گروه سلامت خبرگزاری فارس: محمد تاجیک: سلامت روان در افراد و به تبع آن جامعه، همواره مورد توجه و علاقه آحاد مردم بوده است اما عدم دانش لازم و نبود سیستم نظارتی و رصد آن در جامعه از مشکلات موجود است و موازی کاری و عدم هماهنگی بین دستگاه‌های مختلف در اجرای سیاست‌های این حوزه، موضوع مهمی است که مطرح است و همین چند گانگی در اجرای قوانین و برنامه‌های تدوین شده و ارائه خدمات روان شناسی و مشاوره توسط دستگاه ها و افراد مختلف، باعث ناهماهنگی در ارائه خدمات شده است.
سازمان نظام روان شناسی و مشاوره جمهوری اسلامی به عنوان مهمترین سازمان سیاستگذار در حوزه سلامت روان و ارائه خدمات روان شناسی و مشاوره به آحاد مردم، نقش مهمی در اجرای صحیح این سیاست‌ها دارد.
برای آشنایی با فعالیت‌ها و برنامه‌های این سازمان با محمد حاتمی، رئیس سازمان نظام روان شناسی و مشاوره کشورمان به گفت‌وگو نشستیم تا از کم و کیف فعالیت‌های این سازمان آگاه شویم.
حاتمی در این گفت‌وگوی تفصیلی به موضوعات مختلفی همچون فعالیت 6 هزار روان شناس در کشور، انتظار 30 هزار روان شناس برای کسب پروانه فعالیت، نیاز آموزش و پرورش به 240 هزار روان شناس و مشاوره، برنامه ریزی برای اجباری شدن مشاوره قبل از ازدواج، نیاز 28 درصد مردم به خدمات روان شناسی، وجود 100 هزار فارغ‌التحصیل روان شناسی، کاهش سن اعتیاد در نوجوانان و... اشاره کرد. مشروح این گفت‌وگو از نظرتان می‌گذرد.
محمد حاتمی، رئیس سازمان نظام روانشناسی و مشاوره اظهار داشت: این سازمان در سال 82 بر اساس مصوبه مجلس که قانون تشکیل آن را تصویب کرد و به تائید شورای نگهبان رسید، فعالیت خود را آغاز کرد.
*فعالیت 6 هزار روان شناس در کشور/ انتظار 30 هزار روان شناس برای کسب پروانه
عمده‌ترین فعالیتی که این سازمان انجام می‌دهد؛ مانند سازمان‌های نظام پزشکی،نظام مهندسی و کانون وکلا که فعالیت‌های خاص خود را انجام می‌دهند، مسائلی است که در حوزه روانشناسی و مشاوره در کشور مطرح است؛ اعم از ارتقای رشته، حقوق مراجعان و روان‌شناسان که همه این موضوعات بر عهده سازمان روانشناسی و مشاوره است که در این راستا هر فعالیتی که در کشور در حوزه روانشناسی و مشاوره انجام شود، مجوز آن باید از این سازمان گرفته شود.
به همین خاطر اکنون حدود 30 هزار روانشناس داریم که در نوبت دریافت پروانه هستند و 6 هزار نفر از این افراد پروانه دارند.
فرایند صدور پروانه سختی‌های خاص خود را دارد و دلیل آن این است که دانشگاه‌ها آمادگی این را نداشته و یا زیرساخت‌های لازم را ندارند تا دانشجویانی که در آنجا تحصیل می‌کنند از نظر تجارب نظری و عملی آنها را آماده کنند تا به مردم خدمات لازم را ارائه دهند.
در دانشگاه بیشتر محفوظات و مسائل نظری تدریس می‌شود؛ در نتیجه دانشگاه‌ها در جنبه‌های عملی ضعیف بوده و برنامه‌ای ندارند و دانشجویان باید پس از فارغ التحصیلی مدتی را در کارهای عملی و کارورزی بگذراند و بعد برای کسب پروانه به سازمان نظام روانشناسی و مشاوره مراجعه کنند و در نتیجه فرایند آن تا صدور پروانه طولانی می‌شود.
دومین کاری که سازمان نظام روان شناسی و مشاوره انجام می‌دهد، نظارت تخصصی بر هر نوع فعالیتی است که در کشور در این حوزه انجام می‌گیرد.
6 هزار نفر روانشناس و مشاور در کل کشور وجود دارد که دارای پروانه، مطب و کلینیک هستند. در کنار آنها سازمان بهزیستی و نهادهای دیگر نیز در این حوزه فعالیت می‌کنند و باید از نظر تخصصی بر کار روان‌شناسان و مشاوران ارگان‌های دیگر نظارت کنیم؛ حتی بر فعالیت صدا و سیما یا فیلمی که ساخته می‌شود اگر صیانت روانی مردم و خانواده‌ها را به مخاطره بیندازد این سازمان می‌تواند مداخله کرده و در جهت رفع آن کمک کند.
در مجموع این سازمان موضوعات یاد شده و کارهای مربوط به نشاط اجتماعی را انجام می‌دهد و در این خصوص برنامه‌هایی دارد.
ما از طریق تفاهم نامه‌هایی که با سازمان‌ها و نهادی مختلف منعقد کرده یا می‌کنیم، کل مسائل مربوط به روانشناسی را نهادینه سازی می‌کنیم.
*به ازای هر 50 خانوار باید یک روان شناس باشد/نیاز آموزش و پرورش به 240 هزار روان شناس و مشاور
فارس: باید به ازای چه تعداد از جمعیت، روان شناس داشته باشیم و وضعیت کشور ما در این باره چگونه است؟
حاتمی: استاندارد جهانی این طور است که به ازای هر 50 خانوار باید یک روان شناس باشد. اکنون ما 22 میلیون خانوار در ایران داریم که برای آنها حدود 400 هزار روان شناس می‌خواهیم و اگر بخواهیم این استاندارد را رعایت کنیم، باید این میزان روان شناس را به کار گیریم.
دوم اینکه استاندارد جهانی این است که هر مدرسه دو روان شناس می‌خواهد که یکی مشاور و دیگری روان شناس باشد. ما در کشور 120 هزار مدرسه داریم؛ یعنی 240 هزار نفر روان شناس باید در حیطه کودکان و نوجوانان فعالیت کنند.
*فعایت 20 هزار مشاور در آموزش و پرورش/در کنار هر پرونده قضایی باید یک روان شناس باشد
اما بر اساس آماری که ما داریم در آموزش و پرورش نزدیک 20 هزار نفر مشاور داریم که این افراد از نظر تخصصی قابل بحث هستند. همچنین استاندارد جهانی بیان می‌کند هر پرونده‌ای که در دادگاه مطرح می‌شود، باید یک روان شناس در کنار مشاور حقوقی و حقوقدان وجود داشته باشد اما ما حتی یک نفر روانشناس هم در دادگاه‌هایمان حضور پیدا نمی‌کنند و قانون در این خصوص سکوت کرده است.
امیدواریم حجت‌الاسلام رئیسی رئیس قوه قضائیه با برنامه‌هایی که دارد، این موضوع را قانونمند کند تا در هر دادگاهی یک روان شناس در کنار قاضی حضور داشته باشد.
*اجباری شدن مشاوره قبل از ازدواج
ما بحث مشاوره قبل از ازدواج را داریم. به دلیل شرایطی که در جامعه وجود دارد به شدت به دنبال این موضوع هستیم تا مشاوره قبل از ازدواج اجباری شود؛ چرا که این امر منجر به کاهش طلاق، یا اختلافات درون خانوادگی که پس از ازدواج صورت می‌گیرد می‌شود.
کارهای دیگری در این خصوص شده است و مجلس، وزارت ورزش و جوانان و سایر نهادهای مسئول باید کمک کنند تا بتوانیم مشاوره قبل از ازدواج را اجباری کنیم.
فارس: چه تفاوتی بین روانشناس و مشاوره وجود دارد؟
حاتمی:اکنون در سازمان حدود 5 گرایش مشاوره داریم؛ شامل مشاوره خانواده، توان‌بخشی، شغلی، تحصیلی و رشته مشاوره است؛ ضمن اینکه حدود 15 گرایش روانشناسی وجود دارد؛ مانند روانشناسی بالینی، تربیتی، سلامت و روانشناسی و ... که تفاوت آنها بیشتر در نوع خدمتی است که به جامعه ارائه می‌دهند.
*ارائه 400 نوع درمان در حوزه روان شناسی
زمانی اختلافات خانوادگی نوعی سوءتفاهم است که نیاز به داشتن مهارت دارد که در این حالت مشاوره و راهنمایی کارکرد بیشتری دارد و چنین فردی مهارت‌های زندگی را آموزش می‌دهد اما در نهایت اگر تشخیص داده شود که باید فردی کار روان درمانی انجام دهد، چنین فردی را به روانشناس ارجاع می‌دهند و در همین نقطه، تفاوت مشاور و روانشناس مشخص می‌شود تا روانشناس در گرایش‌هایی که دارد، بتواند از مشاوره ساده تا درمان‌های عمقی را انجام دهد؛ مانند روان تحلیلگری، رفتار درمانی، شناخت درمانی یا درمان‌های دیگر.
ما حدود 400 نوع درمان داریم که در حیطه کاری روان شناسی و مشاوره است؛ مشاوره یعنی صحبت کردن، مسائل را مطرح کردن، راهنمای گرفتن و ارجاع دادن است اما کار روانشناس عمیق‌تر است.
*فعالیت 1000 مرکز مشاوره سازمان نظام روان شناسی
فارس: چه تعداد مراکز مشاوره در کشور فعالیت می‌کنند؟
حاتمی: ما به حدود هزار مرکز خدمات روان شناسی و مشاوره مجوز داده‌ایم و به حدود 2800 مرکز نیز توسط سازمان بهزیستی مجوز داده شده است؛ ضمن اینکه نزدیک به 400 مرکز نیز در وزارت ورزش و جوانان از طریق سازمان نظام روانشناسی و مشاوره مجوز داده شده است.
* 120 هزار روان شناس می‌توانند در مدارس فعالیت کنند
فارس: در جامعه بیان می‌شود به روانشناس نیاز داریم اما چرا با وجود چنین شرایطی تعداد زیادی از روان‌شناسان بیکار هستند؟
حاتمی:به دلیل اینکه روان شناسی و مشاوره علم جدیدی در کشور است؛ ضمن اینکه باید گفت تا 10 سال پیش مردم به مشاوره و روان شناس مراجعه نمی‌کردند؛ البته اکنون فرهنگ سازی شده و بسیاری مراجعه می‌کنند. اگر زمانی نگاه کشور سلامت محور شود، معنای آن این است که هر مدرسه حداقل یک روان شناس داشته باشد و در نهایت 120 هزار روان شناس در مدارس مشغول می‌شوند، اما اکنون این طور نیست و حتی این دید را که باید روان شناس در مدارس فعالیت کند، وجود ندارد.
*فعالیت 20 هزار مشاور در مدارس/وجود افراد غیر متخصص در قالب مشاور در مدارس
این حدود 20 هزار مشاوره و روان شناسی که در مدارس فعالیت می‌کنند نیز از نظر تخصصی از نظر ما مسائل و مشکلاتی دارند؛ برای نمونه فردی در بحث آموزشی موفق نبوده و به آن گفته شده است که کار مشاوره انجام دهد؛ در حالی که رشته آن تاریخ بوده است و از این موارد در آموزش و پرورش وجود دارد؛ در نتیجه به این دلیل است که مشاوران و روان‌شناسان بیکار هستند.
اگر طرح مشاور خانواده را که ما از طریق وزارت بهداشت پیگیری می‌کنیم که بر اساس آن هر صد خانوار یک روانشناس داشته باشد اجرا شود؛ در چنین حالتی بسیاری از روان شناسان مشغول به کار می‌شوند.
اکنون ارزیابی ما این است که این امکان وجود دارد 10 درصد خانواده‌های ما در کلان شهرها به روان‌شناسان مراجعه کنند و عدم مراجعه به روان‌شناسان دلایل مختلفی مانند عدم توان مالی دارد؛ چرا که اکثر جامعه ما که اقشار آسیب پذیر هستند در روستاها و شهرهای کوچک قرار دارند و این افراد نمی‌توانند به مشاوره و روان شناس مراجعه کنند.
*وجود 100 هزار فارغ التحصیل روان شناسی
طرح ما این است که بتوانیم از شهرهای کوچک و روستاها کار را شروع کنیم و این امکان برای فارغ التحصیلان این رشته که اکنون نزدیک به 100 هزار نفر هستند به وجود آید که میان مردم رفته و با آنها صحبت کرده و غربالگری لازم را انجام دهند و امیدوار باشیم روزی 50 تا 100 خانوار یک روانشناس داشته باشد.
هنوز بیمه خدمات درمانی، خدمات روان شناسی را قبول ندارد؛ حال چطور انتظار داریم خانواده‌ای که جزو اقشار ضعیف است بتواند به مشاوره و روان شناس مراجعه کند! در شرایطی که این خدمات بیمه ندارد، فرهنگسازی نشده و در قانون نیز نیامده است.
*نیروی انتظامی قانون انجام تست سلامت روان برای اخذ گواهینامه را اجرا نمی‌کند
برای نمونه مجلس تصویب کرد کسانی که می‌خواهند گواهینامه رانندگی را اخذ کنند تست سلامت روان دهند اما 5 سال از این مصوبه می‌گذرد و نیروی انتظامی آن را اجرا نکرده است.
از زمانی که بنده مسئول سازمان روان شناسی و مشاوره شدم، این طرح را از طریق نیروی انتظامی پیگیری می‌کنم تا هر فردی که می‌خواهد گواهینامه رانندگی داشته یا تمدید کند، یک تست سلامت روان بدهد.
نیروی انتظامی بارها اعلام کرده که 85 درصد مرگ و میر و تصادفات ناشی از عامل انسانی است و از این 85 درصد، شاید 75 درصد به خاطر حواس پرتی و مسائل روانی باشد که این موضوع مغفول مانده و پیگیری نمی‌شود.
اگر بخواهم در یک جمله بیان کنم، اصولا روان شناسی و مشاوره در کشورهای پیشرفته به عنوان خط اول سلامت کشور است، اما در کشور ما این موضوع در حاشیه است و در متن برنامه‌ریزی‌های سلامت مربوط به کشور نیست.
*وزارت بهداشت برنامه مدونی برای سلامت روان ندارد
وزارت بهداشت به عنوان متولی اصلی سلامت کشور روی مسئله سلامت روان هیچ برنامه‌ریزی مدونی ندارد و فقط دفتری در این وزارتخانه وجود دارد با عنوان مدیرکل سلامت روان که فقط به یکسری مسائل حاشیه‌ای می‌پردازد.
لایحه سلامت روان 3-4 سال پیش در هیأت دولت ارائه شد که خلاصه این لایحه این بود که اگر بیماران روانی نیاز به تخت داشته باشند،10 درصد تخت بیمارستان‌ها به آنها اختصاص داده شود در حالی که مسئله ما این نیست، بلکه برای ما مسئله پیشگیری، تاب‌آوری و ارتقاء سلامت، سبک زندگی اسلامی ایرانی و بومی مهم است و می‌گوییم اگر این موضوعات نهادینه شود، نیاز به تخت بیمارستانی نداریم؛ البته مسلم است یک درصد تخت‌ها مربوط به بیماران سایکوتیک روانی و صعب العلاج اختصاص دارد که این طبیعی است اما جمعیت هدف ما 80 میلیون نفر است.
ما در قبال کودکی که به دنیا می‌آید و در درون خانواده رشد می‌کند؛ مسئول هستیم؛ چرا که باید شیوه‌های فرزند پروری را به آنها یاد دهیم. بنده به عنوان یک روانشناس می‌گویم، بسیاری از افراد که به بنده مراجعه کردند فقط به خاطر شیوه‌های فرزند پرور غلطی که در خانواده وجود داشته و همسران جوان آنها آگاهی نداشتند کودک شان دچار بیش فعالی و دیگر اختلالات روانی شده بود.
*دغدغه سازمان نظام روانشناسی رفتار سالم و سبک زندگی اسلامی -ایرانی است
مسئله، مسئله سلامت و رفتار سالم است و دغدغه اصلی سازمان نظام روانشناسی و مشاوره رفتار سالم بوده که آن نیز مربوط به جمعیت 80 میلیون نفری کشور است؛ به عبارتی دغدغه سازمان همان حرفی است که رهبر معظم انقلاب در سخنرانی‌شان در مشهد بیان کردند و آن سبک زندگی اسلامی ایرانی است که باید آن را نهادینه کنیم.
اکنون در تمام شیوه‌ها و مداخلات روانی که در دنیا صورت می‌گیرد، سبک زندگی و شیوه مداخله اصلی است که در اختلالات جسمی مانند دیابت و سرطان و غیره است و این به عنوان روشی دقیق و روشی که می‌تواند مؤثر تر از چیزهای زیادی باشد، مورد توجه است؛ در حالی که باید گفت اکنون کجا سبک زندگی ایرانی و اسلامی را آموزش داده‌ایم؟! آموزش باید از مدرسه و کتاب‌های مدرسه شروع شده و تا دانشگاه ادامه داشته باشد.
فارس: آیا برنامه مشترکی با آموزش و پرورش برای ارائه آموزش‌های لازم دارید؟
حاتمی: بله، بنده در اسفند ماه سال گذشته که مسئولیت سازمان نظام روان شناسی و مشاوره را بر عهده گرفتم، اولین مکاتبه و جلسه‌ام با بطحایی وزیر وقت آموزش و پرورش بود که تفاهم نامه‌ای با آنها منعقد کردیم تا ما بحث غربالگری و پیشگیری در آموزش و پرورش و نیز بحث روان‌شناسان و مشاوران مستقر در واحدهای آموزشی را پیگیری کنیم و موضوع آموزش دادن معلمان را در آن تفاهم نامه دیدیم و متعهد شدیم تا این سازمان به تمام مدارس روان شناس بدهد؛ بدون اینکه از آموزش و پرورش یک ریال بخواهیم اما آموزش و پرورش در این خصوص امروز و فردا کرد و این طرح فعلا مسکوت مانده است و امیدوارم وزیر جدید آموزش و پرورش این موضوع را پیگیری کند.
*تلاش برای اجرای طرح مدرسه زندگی
ما آموزش و پرورش را خط اول برای سلامت روان و رفتار سالم می‌دانیم و اعتقاد داریم باید از مدرسه شروع کنیم. ما به طور مشخص می‌خواهیم طرح «مدرسه زندگی» را در کشور اجرا کنیم. مدرسه ما باید مدرسه زندگی باشد؛ در حالی که اکنون مدارس ما اینچنین نیستند، بلکه مدرسه افزایش محفوظات هستند. دانش‌آموز در آنجا همه چیز یاد می‌گیرد، به جز مهارت‌های زندگی؛ در نتیجه خیلی سریع در اجتماع دچار مشکل می‌شود.
روان شناس و مشاوره نیاز به فرهنگسازی دارد و رسانه‌ها، صدا و سیما، آموزش و پرورش، سخنرانان، مشاوران و روان شناسان باید به میان مردم رفته و در این خصوص حرف بزنند.
یکی از بزرگترین مشکلات ما عدم سلامت روان است؛ یعنی افراد نمی‌دانند اکنون که دچار این مشکل شده‌اند باید چه کار کرده و به چه کسی مراجعه کنند و در نهایت اگر مشکل‌شان حاد شود به پزشک مراجعه می‌کنند؛ در حالی که پزشک در این خصوص تخصصی ندارد.
فارس:اکنون وضعیت روانی جامعه را چگونه تحلیل می‌کنید و آیا پژوهشی در خصوص بیماری‌های روانی از جمله اضطراب و افسردگی صورت گرفته است؟
حاتمی:گستره اختلالات روانی از یک ترس ساده شروع می‌شود که به آن فوبیا یا ترس مرضی می‌گوییم. استرس و اضطراب، افسردگی و وسواس، اختلالات شخصیتی و روانی حاد و ... هر کدام از اینها میزان شیوع متفاوتی در جامعه دارند.
*28 درصد مردم به خدمات مشاوره و روان شناسی نیاز دارند
مسئول ارائه عدد در این خصوص و کمی کردن اختلالات روانی وزارت بهداشت است اما بر اساس اعلام رسمی وزارت بهداشت 28 درصد مردم از دیدگاه این وزارتخانه نیازمند خدمات روان شناسی و مشاوره هستند؛ یعنی از هر 4 نفر یک نفر؛ در نتیجه اگر این عدد صحیح باشد، ملاحظه کنید چقدر به فعالیت روان شناسان و مشاوران نیازمند هستیم.
*توجه رهبر معظم انقلاب به آسیب‌های اجتماعی
موضوع اول این است که آن کسی که باید این خدمات را بدهد تخصص لازم را ندارد و از افرادی استفاده می‌کنند که صلاحیت این کار را ندارند؛ چرا که صلاحیت این افراد را از ما اخذ نکرده‌اند و پروانه سازمان نظام روان شناسی را ندارند و این موضوع باعث می‌شود خدمات دهی آنها کمرنگ شود.
البته فکر می‌کنم از نظر بودجه و امکانات مجلس و نهادهای بالادستی واقعا اهتمام دارند و مهمترین اهتمام این است که شخص رهبر معظم انقلاب هر 6 ماه یک بار در خصوص آسیب‌های اجتماعی جلساتی برگزار کرده و مسئولان مربوطه را جمع می‌کنند و از آنها گزارش می‌خواهند.
اما وقتی به مدیران میانی می‌رسیم ناهماهنگی و عدم انسجام در خدمات دهی کاملا مشهود است و کارهای موازی انجام می‌شود و باید گفت دنبال این کار هستند که یک گزارش کار تهیه کنند.
بنده به عنوان یک فرد دانشگاهی اعلام می‌کنم این گزارش باید کمی و عینی باشد، اما نهادهای مجری بیشتر سعی می‌کنند اعداد و ارقام را روی کاغذ بیاورند و اعلام کنند که ما به این میزان کار کرده‌ایم اما هیچ اثربخشی در جامعه ندارد و به همین خاطر نیز آسیب‌های اجتماعی و روانی ما افزایش پیدا کرده است.
* ناشاد بودن مردم ایران را قبول ندارم
فارس: عنوان می‌شود ایران یکی از کشورهایی است که مردم آن غمگین هستند، آیا درباره این موضوع مستنداتی وجود دارد؟
حاتمی: اولین موضوعی که در این خصوص باید در باره آن صحبت کرد، این است که شادی را تعریف کنیم. آن چیزی که شادی گفته می‌شود شاید با تعریفی که ما از شادی مثلا در کشور دانمارک داریم، متفاوت باشد. موضوع نخست این است که شادی را چطور تعریف کنیم و معیارهای سنجش آن چیست؟
بنده این موضوع را قبول ندارم که کشور ما کشوری ناشاد و غمگین است؛ البته ما در یک منطقه متلاطم قرار داریم و مشکلاتی وجود دارد اما این به معنای تعریفی که ما از نشاط اجتماعی داریم، و اینکه ما یک کشور ناشادی هستیم،نیست.
فارس: وضعیت آسیب‌های اجتماعی در کشور چگونه است؟
حاتمی: وزارت کشور متصدی پایش آسیب‌های اجتماعی روانی در جامعه است و سهم و تقسیم ملی در آنجا تعیین می‌شود. هر کدام از دستگاه‌ها و نهادهای مجری مسئولیتی در این حوزه دارند و باید برنامه‌هایی را اجرا کنند.
فارس:شما به عنوان رئیس سازمان نظام روانشناسی و مشاوره کشور چه تحلیلی از وضعیت آسیب‌های اجتماعی دارید؟
حاتمی: حداقل در بعضی آسیب‌های اجتماعی و روانی به نظر می‌رسد شرایط خوب و مناسبی نداریم؛برای نمونه درباره طلاق،اعتیاد، حاشیه‌نشینی، به جز آمار رسمی که در کشور منتشر می‌شود نمی‌توانم آمار دیگری ارائه دهم. اما از همان 4 نفر یک نفری که نیاز به خدمات روان شناسی و مشاوره دارد می‌توانیم استنباط کنیم ما در حوزه‌های مختلف به کار مشاوره نیاز داریم.
بنده این موضوع را قبول ندارم که کشور ما کشوری ناشاد و غمگین است؛ البته مشکلاتی وجود دارد اما این به معنای تعریفی که ما از نشاط اجتماعی داریم و اینکه ما یک کشور ناشادی هستیم،نیست.
*طلاق در صدر آسیب های اجتماعی
فارس: چه آسیب‌هایی در صدر معضلات اجتماعی قرار دارد؟
حاتمی:مسئله طلاق در صدر قرار دارد؛ ضمن اینکه اعتیاد، حاشیه‌نشینی، خشم و پرخاشگری و نشانه‌های افسردگی جزو موارد بعدی است؛ به شکلی که نشانه‌های افسردگی حتی از آن میزان 0.28 درصد نیز در بعضی استانها فراتر رفته است.
*افزایش خود کشی در برخی استانها
اکنون بر اساس آماری که داریم به نظر می‌رسد خودکشی در بعضی استانها افزایش پیدا کرده اما به طور مشخص می‌توانم بگویم به غیر از 4-5 موردی که در صدر آسیب‌های اجتماعی و روانی قرار دارند، موضوع اختلالات روانی به عنوان یکی از نگرانی‌های ما در دهه پنجم انقلاب محسوب می‌شود که این موضوع در بقیه آسیب‌ها اثر منفی گذاشته است.
شاید بسیاری از طلاق‌ها که صورت می‌گیرد به خاطر این باشد که یکی از زوجین دچار مشکل روانی مانند افسردگی، اضطراب، وسواس و اختلالات شخصیتی باشند. ما در کشور باید برای اختلالات روانی و مقابله با آن برنامه‌های هدفمند و مدونی داشته باشیم و بسته‌های آموزشی را در ارگان‌ها و نهادها تهیه کنیم.
فارس: آیا برنامه‌هایی برای آموزش خانواده‌ها دارید؟
حاتمی: اکنون از نظر عدد شاید در تاریخ کشورمان اینقدر جوان زیر 29 سال نداشته باشیم. یکسری برنامه‌ها را با وزارت ورزش و جوانان به ویژه در موضوع مشاوره ازدواج و خانواده در حال تدوین و تنظیم هستیم و پروتکل‌های آن را آماده می‌کنیم تا اجرا شود.
سازمان نظام روان شناسی با ظرفیت و سرمایه بزرگ اجتماعی که دارد اگر نهادهای مجری که بودجه دارند تمایل داشته باشند، این سازمان می‌تواند تمام این ظرفیت را در اختیار آنها قرار دهد اما گلایه اصلی من این است که بودجه و امکانات در اختیار نهادها و سازمان‌هایی است که ما نمی‌دانیم آن را چکار می‌کنند و ناهماهنگی‌هایی وجود دارد و هیچ وقت به سؤال شما پاسخ داده نمی‌شود که شمای مسئول برای استحکام و پایداری خانواده‌ها چه کار کرده‌اید.
نه اینکه بنده نمی‌توانم پاسخ دهم بلکه هیچ کدام از مسئولین اجرایی نمی‌توانند در این خصوص پاسخ دهند؛ به دلیل اینکه اکنون نهادهای مختلفی در این خصوص کار می‌کنند و وقتی چند نفر کاری انجام می‌دهند، یعنی هیچ کسی هیچ کاری نمی‌کند.
باید گفت این موضوع یک فرماندهی واحد می‌خواهد تا بقیه زیرمجموعه آن بوده و از آن تبعیت کنند و برای خانواده، کودکان، نوجوانان، جوانان و زنان کار کنند و هر کدام از آنها در پکیج طبقه اجتماعی مورد نظر فعالیت کنند.
*مکاتبه با معاون اول رئیس جمهور برای پرداخت تعرفه روان شناسی توسط بیمه ها
فارس: چه برنامه‌ای برای کاهش تعرفه‌های زیاد خدمات روان شناسی دارید؟
حاتمی: در هفته گذشته نامه‌ای برای معاون اول رئیس‌جمهور فرستادیم که موضوع آن بحث تعرفه‌ها بود و اینکه تعرفه‌ها را مصوب کنند و در صورت مصوب کردن، بیمه باید به توافقی با هیأت دولت برسد و مردم بتوانند برای پرداخت تعرفه‌ها استفاده کنند. اکنون جز بیمه تکمیلی، بیمه‌های دیگر این تعرفه‌ها را قبول ندارند؛ به دلیل اینکه نرخ آنها بالاست.
ما برای هر 45 دقیقه‌ای که مشاوره روان شناسی ارائه می‌دهیم برای مدرک کارشناسی ارشد 90 هزار تومان و برای مدرک دکتری 130 هزار تومان تعیین کرده‌ایم که باید دولت این را تائید کند، اما واقعیت این است که این نرخ بالایی نیست؛ چرا که مشاوره یکی از کارهای سخت است و فرسودگی بالایی دارد.
تنها راه این است که نهادهای مجری، هیأت دولت و مجلس بحث بیمه‌های اجتماعی و خدمات درمانی را برای خدمات روان شناسی ایجاد کنند که در این حالت تمام اقشار می‌توانند از این خدمات استفاده کنند.
این موضوع نیاز به سوبسید دارد و باید بدانیم پرداخت این سوبسید به ضرر ما نیست بلکه یک سرمایه‌گذاری است؛ چرا که اگر این کار صورت نگیرد، ده‌ها برابر این را باید در بیمارستان و جاهای دیگر هزینه کنیم؛ ضمن اینکه اگر پیشگیری کنیم از نظر اقتصادی نیز به نفع کشور است.
مبالغی که خرج درمان‌های حاد می‌شود به خاطر این است که در این جا پیشگیری نکرده‌ایم و این حرفی است که در تمام دنیا گفته می‌شود. پیشگیری مسائل روان شناسی را انجام می‌دهیم تا آن تبدیل به تخت بیمارستان نشود؛ در نتیجه اگر در خصوص روان شناسی، مشاوره و سبک زندگی سالم سرمایه‌گذاری کنیم از نظر اقتصادی ده‌ها برابر به نفع ماست، اما اکنون این طور نیست.
فارس:چگونه به روان شناسان مجوز فعالیت می‌دهید و آیا نظارتی بر فعالیت روان شناسان در فضای مجازی دارید؟
حاتمی: سازمان نظام روانشناسی مسئولیت دادن مجوز به افراد واجد شرایط را دارد. ما نمی‌توانیم به کسی که صلاحیت لازم را ندارد، پروانه بدهیم. پس از اینکه فرد در دانشگاه در مقطع فوق لیسانس فارغ التحصیل می‌شود باید عضو سازمان روان شناسی و مشاوره شده و در کمیسیون‌های چهارده گانه ما متناسب با رشته تحصیلی مصاحبه شود و اگر صلاحیت این فرد بر اساس مدارک احراز شود، به او پروانه فعالیت داده می‌شود؛ بنابراین سخت گیری ما به نفع فرد و مردم است و نباید از سخت گیری‌های سازمان گلایه‌مند باشند.
*فعالیت افراد غیر متخصص در فضای مجازی
در اینجا مسائلی پیش آمده که کار سازمان را زیر سؤال می برد که یکی از آنها فضای مجازی است؛به شکلی که افرادی که اصلا روان شناس نبوده و صلاحیت لازم را ندارند عناوین جعلی را در فضای مجازی درج کرد و خود را به عنوان روان شناس معرفی می‌کنند و مردم نیز به آنها اعتماد کرده و مراجعه می‌کنند، اما چنین افرادی تعهد و تخصص لازم را ندارند؛ در نتیجه باعث مشکلات و مسائلی برای مردم می‌شود.
*روان شناسی غربی باید در ایران بومی سازی شود
بحث دیگری که در روان شناسی داریم، روانشناسی بومی است؛ یعنی روان شناسی که در آمریکا و غرب می‌شود نمی‌تواند در ایران کارکردی داشته باشد و باید آن علم را با فرهنگ خودمان بومی کنیم تا اثربخش باشد.
روان شناسی که در آمریکا و غرب می‌شود نمی‌تواند در ایران کارکردی داشته باشد و باید آن علم را با فرهنگ خودمان بومی کنیم تا اثربخش باشد
یکسری افراد چیزهایی را شنیده و تحت عنوان روان شناس نما در فضای مجازی خود را معرفی می‌کنند اما این یکی از عوامل مهم آسیب‌های اجتماعی و روانی شده است. دوم اینکه بعضی از نهادها غیرمسئول به خودشان اجازه می‌دهند به عنوان نهاد حاکمیتی به یکسری افراد مجوز دهند تا کار روان شناسی و مشاوره انجام دهند.
برای نمونه یک پزشک باید از سازمان نظام پزشکی مجوز لازم را بگیرد؛ در نتیجه در رشته روان شناسی نیز همین طور است، اما متاسفانه برخی نهادهای غیرمسئول مانند بهزیستی به صورت انبوه به کسی که به آنها مراجعه می‌کنند مجوز می‌دهند که باید این مشکل حل شود.
* مراکز مشاوره سازمان بهزیستی قانونی نیست
فارس: با توجه به این گفته شما،آیا فعالیت مراکز مشاوره سازمان بهزیستی از نظر قانونی درست است؟
حاتمی: خیر، مجلس در سال 92 آئین‌نامه ساماندهی مراکز خدمات روان شناسی مشاوره را لغو کرد و گفت: با توجه به قانون سازمان نظام روان شناسی به دلیل اینکه سازوکار برخورد با کسانی که متخلف هستند در آن قانون وجود دارد، باید به این مراکز نیز سازمان نظام روان شناسی مجوز بدهد.
البته در قانون برنامه ششم در بندی آمده است که سازمان بهزیستی می‌تواند برای جمعیت هدف خود مانند کودک کار و اورژانس اجتماعی مجوز صادر کند، اما در خصوص صلاحیت مدیر فنی یا روانشناس آنها، باید از سازمان نظام روانشناسی استعلام شود؛ در حالی که این موضوع صورت نمی‌گیرد.
*فعالیت همه روان شناسان در کشور فقط با مجوز سازمان نظام روان شناسی
بنده در این جا به صورت رسمی اعلام می‌کنم که در کشور در هیچ جایی هیچ روانشناسی نمی‌تواند فعالیت کند؛ مگر اینکه از سازمان روان شناسی و مشاوره مجوز داشته باشد و این چیزی است که قانون می‌گوید، اما اکنون این موضوع اتفاق نمی‌افتد و هم قوه قضائیه و هم سازمان بهزیستی از قانون تخطی می‌کنند و ما در حال پیگیری هستیم تا با تعامل این مسئله حل شود و در صورتی که این مسئله حل نشود، قطعا ما به قانون مراجعه کرده و از طریق قانونی آن را حل می‌کنیم.
*سن اعتیاد در نوجوانان کاهش یافته است
فارس:درباره وضعیت اعتیاد در جامعه توضیح دهید؟
حاتمی: بحث اعتیاد همانطور که گفتم به عنوان دومین آسیب اجتماعی و روانی در جامعه اکنون وضعیت خوبی ندارد و از همه بدتر این است که سن اعتیاد در کودکان و نوجوانان ما از 14 سال به 12 سال رسیده و بسیار نگران کننده است.
مسئولیت اعتیاد و مقابله با جنبه‌های جسمی این مسئله بالاست؛ چرا که اعتیاد به عنوان یکی از معضلات اجتماعی بر عهده وزارت بهداشت است اما مسائل روانی که باعث می‌شود فرد به اعتیاد روی آورد یا پیامدهایی که پس از اعتیاد وجود دارد مسئولیت آن با سازمان نظام روان شناسی و مشاوره است.
فارس: درباره برنامه‌های آینده سازمان نظام روانشناسی مشاوره توضیح دهید.
حاتمی:بنده 6 ماه پیش که رئیس این سازمان شدم برنامه 4 ساله ارائه دادم که مهمترین آن بحث نظارت است. باید در این سازمان سازوکار قدرتمندی برای نظارت و روانشناسی و مشاوره ایجاد کنیم؛ از فضاهای مجازی تا روان شناسان و رسانه‌ها که ما در حال ایجاد این سازوکار هستیم.
*آموزش 700 نفر برای رصد فعالیت روان شناسان در کشور
ما مرکز نظارت و ارزیابی را در تمام استانها نهادسازی می‌کنیم و بیش از 700 نفر را آموزش می‌دهیم تا به عنوان ناظران و بازرسان ما همه مسائل روان شناسی و مشاوره را رصد کنند و معاونت انتظامی و رسیدگی به تخلفات صنفی و حرفه‌ای نیز بتواند برخوردهای لازم را با آن داشته باشد.
مجلس حقوق شهروندان و مردم را به این سازمان واگذار کرده است. موضوع دیگر این است که نیازهایی درباره خدمات روان شناسی و مشاوره در جامعه وجود دارد و افرادی که فارغ التحصیل شده یا می‌شوند باید برای آنها تسهیلاتی ایجاد کنیم تا هر چه زودتر مجوز فعالیت گرفته و وارد بازار کار شوند. حال این فرد چه بخواهد به آموزش و پرورش برود یا در دادگاه‌ها و سازمان‌های مختلف فعالیت کند؛ در نتیجه ما باید در دادن مجوزها تسهیلات لازم را ایجاد کنیم تا در کوتاه ترین زمان ممکن پروانه اشتغال آنها را صادر کنیم.
*وجود 250 هزار دانشجوی روان شناسی/فارغ التحصیلی 70 هزار روان شناس
فارس:اکنون چه تعداد روان شناس بیکار در کشور وجود دارد؟
حاتمی:250 هزار دانشجوی روانشناسی داریم و بیش از 70 هزار نفر نیز فارغ التحصیل شده‌اند. البته این افراد بیکار نیستند بلکه در بهزیستی، شهرداری‌ها، نهادها و سازمان‌های مختلف فعالیت می‌کنند. مراکز شمیم ما در سپاه فعالیت می‌کند؛ ضمن اینکه این افراد در نیروی انتظامی و کلانتری‌ها نیز مشغول هستند اما باید ساماندهی جدیدی صورت گیرد تا از نظر مالی نیز به نفع این افراد باشد.
*برنامه ریزی برای کاهش صف دریافت پروانه فعالیت روان شناسان
اکنون صف دریافت پروانه در سازمان نظام روانشناسی طولانی است و ما قصد داریم این صف را کاهش دهیم و طرح‌هایی داریم که باید مراجع بالاتر تصویب کرده و ما آن را اجرا کنیم.
بخش دیگر برنامه‌های آینده ما موضوع استان‌هاست؛ استانها نیاز به یک ساختار سازی جدیدی دارند. ما در هر استان یک نمایندگی داریم اما ساختمان و امکانات ندارند. البته بنده اعتقاد ندارم سازمان مرکزی همه کارها را انجام دهد بلکه باید تمرکززدایی شود و مسئولیت هر استان را به خود همان استان واگذار کنیم.
جهانگیری معاول اول رئیس‌جمهور طی نامه‌ای به همه استانداران ابلاغ کرد تا ساختمانی را به دفتر شورای سازمان روان شناسی مشاوره اختصاص دهد که در چند استان این ساختمان واگذار شده است و سیاست اصلی ما این است که استانها را فعال کنیم، اما نیاز به امکانات و بودجه داریم و به سازمان برنامه و بودجه دستور داده شده تا سرفصل بودجه‌ای برای سازمان نظام روانشناسی مشاوره در نظر بگیرد که ما منتظر اختصاص آن هستیم.
*برنامه ریزی برای توانمند سازی روان شناسان و مشاوران
چهارمین برنامه که در دستور کار داریم، موضوع بازآموزی و توانمندسازی روان شناسان و مشاوران است. افرادی که از دانشگاه فارغ التحصیل می‌شوند برای خدمات عملی آماده نیستند؛ در نتیجه سازمان برنامه‌ای را در حال تدوین دارد تا تمام این افراد را تحت پوشش آموزش توانمندی قرار دهند حتی کسانی که پروانه فعالیت دارند نیز اطلاعات‌شان را به روز کنند که این کار به کمک دانشگاه‌ها صورت می‌گیرد.
وزیر علوم در این خصوص دستور داده تا دانشگاه این کار را انجام دهد؛ ضمن اینکه برای تمام روان شناسان علاوه بر اینکه برای آنها دوره توانمندسازی گذاشته می‌شود کسانی که پروانه فعالیت دارند نیز تحت آموزش‌های بازآموزی قرار می‌گیرند و تمدید پروانه آنها منجر به کسب امتیازهایی خواهد شد که تاکنون نبوده است.
انتهای پیام/