با زنان شجاع دشتستانی و نبود کتاب و مطلبی درباره این زنان گفت: تعداد هفت کتاب تنها در ایران درباره «ژاندارک» نوشته شده ولی درباره این زنان شجاع لرده‌ای هیچ کتابی نگاشته نشده است، در حالی که از این زنان شجاع هر کجای دنیا، تندیس‌هایی ساخته می‌شد.
روز گرامیداشت مبارزات ضد استعماری زنان ایران
اروپایی‌ها سال‌هاست که سعی کرده‌اند چهره‌های تاریخی خود را در حوزه زنان به‌عنوان الگوی جامعه معرفی کنند مثلاً فرانسوی‌ها سال‌های سال است با نوشتن ده‌ها جلد کتاب و تولید بیش از ۲۰ اثر سینمایی تلویزیونی و نمایشی سعی کردند «جاندار» را به‌عنوان الگوی زنان مبارز معرفی کنند.
این در حالی است که مسؤولان استان بوشهر بویژه نماینده ولی‌فقیه در بوشهر، در تریبون‌های مختلف به لزوم ثبت 15 آبان‌ماه به نام مبارزات ضد استعماری زنان ایران در تقویم ملی کشور اشاره داشته‌اند.
اما ناتوانی ما در نمایش داشته‌های فرهنگی خود بسیار مشهود است زیرا بعد از سالیان طولانی ما کتاب‌ها و فیلم‌های بسیار اندکی از نقش شخصیت‌هایی چون «بی‌بی مریم» و شجاعت‌های «زنان لَرده» تولید کرده‌ایم؛ امید است مسؤولان فرهنگی با برنامه‌ریزی، بهتر بتوانند با نمایش الگوهای واقعی زنان این سرزمین از رسوخ هرچه بیشتر الگوهای جعلی غربی در بدنه جامعه جلوگیری کنند تا دختران این دیار الگوهای خود را از میان زنان مبارز و اندیشمند سرزمین خود برگزینند و چه نیکوست که روز حماسه زنان لرده به‌نام روز گرامیداشت مبارزات ضد استعماری زنان ایران نامگذاری شود تا همیشه در یاد ها بماند.