افزایش طوفان‌های گردوغباری که از شرق کشور وارد خراسان رضوی شده، نشان‌دهنده تغییرات اقلیمی است که علاوه بر مشهد بسیاری از شهرستان‌های استان را نیز درگیر کرده است.
امروز مشهد در حالی دوازدهمین روز آلودگی خود را می‌گذراند که شرایط برای تمامی گروه‌های سنی در وضعیت هشدار است، تمامی مدارس هفتگانه مشهد و مناطق اطراف با تعطیلی دو روزه‌ای مواجه هستند و دانش‌آموزان در ابتدای سال تحصیلی فعلا در تعطیلات به سر می‌برند. اطلاعیه‌ها و هشدارهای هواشناسی مبنی بر عدم حضور بیماران قلبی و تنفسی، کودکان و سالمندان در محیط‌های باز، بارها از سوی این اداره کل منتشر شده است.
در این زمینه رضا اسماعیلی، مدیر مرکز پایش آلاینده‌ها در خصوص آلودگی ایجاد شده توسط ریزگردها در شهرهای خراسان رضوی، اظهار کرد: با توجه به گستردگی توده هوای آلوده وارد شده از شرق کشور، تمام شهرهای نوار شرقی استان مثل تایباد، خواف، تربت‌حیدریه، رشتخوار و تربت‌جام با این معضل درگیر شدند.
وی افزود: علاوه بر استان خراسان، استان‌های شرقی کشور چون خراسان جنوبی و سیستان و بلوچستان نیز با پدیده ریزگردها مواجه شده‌اند.
اسماعیلی با اشاره به اینکه منشأ اصلی توده هوایی که به‌تازگی وارد استان خراسان شده، مرز مشترک میان کشورهای ترکمنستان، قزاقستان و ازبکستان است، تصریح کرد: این توده هوا به استقرار یک سامانه آنتی‌سیکلونی یا پرفشار انجامید و باعث شد تا جریان هوا، ذرات شن و ماسه را از مناطق بیابانی به داخل استان منتقل کند؛ و اکنون انتظار افزایش غلظت آلاینده‌ها را داریم.
مدیر مرکز پایش آلاینده‌های زیست‌محیطی شهر مشهد با تأکید بر اینکه در مقابل توده‌های هوایی وارد شده از خارج کشور، نمی‌شود اقدامات پیشگیرانه انجام داد، گفت: در مقابل این توده‌های هوایی، نمی‌توان اقدامات کوتاه‌مدت انجام داد و باید با روش‌های حفاظتی و بهداشتی چون استفاده از ماسک و عدم فعالیت در محیط‌های باز خود را درمقابل این آلودگی‌ها ایمن کرد.
وی در مورد اقدامات بلندمدت برای جلوگیری از ریزگردها، بیان کرد: باید به اموری چون کاشت درخت، شناسایی کانون‌های ریزگردها در داخل استان و خارج از کشور و تثبیت خاک این مناطق، پرداخت.
اسماعیلی اظهار کرد: به نظر می‌رسد فراوانی و شدت طوفان‌های گردوغبار در منطقه و مشهد نشان‌دهنده تغییرات اقلیمی و بیابان‌زایی در اطراف مشهد و کشورهای شمالی همسایه استان خراسان رضوی است که موجب ایجاد بحران در آینده استان خواهد شد.
مدیر مرکز پایش آلاینده‌های زیست‌محیطی شهر مشهد در خصوص جلوگیری از این بحران، افزود: باید اقدامات درازمدت با برنامه‌ریزی منسجم صورت گیرد که بخشی به دیپلماسی زیست‌محیطی و همکاری چند کشور در جهت حل این مسئله و بخش دیگر آن به ایجاد کمربندهای سبز جهت تثبیت خاک در استان خراسان برمی‌گردد.
وی در انتها بیان کرد: ۱۵ کانون ایجاد گردوغبار در سطح استان خراسان رضوی شناخته‌شده است اما اقدامات صورت گرفته در این زمینه را از اداره کل منابع طبیعی استان خراسان رضوی جویا شویم.
علیرضا صحرایی، مدیرکل منابع طبیعی استان خراسان رضوی نیز در خصوص ایجاد ۱۵ کانون ایجاد گرد و غبار اظهار کرد: این کانون‌ها از دهه ۳۰ یا ۴۰ شناسایی‌شده و شهرهای جنوبی استان، از سبزوار تا سرخس را شامل می‌شود و بیشتر جنوب استان را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
وی با تأکید بر اینکه از سال ۱۳۴۴ مبارزه با ریزگردها و تثبیت شن آغازشده است، افزود: از سال ۱۳۴۴ تاکنون این فعالیت‌ها ادامه داشته و دارد زیرا در برابر پدیده بیابان‌زایی باید بیابان‌زدایی را در پیش گرفت؛ خوشبختانه چندین سال است که در استان خراسان مشکلی را تحت عنوان حرکت شن‌های روان نداشتیم و در دو سال اخیر، استان تحت تأثیر ریزگردهای صحرای قره‌قوم ترکمنستان است.
صحرایی تصریح کرد: طی این ۵۵ سال مبارزه با بیابان‌زایی، موفق به احیاء ۵۷۰ هزار هکتار از این کانون‌ها در قالب جنگل‌های کویری با روش‌هایی چون کاشت گیاهان مقاوم برای تثبیت خاک و روش مالچ پاشی در مناطق بحرانی شده‌ایم، این در حالی است که پیش از آغاز به کار، در این زمینه بر اثر حرکت شن‌های روان، چند روستا در استان زیر شن مدفون شده بودند.
مدیرکل منابع طبیعی استان خراسان رضوی در خصوص اقدامات مشترک صورت گرفته با کشور ترکمنستان، بیان کرد: بخشی از کانون‌های گردوغبار استان در سرخس واقع شده است که با همکاری آستان قدس رضوی موفق به تثبیت این منطقه شده‌ایم، اما بخش دیگر این کانون در ترکمنستان است، و این کشور اقدامات بیابان‌زدایی را انجام نداده‌اند و بیشتر ریزگردهای استان تحت تأثیر همین بخش است.
وی با بیان اینکه در پی امضاء یک تفاهم‌نامه با کشور ترکمنستان هستیم تا خاک این منطقه را تثبیت کنیم، ابراز کرد: تمامی امکانات از جمله دانش علمی و ابزارهای مورد نیاز برای تثبیت خاک منطقه و کمک به کشور ترکمنستان را در اختیار داریم.