تشکیلات نظامی ارتش آزاد سوریه٬ ائتلاف ملی انقلابیون سوری٬ دولت موقت خارج از کشور و چندین گروه و تشکیلات دیگر٬ همگی با حمایت آنکارا و دوحه شکل گرفتند و ترکیه٬ استراتژی تلاش برای تغییر نظام سیاسی سوریه را در دستور کار قرار داد.
اما آن سیاست‌ها به فرجام خاصی نرسید و با ابتکار عمل ایران و روسیه٬ ترکیه نیز به عنوان یک شریک مهم و اثرگذار در چارچوب همکاری منطقه‌ای آستانه٬ به یکی از ضامنین برقراری آتش‌بس و تلاش برای اتخاذ راهکار سیاسی برای گذر از بحران سوریه تبدیل شد.
بیشتر بخوانید:
وتوی قطعنامه حامی تروریست‌ها توسط روسیه و چین
وقوع چند انفجار در اطراف پایتخت سوریه +نقشه
خبر خوش «گوترش» درباره سوریه
به همین خاطر٬ حالا و در شرایطی که جنگ با تروریست‌های تکفیری در سوریه رو به پایان است و بشار اسد حاکمیت سیاسی خود را بر بخش اعظم خاک کشورش اعمال کرده٬ تهران و مسکو به آنکارا توصیه می‌کنند که مسیر خود را به تمامی تغییر دهد و مجدد با دمشق ارتباط بگیرد، اما ظاهراً اتاق فکر حزب عدالت و توسعه٬ چنین نظری ندارد.
توصیه حسن روحانی در مورد احیای توافق آدانا
در نشست سه جانبه آنکارا که با حضور روسای جمهور ایران٬ روسیه و ترکیه برگزار شد٬ حسن روحانی رئیس جمهوری اسلامی ایران به ترکیه پیشنهاد کرد که توافق آدانا را احیا کرده و با سوریه رابطه برقرار کند.
علاوه بر ایران٬ مقامات روسیه نیز چنین پیشنهادی به ترکیه ارائه داده و چندین تن از سران احزاب و فعالان سیاسی ترکیه نیز به اردوغان و تیم او توصیه کرده‌اند که با در نظرگرفتن شرایط امروز سوریه٬ یک بار دیگر با سوریه وارد ارتباط شود.
تاکید ایران و روسیه بر ضرورت احیای توافقنامه آدانا به این خاطر است که بازگشت به این توافق٬ همکاری به شکل رسمی بین سرویس‌های اطلاعاتی امنیتی دو کشور ترکیه و سوریه را در دستور کار قرار می‌دهد.
اگر چه برخی از کارشناسان سیاسی بر این باورند که توافقنامه مزبور فقط بین سرویس‌های اطلاعاتی دو کشور امضا شده و چون به تصویب پارلمان نرسیده وجاهت قانونی چندانی ندارد، اما مدافعین آدانا بر این باورند که یکی از کوچک‌ترین دستاوردهای این سند٬ اخراج عبدالله اوجالان از سوریه در دوران حیات حافظ اسد بوده که نهایتاً منجر به دستگیری اوجالان در کشور آفریقایی کنیا شده و نباید از اهمیت این همکاری گذشت.
مخالفین چه می‌گویند؟
احزاب مخالف اردوغان از مدت‌ها پیش بر این مساله اصرار می‌کنند که ترکیه باید با سوریه رابطه برقرار کند.
کمال کلیچدار اوغلو رهبر حزب جمهوری خلق در این مورد گفته است: «چرا پیش‌تر اردوغان و اسد به شکل خانوادگی به پیک‌نیک می‌رفتند و مشکلی بین آنها وجود نداشت؟ چرا نباید دوباره به همان ایستگاه بازگردید؟ توجه به اهمیت و اعتبار حاکمیت سیاسی سوریه و همچنین تامین ثبات و امنیت هر دو کشور٬ بر ما فرض می‌کند که در سریع‌ترین زمان ممکن٬ سفیر به سوریه بفرستیم و روابط ما عادی شود.»
حزب جمهوری خلق تاکنون دو بار هیات رسمی به سوریه فرستاده و این هیات‌ها مستقیماً با بشار اسد رئیس جمهور سوریه دیدار کرده‌اند. این حزب همچنین به دنبال آن است که به زودی کنفرانسی را در مورد بحران سوریه با حضور مهمانان رسمی دولت اسد در ترکیه برگزار کند.
همچنین حزب اسلامگرای سعادت نیز از دیگر احزابی است که در مورد عادی‌سازی روابط آنکارا – دمشق دیدگاه ایجابی و توصیه به رابطه را در دستور کار قرار داده است.
این حزب که باقیمانده‌های حزب فضیلت و حزب رفاه به رهبری مرحوم نجم الدین اربکان نخست وزیر فقید اسلامگرای ترکیه است و به نوعی بر اردوغان و یاران او حق رفاقت قدیمی دارد٬ بر این باور است که باید به تنش با دمشق پایان داد.
چند روز پیش تمل کاراملا اوغلو رهبر حزب سعادت شخصاً به دیدار اردوغان رفته و این موضوع را مجدداً طرح کرد.
تمل کاراملا اوغلو رهبر حزب اسلام گرای سعادت، در یک گفت‌وگوی حضوری در کاخ بش‌تپه به رئیس جمهور ترکیه پیشنهاد کرده با بشار اسد دیدار کند.
رهبر سعادت در ادامه به اردوغان گفته است: «آمریکا هزاران تریلی سلاح و مهمات در اختیار ی.پ.گ گذاشته و این موضوع، بسیار نگران کننده است. تنها راه برای مقابله با این تهدید مهم، این است که شما با بشار اسد دیدار کنید. حتی اگر نمی‌خواهید دیدار مستقیم و رو در رو صورت بگیرد، لازم است فردی را به عنوان نماینده خود، نزد او بفرستید.»
همچنین دوغو پرینچک رهبر حزب وطن نیز از حامیان عادی‌سازی رابطه با سوریه است و تاکنون دو بار شخصاً به سوریه رفته و با اسد دیدار کرده است.
پرینچک پس از برگزاری نشست اخیر آنکارا گفت: بشار اسد عفو اعلام کرد و پس از آن نیز وزارت امور خارجه سوریه برای نخستین بار در نامه به سازمان ملل و شورای امنیت٬ پ.ی.د و پ.ک.ک و نیروی سوریه دموکراتیک را یک گروه تروریستی و تجزیه طلب قلمداد کرده و مواضع ایران و روسیه در نشست آنکارا در مورد ارتباط آنکارا با دمشق٬ فرصتی طلایی در اختیار رئیس جمهور ترکیه گذاشته، اما دولت هنوز از این فرصت استفاده نکرده است.»
رهبر حزب وطن همچنین با تایید دیدگاه‌های روحانی و پوتین٬ گفته است: «جناب روحانی از ضرورت حفظ تمامیت ارضی سوریه صحبت کرد، اما طیب اردوغان٬ در مورد منطقه امن و ایجاد گذرگاه آشتی صحبت کرد. کدام گذرگاه آشتی؟ این چیزی نیست مگر بن‌بست. چرا که در چنین تابلویی باز هم حاکمیت ملی و سیاسی سوریه نادیده گرفته می‌شود. جناب پوتین هم اشاره کردند که باید حاکمیت سیاسی و تمامیت ارضی سوریه حفظ شود و به این کشور کمک کنیم تا با ترور بجنگد. اما دولت طیب اردوغان هنوز اهمیت مساله بها دادن به حاکمیت سیاسی سوریه را درک نکرده است.»
ترکیه چه می‌گوید؟
رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه در مورد عادی‌سازی رابطه با سوریه موضع قاطعانه‌ای نگرفته و مولود چاووش اوغلو وزیر امور خارجه نیز تاکنون در این مورد به شکل شفاف موضع‌گیری نکرده است، اما حالا چنین به نظر می‌رسد که اتاق فکر حزب عدالت و توسعه٬ موضع خود را در این مورد مشخص کرده است.
دیروز عمر چلیک سخنگوی حزب عدالت و توسعه یک بار دیگر دولت سوریه را مورد اتهام قرار داده و به پیشنهاد مخالفین برای عادی‌سازی روابط بین آنکارا و دمشق پاسخ داد.
چلیک در این مورد٬ اتهامات و ادعاهای قبلی را تکرار کرده و گفت: در فضای سیاسی و رسانه‌ای ترکیه٬ طوری در مورد روابط آنکارا – دمشق صحبت می‌شود که گویی رژیم اسد رفتار خوب و مثبتی دارد و همه مشکلات حل شده و تنها مشکلی که بر زمین مانده٬ عادی‌سازی روابط ترکیه و سوریه است، اما چنین نیست. از 9 سال پیش٬ ترکیه بر این باور بوده که با توجه به شرایط حاکم بر تحولات سیاسی جهان و خاورمیانه٬ رژیم سوریه باید مجموعه‌ای از اصلاحات سیاسی را در دستور کار قرار دهد. جناب اردوغان در سفر به دمشق به حکومت توصیه کرد که با انجام اصلاحات٬ مانع از بروز مشکل و تنش شود. اما حکومت سوریه٬ به روی مردم خود سلاح کشید٬ نیروی هوایی را سراغ آنها فرستاد٬ جرایم غیرقابل بخشش انجام داد و دست به حملات شیمیایی زد. حالا برخی‌ها طوری صحبت می‌کنند که گویی هیچکدام از این مشکلات روی نداده و مشکل٬ قطع روابط ترکیه و سوریه است.»
چلیک در ادامه افزود: «حزب جمهوری خلق٬ به حزب عدالت و توسعه فشار آورده و می‌گوید: چرا با دولت اسد رابطه برقرار نمی‌کنید؟ ما هم از آنها می‌پرسیم: در شرایطی که مقصر اصلی تمام آن مشکلات٬ رژیم سوریه بوده و تغییر رفتاری نیز در این رژیم ندیده‌ایم٬ چرا باید رابطه برقرار کنیم؟ ما باید طوری رفتار کنیم که در آینده٬ در مورد تصمیمات و اقدامات کنونی٬ پیشانی‌مان سفید و قامتمان راست باشد و مورد اتهام قرار نگیریم. ممکن است به منظور حفظ جان مردم٬ بین مقامات امنیتی و نظامی دو طرف٬ دیدارهایی صورت بگیرد اما فراموش نشود٬ چیزی که بتواند بازی را تغییر دهد٬ تصمیم ترکیه برای برقراری یا عدم برقراری ارتباط نیست. جهان هم از مواضع ما حمایت کرده و فقط چند کشور٬ نگرش متفاوتی دارند. آن چه اهمیت دارد٬ عقب‌نشینی رژیم سوریه از قتل عام مردم کشورش است. همین حالا هم می‌بینید که در ماجری ادلب٬ اسد به توافق سوچی پایبند نیست و غیرنظامیان٬ کشته می‌شوند. بنابراین در شرایطی که باید فشار جهانی بر دولت سوریه بیشتر شود٬ نمی‌فهمم چرا بعضی‌ها می‌خواهند از داخل سیستم سیاسی ترکیه٬ یک مجرای تنفسی در اختیار رژیم سوریه بگذارند. این چیزها به نفع مردم سوریه هم نیست.»
عمر چلیک سخنگوی حزب عدالت و توسعه٬ از دوران شهرداری استانبول تاکنون در کنار اردوغان است. او همواره یکی از چهره‌های قدرتمند این حزب بوده و بارها در مجلس و کابینه به عنوان نماینده و وزیر حضور داشته در جریان مذاکرات غزه نیز همراه با هاکان فیدان رئیس سرویس اطلاعاتی میت٬ به عنوان مذاکره کننده ارشد حضور داشت و سخنان او را باید به مثابه مواضع سیاسی حزب حاکم و دولت ترکیه تلقی کرد.
او در پایان سخنان خود٬ بر سه موضوع تاکید کرده است:
1.تلاش برای تکمیل روند اصلاح قانون اساسی سوریه.
2.پایان دادن به تحرکات ارتش سوریه در ادلب.
3.پایان دادن به حیات سیستم‌های خودگردان و دفاکتوی محلی پ.ک.ک در شمال سوریه.
سخنگوی حزب عدالت و توسعه در حالی به پیشنهاد عادی‌سازی رابطه با دولت سوریه پاسخ داده که ترکیه در شرق فرات٬ همچنان در حال همکاری با آمریکا است و شواهد نشان می‌دهد که ترکیه هنوز هم به احتمال پیروزی طرح آمریکا خوشبین است و دست کم در شرایط فعلی٬ نمی‌خواهد گزینه عادی‌سازی روابط با دولت بشار اسد را بر روی میز بگذارد.