گروه علمی و دانشگاهی خبرگزاری فارس، فاطمه سامعی، آیین‌نامه اجرایی قانون برخورد و مقابله با تخلف علمی به تازگی در هیئت دولت به تصویب رسیده است و به گفته وزیر علوم، تحقیقات و فناوری، با ابلاغ این آیین‌نامه کارگروه‌های مربوطه در دانشگاه‌ها به عنوان بازوهای اجرایی وزارت علوم در برخورد و مقابله با این تخلف شکل می‌گیرند و اظهار امیدواری کرده که از ابتدای سال تحصیلی جدید حرکت گسترده ای را در مبارزه با تقلب‌های علمی در دانشگاه‌های سراسر کشور شاهد خواهیم بود.
در آستانه آغاز سال تحصیلی جدید، برای اطلاع از اقدامات دانشگاه‌ها در این موضوع به سراغ دانشگاه تهران به عنوان جامع‌ترین مجموعه دانشگاهی کشور رفته‌ایم و در این باره با مجید سرسنگی معاون فرهنگی دانشگاه تهران گفت‌وگو کرده‌ایم.
*تعداد تقلب علمی در دانشگاه تهران نسبت به جمعیت دانشجو و هیات علمی زیاد نیست
فارس: اخیراً آیین‌نامه اجرایی قانون برخورد و مقابله با تخلف علمی در هیأت دولت به تصویب رسیده است و گفته شده پس از ابلاغ این قانون، کارگروه‌هایی برای اجرای این قانون در تمامی دانشگاه‌های کشور ایجاد خواهد شد، از سوی دیگر ایجاد کمیته اخلاق حرفه‌ای در دستور کار دانشگاه تهران قرار دارد. این دو کمیته مکمل یکدیگر خواهند بود؟
سرسنگی: در حال حاضر در دانشگاه تهران کمیته‌ای با موضوع فعالیت پرداختن به تخلفات علمی وجود دارد و کمیته اخلاق حرفه‌ای به همه موضوعات خواهد پرداخت، به این معنا که پیش از این که کمیته اخلاق حرفه‌ای تشکیل شود، معاونت پژوهشی دانشگاه کمیته‌ای را تشکیل داده بود و این کمیته تخلفات علمی را رسیدگی می کند.
اگر تخلف متعلق به دانشجو باشد که دانشجو به کمیته انضباطی دانشجویان معرفی می شود و اگر تخلف متعلق به اعضای هیئت علمی باشد که متخلف به کمیته تخلفات اعضای هیات علمی معرفی می شود. بنابراین هم اکنون هم چنین کمیته‌ای را در دانشگاه تهران داریم و اتفاقا این کمیته به شدت فعال است.
همیشه وقتی تلویزیون گزارشی از پایان نامه‌های تقلبی پخش می‌کند دانشگاه تهران را نشان می‌دهند و همه تصور می کنند که همه تقلب های علمی در دانشگاه تهران رخ می دهد، در حالی که در واقعیت دانشگاه تهران از دانشگاه‌هایی با کمترین تخلف علمی است.
خوشبختانه تعداد تقلب‌های علمی در دانشگاه تهران به نسبت جمعیت دانشجویان و اعضای هیئت علمی دانشگاه زیاد نیست، البته درباره نشان دادن میزان تخلف‌های دانشگاهی بحثی که همیشه داشته‌ایم و بارها گفته‌ایم این است که وقتی تلویزیون قصد دارد گزارشی از پایان نامه‌های تقلبی پخش کند به خیابان انقلاب می‌آیند و مقابل دانشگاه تهران می ایستند و گزارش را تهیه می‌کنند یا عکس دانشگاه تهران را نشان می‌دهند و در نتیجه همه تصور می کنند که همه تقلب های علمی در دانشگاه تهران رخ می دهد، در حالی که در واقع اینطور نیست و شاید دانشگاه تهران جزء. دانشگاه‌هایی با کمترین تخلف علمی است. اما با این حال برای همین مقدار تخلف‌های علمی که وجود دارد هم ساز و کارهایی در معاونت پژوهشی دانشگاه تهران وجود دارد.
موضوع کمیته اخلاق حرفه‌ای وسیع تر است و البته اگرچه بخش مقابله با تخلف علمی را هم پوشش می دهد اما فقط به موضوعات تقلب علمی متمرکز نیست و در کنار این موضوع، موضوعات دیگری را هم شامل می‌شود.
*برای پایان مشکل تقلب علمی در کشور، باید موضوع را با دید سلبی و ایجابی حل کنیم
فارس: پس اگرچه گفته شده که با ابلاغ آیین نامه مقابله با تقلب علمی کارگروه‌هایی در دانشگاه‌ها برای پیگیری این موضوع ایجاد خواهد شد اما با توجه به وجود ساختار لازم، کارگروه مربوطه جدیدی در دانشگاه تهران ایجاد نخواهد شد؟
سرسنگی: به دلیل اینکه این کمیته پیش از این در دانشگاه تهران تشکیل شده و هم اکنون هم در حال فعالیت است، در این موضوع به صورت حرفه‌ای تر در کمیته اخلاق حرفه‌ای کار می‌کنیم، به این معنی که در موضوع اخلاق حرفه‌ای و مقابله با تقلب علمی به سمت بحث‌های سلبی و ایجابی حرکت کرده‌ایم.
تخلف کسی که تقلب کرده علاوه بر اینکه در کمیته‌های علمی بررسی می‌شود در بحث‌های ایجابی هم دنبال خواهد شد تا علت تقلب او را متوجه شویم. در نهایت باید متوجه شویم که وقتی تخلفی رخ داده، آیا آیین‌نامه‌ها موجود دارای مشکل است؟ آیا ضوابط ایراد دارند و باید اصلاح شوند؟ آیا اطلاع رسانی به خوبی انجام نمی شود؟
وقتی کسی تقلب علمی مرتکب شده باید علاوه بر بررسی علمی موضوع، با دید سلبی و ایجابی به قضیه نگاه کنیم که اشکال کار را بفهمیم. از نتایج این نوع رویکرد است که شاید بتوانیم این لکه سیاه را برای همیشه از دامن دانشگاه های کشور پاک کنیم.
برای مثال زمانی در کمیته انضباطی دانشجویان در معاونت فرهنگی دانشگاه تهران فعالیت داشتم، این کمیته اخیراً چند ماهی است که به معاونت دانشجویی منتقل شده است. در آن زمان بروشورهای را آماده کردیم که پیش از امتحان بین دانشجویان توزیع می شد و در این بروشور اطلاع‌رسانی می‌شد که چه مواردی تقلب محسوب می‌شود و تخلف است و در آن برهه زمانی، این اطلاع رسانی باعث شد که یک باره آمار تخلفات کاهش پیدا کند. برای مثال برخی دانشجویان حتی نمی دانستند که اگر موبایل را به صورت روشن در جلسه امتحان ببرند و با او تماس هر چند بی‌ارتباط به درس گرفته شود و برای مثال شخصی به تلفن مادرش جواب دهد، مصداق تخلف است.
بنابراین از نظر اطلاع‌رسانی و کارهای ایجابی هم در حال فعالیت هستیم که حتی اگر یک تقلب در دانشگاه تهران وجود دارد ریشه‌کن شود. زیرا برای دانشگاه تهران که می‌خواهد دانشگاهی در تراز جمهوری اسلامی ایران باشد حتی یک تقلب هم زیاد است. انشالله از راهکارهایی که از نتایج این فعالیت‌ها استخراج شده به جایی برسیم که برای همیشه بتوانیم این لکه سیاه را از دامن دانشگاه های کشور پاک کنیم.
*نقش پررنگ بی‌علاقگی به رشته و نداشتن توانایی لازم رشته در وقوع تقلب‌های علمی
فارس: نتایج طرحهای افکارسنجی زیست دانشجویی که به طور گسترده چندین دوره در دانشگاه‌های سراسر کشور انجام شده نشان می دهد که حداقل حدود ۲۰ درصد از دانشجویان نسبت به رشته ای که در آن تحصیل می کنند بی علاقه هستند و به نظر می‌رسد یکی از دلایل بروز تخلفات پژوهشی می‌تواند بی‌علاقه بودن دانشجو به رشته تحصیلی باشد. در عمل این موضوع تا چه حد در تخلف‌های علمی تاثیرگذار بوده و با توجه به احصا روشن این آمار چه فکری برای رفع این معضل شده است؟
سرسنگی: معتقدم برای پاسخگویی به این سوال باید به عقب تر از ورود دانشجو به دانشگاه برگردیم. این حقیقت وجود دارد که به دفعات دیده شده که دانشجو به هر علت در رشتهای قبول شده که نه تنها به آن علاقه ندارد اما حتی توان انجام آن را ندارد و این موضوع حتی سرآغاز مشکلات جدی برای دانشجو می‌شود.
دانشجو به هر علت در آن دوره قبول شده است اما توان آن را ندارد و پس از مدتی به اصطلاح بی خیال می‌شود. برای مثال دانشجویانی در رشته سخت برق یا کامپیوتر قبول شده‌اند اما توانایی آن را ندارند و در صورت وجود شرایط لازم مایل هستند که تغییر رشته دهند.
در حال حاضر برای برخی دانشجویان امکاناتی برای تغییر رشته وجود دارد اما این شرایط برای همه دانشجویان نیست و برای مثال برای کسانی است که حداقل های نمره را کسب کرده باشند و چند ترم را گذرانده باشد، اما در مجموع این صحبت که بی علاقگی و ناتوانی در انجام تکالیف درسی در بروز تقلب علمی موثر است صحیح است.
اغلب ناهنجاری های آموزشی، اجتماعی و فرهنگی در دانشگاه تهران مربوط به این دسته از دانشجویان است، دانشجویانی که چندان اهل درس نیستند، دانشجویانی که اهل درس هستند معمولاً ناهنجاری های کمتری دارند.
در برخی مواقع دانشجو به دلیل شناخت ناکافی، اصرار خانواده، جو رقابت یا تب رشته در جامعه در رشتهای قبول می‌شود که پس از چند ترم می‌فهمد نه تنها به آن علاقه ندارد بلکه توان آن را هم ندارد. در تحصیل نمرات پایین می‌آورد و حتی مشروط می شود و مشکلات علمی به مشکلات اخلاقی منجر می‌شود. همچنان که تجربه نشان داده اغلب ناهنجاری ها مربوط به دانشجویانی است که اهل درس نیستند.
برخی از دانشجویان بدون توجه و بدون اطلاع کافی یا تحت فشار خانواده یا به دلیل رقابت، رشتهای را انتخاب می کنند. برای مثال برخی از سال ها به یکباره تب پزشکی یا تب مهندسی جامعه را در بر می‌گیرد و دانشجویان این رشته را انتخاب می کنند و کمی بعد متوجه می شوند که رشته مورد علاقه آنها نیست، در ادامه تحصیل نمرات پایین کسب می‌کنند و حتی مشروط می شوند. سپس مشکلات علمی به مشکلات اخلاقی منجر می‌شود و در رفتار دانشجو تاثیر می‌گذارد.
از این رو همیشه توصیه کرده ایم که دانشجویان انتخاب رشته صحیح انجام دهند و در انتخاب رشته توانایی های خود را در نظر بگیرند.
اتفاقا یکی از کارهایی که در باشگاه دانش آموزی دانشگاه تهران انجام خواهد شد انتخاب رشته صحیح و سنجش ظرفیت دانش آموز برای ورود به دانشگاه است. با سنجش صحیح توانایی به دانشجو اطلاع داده می شود که به درد چه رشته ای می خورد؟ اگر در چه رشته ای وارد شود موفق است؟ یا در چه رشته هایی احتمال موفق نشدن برای او بیشتر است؟ این قبیل برنامه ها و همچنین باز شدن دید خانواده ها نسبت به رشته، در شکل گیری مسیر صحیح تحصیلی دانشجو مفید است تا دانش‌آموزان واقعاً رشتهای را انتخاب کنند که به آن علاقه و البته توانایی انجام آن را دارند. این طور نشود که پس از یک یا دو سال گرفتار نمرات پایین و تقلب شوند که حتی ممکن است سرنوشت زندگی بچه ها تغییر کند.
*مسئولیت اجتماعی و ملی دانشگاه تهران به عنوان نماد جامعه دانشگاهی کشور در آگاهی‌رسانی برای انتخاب‌های صحیح دانشجویی
فارس: دانشگاه تهران برای بسیاری از افراد جامعه و حتی برای کسانی که دانشگاه نرفته اند یا دانشجویی در این دانشگاه نداشته‌اند شناخته شده است، این دانشگاه برای دانشجویان خود و خانواده‌های آنها امکاناتی از جمله مرکز مشاوره و آیین‌نامه تغییر رشته دانشجویان ساعی و کوشا را دارد. اما دانشگاه تهران به عنوان نماد دانشگاهی در کشور برای کمک به رفع مشکل انتخاب‌های ناصحیح دانشجویان که مشکلات متعددی را برای فرد و جامعه رقم می‌زند، برنامه‌ای قابل استفاده برای عموم جامعه و افرادی که به خدمات این دانشگاه دسترسی پیدا نمی‌کنند، دارد؟
سرسنگی: معتقدم که این حرف که دانشگاه تهران نماد جامعه دانشگاهی کشور است، صحیح است و به دلیل همین نقش، مسئولیت های اجتماعی در این زمینه بر عهده دارد. هر چقدر هم که فعالیت‌های دانشگاه تهران برای دانشجویان، خانواده‌ها و اعضای هیات علمی گسترش یابد اما باز هم جامعه هدف دانشگاه تهران فقط بخشی از جامعه هستند. بنابراین نیاز به فعالیت‌هایی با گستره بیشتری از جمعیت دانشجو و استاد را در این مجموعه احساس کردیم و در راستای مسئولیت‌های ملی دانشگاه باید حتماً در این حوزه کار کنیم.
در حال حاضر هم همکاران ما در این بخش فعال هستند اما این کارها باید مرحله به مرحله پیش رود. همیشه هم معتقدم که زمان کارهای شعاری گذشته است، اگر دقت کنید اغلب کارهایی که انجام می‌دهیم کارهای است که چند سال روی آنها فکر کرده‌ایم، یعنی کارهای نبوده‌اند که امشب برنامه بریزیم و فردا عمل می کنیم، بلکه واقعاً کارهای نتیجه بخش بوده اند.
به همین دلیل هم در راستای این وظیفه ملی ابتدا برنامه روزی با دانشگاه ویژه دانش‌آموزان را برگزار کردیم. برای راه‌اندازی این برنامه هم اول با دانشجویان صحبت کردیم، با مدیران آموزش و پرورش همفکری کردیم، مدل‌های خارجی را مطالعه کردیم، مدل‌های داخلی را بررسی کردیم، طرحهای دانشگاه‌های ایران و دانشگاه های خارج را خواندیم و نظرات موافق و مخالف را مدنظر قرار دادیم، حتی شاید باور نکنید که باشگاه دانش آموزی حدود ۳۰۰ صفحه مطالعات اولیه داشت و دارای نظرات موافق و مخالف بسیاری بود. سپس این طرح به باشگاه دانش‌آموزی دانشگاه تهران تبدیل شد.
دانشگاه تهران نماد جامعه دانشگاهی کشور است و علاوه بر دانشجویان و اساتید خود، مسئولیت اجتماعی و وظیفه ملی در برابر همه جامعه از آن انتظار می‌رود. در موضوع سرنوشت‌ساز انتخاب رشته‌های اشتباه که به ناهنجاری و حتی تقلب علمی دامن می‌زند، دانشگاه تهران در باشگاه دانش‌آموزی خود جامعه را مخاطب قرار داده و برنامه بعدی دیگری هم دارد که البته هنوز اعلام نشده است.
*راز برنامه آینده دانشگاه تهران در آگاهی‌رسانی به جامعه دانشجویی برای پرهیز از اشتباه
نکته‌ای که درباره نقش ملی دانشگاه تهران در آگاهی‌رسانی به جامعه برای پرهیز از انتخاب‌های اشتباه اشاره کردید که از همین باشگاه دانش آموزی باید تسری پیدا کند. مخاطب این بحث کسانی که هنوز وارد دانشگاه نشدند و خانواده های این افراد هستند که حتماً باید پیش از انتخاب سرنوشت ساز رشته دانشگاهی به آگاهی برسند.
علاوه بر موضوع باشگاه دانش‌آموزی دانشگاه تهران، این دانشگاه همچنین برنامه دیگری هم در این موضوع در دستور کار دارد که هنوز خبر آن را اعلام نمی کنم. پله بعدی این کار برای ما مشخص است اما آن را اعلام نمی‌کنیم تا طرح به قوام برسد و سپس اعلام عمومی انجام دهیم.
انتهای پیام/