به گزارش گروه علمی و دانشگاهی خبرگزاری فارس به نقل از مرکز خبر شورای عالی انقلاب فرهنگی، جلسه شبکه سنجش فرهنگی با حضور سعید رضا عاملی دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی و آقاسی دبیر ستاد فرهنگ در محل دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی برگزار شد. تشکیل کارگروهی برای رصد مستمر تغییر و تحولات فرهنگی
در ابتدای این جلسه آقاسی، دبیر ستاد فرهنگ گفت: در این جلسه با دعوت از مؤسسات دارای سابقه فعالیت در حوزه پیمایش‌های اجتماعی درصدد هستیم تا با استفاده از تجارب آنان، چگونگی بهره‌گیری از پیمایش‌ها و روش تعیین شاخص‌های فرهنگی را مورد توجه قرار دهیم.
وی ادامه داد: تشکیل کارگروهی برای رصد مستمر تغییر و تحولات فرهنگی کشور جزو برنامه‌های آتی شوراست که امیدواریم از قابلیت‌های نهادهای مربوطه در این کارگروه استفاده کنیم.
فلسفه مطالعات اجتماعی؛ اثرگذاری اجتماعی است
سعید رضا عاملی دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی ضمن عرض تسلیت و تعزیت ایام سوگواری حضرت اباعبدالله الحسین(ع) خاطرنشان کرد: در درجه اول فلسفه مطالعات اجتماعی فهم و اثرگذاری اجتماعی است و اینکه صرفاً نتایج مطالعه‌ای منتشر شود که در قفسه‌های سازمان باقی بماند، هدف تحقیق را تأمین نمی‌کند.
وی با اشاره به‌ضرورت توجه به نیازهای مردمی در مطالعات اجتماعی افزود: جمهوری اسلامی دارای دو رکن اساسی است که رکن اول آن همان اسلامیت نظام و به معنای توجه به ارزش‌ها و جهان‌بینی‌های اسلامی است و رکن دوم آن جمهوریت است که به معنای توجه بر مردم و تمرکز بر روی تحقق خواسته‌های مردمی و تأمین عدالت اجتماعی نسبت به مردم است.
در مطالعات اجتماعی باید به هر دو جنبه جمهوریت و اسلامیت توجه کنیم
عاملی خاطرنشان کرد: در مطالعات اجتماعی باید هر دو جنبه جمهوریت و اسلامیت را مورد توجه قرار دهیم.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی ادامه داد: سؤال اساسی که در زمینه مطالعات اجتماعی بایستی مورد توجه قرار گیرد این است که شاخص‌های مطالعات فرهنگی اجتماعی ما بر چه مبنایی تدوین می‌شود؟ و آیا در مطالعات فرهنگی اجتماعی نگاه مطلوبی وجود دارد که مطابق با آن بتوان شاخص‌های لازم برای دسترسی به آن هدف مطلوب را تدوین کرد؟
وی با اشاره به تأکیدات مقام معظم رهبری (مدظله‌العالی) پیرامون تحقق تمدن نوین اسلامی خاطرنشان کرد: ایشان به‌عنوان رهبر الهی و راهبردی نظام اسلامی که به ترسیم راهبرد علم و فرهنگ در جامعه اسلامی پرداخته‌اند افق پیش‌رو را دستیابی به تمدن نوین اسلامی دانسته‌اند که در این زمینه بایستی شاخص‌های دستیابی به این هدف مطلوب احصاء شوند.
سؤال اساسی که در زمینه مطالعات اجتماعی بایستی مورد توجه قرار گیرد این است که شاخص‌های مطالعات فرهنگی اجتماعی ما بر چه مبنایی تدوین می‌شود؟ و آیا در مطالعات فرهنگی اجتماعی نگاه مطلوبی وجود دارد که مطابق با آن بتوان شاخص‌های لازم برای دسترسی به آن هدف مطلوب را تدوین کرد؟
برای استقرار جامعه اسلامی نیازمند ترسیم شاخص‌های مدون هستیم
عاملی ادامه داد: رهبر معظم انقلاب اسلامی همچنین در بیان سیر تطور تمدن ایرانی-اسلامی این‌چنین تبیین کرده‌اند که پس از تحقق انقلاب اسلامی و ایجاد نظام اسلامی در کشور باید به دنبال دولت اسلامی و سپس استقرار جامعه اسلامی باشیم تا بتوان به مقاصد تمدن نوین اسلامی در کشور دست پیدا کرد که همه این‌ها نیازمند ترسیم شاخص‌های مدون است.
در مواجهه با مسائل جدید سنجه‌های اجتماعی تغییر می‌کنند
استاد گروه ارتباطات دانشگاه تهران گفت: مطالعات فرهنگی اجتماعی به فراخور توجه به تغییرات اجتماعی از نوعی پویایی برخوردار است که ازاین‌رو مطالعات اجتماعی نمی‌تواند همواره با شاخص‌های ثابتی تدوین شود بلکه در مواجهه با مسائل جدید شاخص‌ها و سنجه‌های اجتماعی نیز تغییر می‌کنند.
وی افزود: گوگل در حال مطالعه افراد و جامعه در هرلحظه است و داده‌های خود را از طریق مطالعات رصدی در بستر داده‌های شبکه‌ای به دست می‌آورد.
پایش وضعیت فرهنگی کشور باید مرتبط با نیازها و انتظارات واقعی مردم باشد
عاملی ادامه داد: باید با تمرکز بر رویکرد شبکه‌ای و با توجه به امکانات بستر اینترنت به‌عنوان فضای دوم، داده‌های خود را هرچه بیشتر به واقعیت نزدیک کنیم.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی تأکید کرد: ما در سطحی از فرهنگ تمدنی خود دارای نوعی مطلوبیت‌گرایی هستیم و تحقق این مطلوبیت‌گرایی بایستی با درک عمیقی از واقعیت پیرامونی همراه باشد و ازاین‌رو پایش وضعیت فرهنگی کشور بایستی مرتبط با نیازها و انتظارات واقعی مردم باشد.
به داده‌های کیفی در مطالعات اجتماعی نیاز داریم
عاملی با اشاره به تنوع روش‌های مطالعه بسترهای فرهنگی اجتماعی گفت: اگرچه آمار پایه برای بسیاری از برنامه‌های توسعه اقتصادی، سیاسی و فرهنگی-اجتماعی کشور دارای اهمیت بالایی است، اما فراتر از مطالعات کمی به داده‌های کیفی نیز در زمینه مطالعات اجتماعی نیاز داریم.
وی افزود: کمیت‌گرایی در مطالعات فرهنگی به این معنا که به وضعیت فرهنگی‌مان فقط یک عدد ساده دهیم کافی نیست و ما را با مشکلات مواجه خواهد کرد.
بنیان فهم اجتماعی هم‌ترازی با جامعه است
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی با اشاره بر لزوم تدوین مطالعات کیفی در کنار دستیابی به داده‌های کمی تأکید کرد: بنیان فهم اجتماعی هم‌ترازی با جامعه است و همان‌طور که در منطق فلسفه ارتباطات از اصطلاح «دست کثیف» در مواجهه با پدیده‌های اجتماعی سخن می‌رود بایستی برای مطالعه یک جامعه با پدیده‌های آن جامعه همرنگ و درگیر شد تا بتوان آن را درک کرد.
باید متناسب با مطالعات اجتماعی روش اجتماعی ایجاد شود
وی افزود: روش‌های تحقیق در حال حاضر شبیه به فلسفه مضاف شده است همچنان که در روش نیز به این نقطه رسیده‌ایم که باید متناسب با مطالعات اجتماعی روش تحقیق اجتماعی ایجاد شود و این بدان معناست که در مواجهه با پدیده‌های قابل و غیرقابل‌اندازه‌گیری باید به درک و فهم پدیده با روش‌های متنوع به فهم عمیق دست پیدا کرد.
نیازمند مرجعیت اطلاعات و آمار در کشور هستیم
استاد گروه ارتباطات دانشگاه تهران در ادامه یادآور شد: ما نیازمند مرجعیت اطلاعات و آمار در کشور هستیم. همان‌طور که مرکز آمار ایران مرجع اطلاعات‌پایه در کشور است و مرجع برخی اطلاعات دیگر از قبیل تولد و مرگ‌ومیر و ازدواج و طلاق سازمان ثبت‌احوال کشور است، شورای عالی انقلاب فرهنگی نیز بایستی مرجعیت لازم را در مطالعات علم و فناوری و فرهنگ کشور داشته باشد.
وی افزود: ما در برخی از مراکز پیمایشی خود مراکز قوی تحقیقاتی داریم و در این زمینه بایستی مرجعیت آمار و اطلاعات پیدا کنیم تا جلوی دخالت بیگانگان در ارائه اطلاعات و آمار ملی را بگیریم.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی با اشاره به مصوبات نخستین جلسه ستاد راهبری مهندسی فرهنگی کشور گفت: در آن جلسه دستیابی به شاخص‌های مشترک در حوزه فرهنگ کشور تصویب‌شده است که قرار شد تا با محوریت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و همکاری سایر سازمان‌های فرهنگی کشور این شاخص‌ها تدوین و برای تصویب به صحن ستاد راهبری مهندسی فرهنگی کشور آورده شود.
آمار زنده علم و فرهنگ باید در اختیار همگان قرار گیرد
وی در ادامه خاطرنشان کرد: ما نیاز داریم تا داشبورد آمار و اطلاعات علم و فرهنگ کشور را در سامانه جامعی تجمیع کنیم تا با دستیابی به مجموعه اطلاعات مربوط بتوانیم داده‌ها را به‌طور زنده در بستر اینترنت ارائه دهیم و بخش آمار زنده علم و فرهنگ در اختیار همگان قرار گیرد.
تشکیل کمیته تلفیق امور فرهنگی کشور
عاملی با اشاره به مصوبه تشکیل کمیته تلفیق امور فرهنگی کشور در جلسه ستاد راهبری و هماهنگی مهندسی فرهنگی گفت: برای این کمیته 6 وظیفه ترسیم‌شده است که یکی از این وظایف برش بودجه سالیانه دستگاه‌های فرهنگی بر اساس بندهای سند مهندسی فرهنگی کشور است.
برنامه‌های 5 ساله فرهنگی بایستی مبتنی بر نقشه مهندسی فرهنگی تدوین شود
وی افزود: برنامه‌های 5 ساله فرهنگی کشور بایستی مبتنی بر نقشه مهندسی فرهنگی کشور تدوین شود و به دنبال آن برش بودجه سالیانه کشور نیز مبتنی بر سند مهندسی فرهنگی کشور ترسیم می‌شود تا یکپارچگی در حوزه منابع مالی فرهنگی را به همراه بیاورد و از هدررفت منابع جلوگیری کند.
استاد گروه ارتباطات دانشگاه تهران با اشاره به لزوم تدوین و روزآمدسازی شاخص‌های فرهنگی در کشور گفت: در تدوین شاخص‌های فرهنگی کشور بایستی سه دسته شاخص را از یکدیگر تفکیک کنیم که شامل شاخص‌های عمومی، شاخص‌های اختصاصی و شاخص‌های تخصصی است.
عاملی گفت: ما در حوزه فرهنگ و همچنین علم و فناوری یکسری شاخص‌های عمومی داریم که بین ما و تمامی کشورهای جهانی مشترک است که می‌توان به شاخص‌هایی چون سرانه خواندن کتاب و روزنامه، میزان تولید کتاب و سایر کالاهای فرهنگی اشاره کرد که بر اساس همان مؤلفه‌های مشترک جهانی قابل‌احصا است.
وی ادامه داد: شاخص‌های اختصاصی مربوط به بومرنگ و زیست‌بوم جمهوری اسلامی ایران است و در این زمینه ما نباید اصطلاحاً روحیه شرمنده داشته باشیم، به این معنا که نباید نسبت به پیشرفت‌های دنیای بیرون احساس شرمندگی داشته باشیم بلکه بایستی با اتکای بر داشته‌های خودمان به تدوین شاخص‌های اختصاصی متناسب و مختص به زیست‌بوم دینی، فرهنگی و اجتماعی خودمان اقدام کنیم و در این زمینه نیاز نیست که با نگاه به جوامع دیگر اقدام کنیم.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی افزود: شاخص‌های تخصصی حوزه سومی است که نتایج متفاوت و پیچیده‌ای نسبت به دو شاخص قبلی دارد.
وی ادامه داد: شاخص‌هایی مثل شاخص‌های مربوط به پزشکی و سلامت اجتماعی و یا شاخص‌های مرتبط با حوزه‌های فناوری ازجمله شاخص‌هایی است که تدوین و طراحی نتایج آن متفاوت و گاهی پیچیده است و نیازمند مؤلفه، شاخص و مقیاس تخصصی است.
رستم وندی خبر داد: انجام پیمایش ارزش‌ها و نگرش‌های کشور توسط وزارت کشور
همچنین در این جلسه تقی رستم وندی معاون اجتماعی وزارت کشور گفت: وزارت کشور عمدتاً دو کار اساسی در حوزه ملی را مورد پیمایش قرار داده است که یکی از آن‌ها مسئله سرمایه اجتماعی است و در آن پرسش‌هایی راجع به شاخص‌های فرهنگی انجام‌شده است.
وی ادامه داد: کار اساسی دیگر پیمایش وضعیت فرهنگی-اجتماعی-اخلاقی است که با مطالعه بر روی 82000 نفر مورد پیمایش قرارگرفته است.
قائم‌مقام وزیر کشور در امور اجتماعی و فرهنگی افزود: پیمایش ارزش‌ها و نگرش‌های کشور، رصد فرهنگی و اجتماعی استان‌ها، کار ملی در حوزه رضایت اجتماعی و شادکامی از دیگر مواردی است که توسط وزارت کشور در دست اقدام و نهایی‌سازی است.
سردار آزادی: از اشتراک‌گذاری یافته‌های پیمایش‌ها استقبال می‌کنیم
سردار عبدالرضا آزادی معاون فرهنگی هنری سازمان بسیج مستضعفین گفت: این سازمان به‌طور میانگین پیمایش فرهنگی از جامعه آماری در حدود 200هزارنفری در سطح کشور صورت می‌دهد که در آن نگاه مردم نسبت به ارزش‌های دینی و اسلامی، میزان اعتماد به دستگاه‌های مختلف کشور و قوای سه‌گانه و همچنین تعلقات مردم به نظام جمهوری اسلامی ایران موردبررسی قرار می‌گیرد که نتایج آن در دست مسؤولان عالی‌رتبه نظام و مسؤولان کشور قرار می‌گیرد.
وی افزود: از اینکه یافته‌های پیمایش‌های ملی و سراسری به اشتراک گذاشته شود استقبال می‌کنیم و امیدواریم با تشکیل جلسات این‌چنینی نتایج به‌دست‌آمده از پیمایش‌ها مورد تحلیل و ارزیابی قرار گیرد.
در سنجش وضعیت اجتماعی کشور ما با نوعی فقر مواجه هستیم
نیکو نماینده معاونت فرهنگی اجتماعی ستاد کل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی گفت: در سنجش وضعیت اجتماعی کشور ما با نوعی فقر مواجه هستیم که به سبب نبود اطلاعات کافی در این زمینه منجر به ضعف در برنامه‌ریزی جامع برای کشور نیز شده است.
وی خاطرنشان کرد: این ستاد با پیمایشی که روی وضعیت کلی کشور در زمینه شاخص‌های اساسی نظام داشته است نتایج قابل‌توجهی را احصا کرده که آن را با مقوله رضایتمندی بررسی کرده و نتایج حاصل در دست مسؤولان مربوطه قرارگرفته است.
نیازمند یکپارچه‌سازی مفاهیم مرتبط بافرهنگ هستیم
سید حسین پیمان سرپرست دفتر رئیس، روابط عمومی و همکاری‌های بین‌الملل گفت: در ابتدای هر پژوهش جامعی نیازمند یکپارچه‌سازی مفاهیم مرتبط بافرهنگ هستیم و در این زمینه بایستی اعتمادسازی گسترده‌ای صورت گیرد.
وی خاطرنشان کرد: ما نیازمند به این هستیم که یک‌نهاد مرجع در زمینه آمار و پیمایش‌های کشور داشته باشیم ضمن آنکه موضوع پیوست فرهنگی در بسیاری از مقولات اجتماعی کشور مغفول مانده است.
پیمان خاطرنشان کرد: تقاطع میان فرهنگ و اقتصاد از مواردی است که در کشور دچار خلأ است ضمن آنکه ایجاد پیمایش‌های ملی در زمینه نشاط اجتماعی از موارد مهمی است که بایستی در پژوهش‌های آتی مورد توجه قرار گیرد.
وی با اشاره به برخی آمار فرهنگی و اقتصادی کشور که با یکدیگر مرتبط هستند خاطرنشان کرد: برای هر فرد در کشور، سرانه مطالعه کتب غیردرسی15.36ثانیه است حال‌آنکه میزان شنیدن به موسیقی در کشور 2ساعت و 29 دقیقه است.
نظام ارزیابی شورای عالی انقلاب فرهنگی مرجع روزآمدسازی شاخص‌های حوزه فرهنگ قرار گیرد
ابراهیم حاجیانی معاون هماهنگی و برنامه‌ریزی مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست‌جمهوری گفت: دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی در سال‌های گذشته یک نظام شاخص ارزیابی فرهنگی را تدوین کرده که مناسب است آن را به‌عنوان مرجع اولیه برای روزآمدسازی شاخص‌های پیش رو در حوزه فرهنگ قرار دهیم.
وی افزود: مسئله اصلی ما نبود وفاق کلی در مورد برآوردهای وضعیتی است که توسط آمارها ارائه می‌شود که نیاز است با ترکیب و تجمیع داده‌های مذکور به‌صورت فنی به ارائه برآورد وضعیتی جامع و مشترک اقدام کنیم.
حاجیانی خاطرنشان کرد: بایستی نهادهای دانشگاهی، نهادهای خصوصی و مستقل مدنی نیز در کارگروه مربوطه مشارکت داشته باشند.
اطلاعات متفاوت موجب عدم اعتماد به شاخص‌ها می‌شود
نماینده مرکز تحقیقات صداوسیما گفت: مرکز تحقیقات صداوسیما در زمینه شاخص‌های فرهنگی و اجتماعی دارای سابقه طولانی است و در زمینه‌هایی همچون سرمایه اجتماعی، احساس امنیت، امید و ناامیدی، کیفیت زندگی، الگوهای دینداری، آسیب‌های اجتماعی، خصوصیات اخلاقی ایرانیان، رسانه، سلامت اجتماعی، ازدواج، اوقات فراغت و... پیمایش مستقل انجام داده است.
وی افزود: در مورد شاخص‌ها در برخی موارد اطلاعات متفاوتی را داریم که موجب عدم اعتماد به شاخص‌ها می-شود و نیازمند آن هستیم که شاخص‌های مشترکی برای آن ارائه شود. همچنین ابزار سنجش یکسانی برای پیمایش‌های اجتماعی موردتوافق و هماهنگی قرار بگیرد تا باورمندی مردم نسبت به یافته‌های پژوهشی مخدوش نشود.
انجام مطالعات مصرف کالاهای فرهنگی شهروندان تهرانی توسط شهرداری تهران
اکبری نماینده معاونت اجتماعی شهرداری تهران گفت: مجموعه داده‌های تولیدی این معاونت مربوط به سطح شهر تهران است و در این زمینه مطالعاتی چون ارزش‌ها و نگرش‌های شهروندان تهرانی، سرمایه‌های فرهنگی، مصرف کالاهای فرهنگی، برداشت شهروندان از مسائل اجتماعی توسط معاونت اجتماعی شهرداری تهران تدوین و نهایی‌سازی شده است.
آمادگی برای ارائه نتایج تحقیقات پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات به شورا
سلگی رئیس پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات گفت: در حدود دو دهه است که مسئله پیمایش و رصد فعالیت‌های فرهنگی در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مورد توجه قرار دارد.
وی افزود: ارزش‌ها و نگرش‌ها، مصرف کالاهای فرهنگی، سنجش هویت ایرانیان، سبک زندگی ایرانیان، وضعیت نشاط، گفتگوهای فرهنگی، نگاه نخبگان نسبت به چالش‌های پیش روی ایران و بررسی وضعیت شبکه‌های اجتماعی کشور ازجمله موضوعاتی است که توسط این وزارت در حال انجام و نهایی سازی است.
رئیس پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات افزود: خلقیات اجتماعی، مسائل فرهنگی اقوام، آرزوهای جوانان، بررسی وضعیت مواجهه جامعه با بلایای طبیعی، جمعیت، اینترنت کودکان، امید اجتماعی، اخلاق اجتماعی، سرانه مطالعه و تاب‌آوری اجتماعی نیز ازجمله موارد دیگری است که در دستور کار وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی قرار دارد.
وی ادامه داد: این وزارتخانه فعالیت‌هایی را نیز در زمینه شاخص‌سازی فرهنگی صورت داده است که آمادگی داریم نتایج نهایی آن را در اختیار دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی قرار دهیم.
انتهای پیام/