سرویس جهان مشرق - اعتراضات هفته‌های اخیر در عراق که با اعتراض به وضعیت اقتصادی و مشکلات اجتماعی و فساد دیگر کاستی‌ها در دولت عراق آغاز شده است، رفته رفته به خشونت کشیده شد و شعارهای آن نیز از مطالبات مشخص، به خواسته‌های نه چندان روشن و منطقی تغییر پیدا کرد. تحلیلگران معتقدند که این اعتراضات می‌تواند تلاشی ناکام و ابتدایی از یک انقلاب رنگی باشد که با تحرکات مشکوک سیاسی و نظامی همراه شده است. آنها معتقدند به جز انتقادات مردمی به نارسایی‌های عملکردی دولت، دست‌های بیگانه پشت صحنه به خشونت کشیده شدن این اعتراضات و انحراف در شعارهای آن دارد.

** عوامل خشم آمریکا از دولت عراق

بر اساس دیدگاه گروهی از تحلیلگران، این اعتراضات می تواند زمینه را برای دولت آمریکا مهیا کند تا مداخله‌ بیشتری در عراق داشته باشد و این کشور را به صورت کامل تحت کنترل خود بگیرد.

در همین رابطه امین حطیط تحلیلگر مسایل منطقه در توئیتی نوشت که واکنش منفی عادل عبدالمهدی نخست وزیر عراق به برخی  مطالبات نامشروع آمریکا عامل اصلی ناآرامی‌های اخیر این کشور به شمار می‌رود.

وی در این مطلب تاکید کرد که آمریکا خواستار بازبینی در توافق استراتژیک بین عراق و آمریکا برای مشروعیت بخشیدن به حضور۶۰۰۰ نظامی این کشور در پنج پایگاه آمریکایی بود که با مخالفت عبدالمهدی مواجه شد.

نخست وزیر عراق همچنین با درخواست‌های آمریکا برای خودداری از اجرای سیاست درهای باز در قبال چین و  گسترش مناسبات دو جانبه با این کشور مخالفت کرده است.  علاوه بر این که وی فشارهای آمریکا برای انحلال جریان مردمی الحشد الشعبی و جمع آوری تسلیحات این سازمان سیاسی و نظامی را رد کرده است.

مسدود نگه داشتن گذرگاه مرزی القائم- البوکمال و توقف مناسبات دولت عراق با ایران و تن دادن به محاصره آمریکا و سکوت در قبال حمله هوایی رژیم صهیونیستی به اهداف مختلف در عراق از دیگر مطالبات کاخ سفید بود که با واکنش منفی عبدالمهدی مواجه شد.

این تحلیلگر مسائل منطقه‌ای تاکید کرد که در پی این اتفاقات، آمریکا عبدالمهدی را تهدید کرده که وی را از سمتش برکنار کند، اما عبدالمهدی به این تهدیدات نیز اهمیتی نداده است.  به این ترتیب بود که ناآرامی‌های مشکوک اخیر عراق که تحت پوشش مسائل معیشتی و رفاهی برگزار می‌شود، آغاز شد.

رویکرد نسبتا مستقل دولت عادل عبدالمهدی نخست‌وزیر عراق طی ماه‌های اخیر در مقابله با مداخله و نفوذ آمریکا در این کشور و اتهام‌زنی به رژیم صهیونیستی در خصوص حمله موشکی به تاسیسات الحشد العربی و انجام مذاکره برای خرید سامانه‌های دفاع موشکی از روسیه و همچنین مناسبات مستحکم این کشور با ایران در سطح ملی و مردمی از مهم‌ترین اهداف پشت پرده این اعتراضات به شمار می‌رود.

زمان ویژه برپایی این اعتراضات در آستانه برگزاری کنفرانس جهانی اربعین نشان می‌دهد که آمریکا و غرب مانند سال‌های گذشته تلاش گسترده‌ای برای جلوگیری از حضور میلیونی مردم در این مراسم جهانی به کار می‌گیرند. علاوه بر اینکه این مراسم معنوی سالیانه نقش قابل توجهی در نزدیک شدن ملت‌های ایران و عراق به یکدیگر دارد.

دولت عراق همچنین قراردادهایی را با چین و ‌آلمان در خصوص توسعه زیرساخت‌های حیاتی و انسانی در این کشور منعقد کرده که این موضوع نیز از دیگر عوامل خشم آمریکا نسبت به دولت عبدالمهدی است.

رویکردهای مستقل دولت عراق در حمایت از محور مقاومت و بازگشایی گذرگاه البوکمال به القائم از دیگر عوامل خشم آمریکا نسبت به دولت عراق است که خود را در اعتراضات مشکوک مردمی در این کشور نشان می‌دهد که البته با استقبال خوبی از سوی مردم مواجه نشده است.

** اهداف اعتراضات اخیر عراق

فشارهای دولت آمریکا و غرب برای تغییر رفتار دولت کنونی عراق و تغییر رویکرد سیاست خارجی این کشور در تعامل با چین، روسیه و ایران را می‌توان یکی از مهم‌ترین اهداف اعتراضات اخیر در این کشور دانست. علاوه بر اینکه ایجاد شکاف درون مذهبی و درون دینی از دیگر اهداف این اعتراضات بیان شده است.

اعلام نظر برخی شخصیت‌های عراقی از جمله حیدر العبادی نخست‌وزیر سابق این کشور که به علت تقارب مواضع با آمریکا از سوی گروه‌های مختلف دینی و سیاسی عراق طرد شد، نشان می‌دهد که یکی از اهداف پشت پرده این اقدامات را می توان تلاش دولت آمریکا برای تغییر دولت کنونی و تاسیس دولت موسوم به نجات ملی دانست.

تحلیلگران مسایل عراق همچنین تضعیف عراق و جلوگیری از بازسازی و ایجاد اصلاحات در این کشور و از بردن تاثیرات معنوی راهپیمایی عظیم اربعین بر افکار عمومی دنیا را از عوامل این ناآرامی‌ها ارزیابی می‌کنند.

در همین رابطه دولت عراق از نقش عوامل مخرب و مسلح خبر داده که با نفوذ به راهپیمایی‌ها و اعتراضات مسالمت‌آمیز اقدام به استفاده از سلاح‌های جنگی و کشتار مردم و نیروهای امنیتی کرده اند. همین موضوع باعث شده با وجود دامنه ضعیف شرکت کنندگان در این تظاهرات، میزان تلفات انسانی در این درگیری‌ها گسترش قابل توجهی داشته باشد.

** عوامل پشت پرده اعتراضات عراق

اطلاعات موجود نشان از دست داشتن آمریکا، انگلیس، امارات متحده عربی و عربستان در این توطئه حکایت دارد.

بر اساس این اطلاعات، تیم های میدانی و عملیاتی وابسته به این کشورها که برخی از آنها عناصر امنیتی نفوذ کرده در موسسات امنیتی و نظامی هستند، به کار گرفته شده اند تا علاوه بر افزایش تلفات، خشم عمومی مردم نسبت به موسسات نظامی و بویژه نیروهای الحشد الشعبی را افزایش دهند.

برخی گروه‌های سیاسی وابسته به غرب نیز طی روزهای اخیر وارد عمل شده اند تا برای اختلاف افکنی در میان شیعیان ایفای نقش کنند. دقت در تحولات داخلی عراق نشان می دهد که بالغ بر 5 هزار موسسه و سازمان مردم‌نهادی که به صورت مستقیم یا غیر مستقیم از سوی آمریکایی‌ها تاسیس یا حمایت می‌شوند، نقش قابل توجهی در افزایش دامنه اعتراضات ضد دولتی داشته و شعارهای معیشتی مردم را به سمت شعارهای بر اندازانه در دولت سوق داده است.

** سناریوهای آینده اعتراضات

در خصوص آینده تحولات عراق و افق اعتراضات کنونی سناریوهای متعددی مطرح است، البته دامنه اعتراضات ضد دولتی به حدی نیست که بتواند اهداف بلند پروازانه‌ای که از سوی برخی معترضان مطرح می‌شود را محقق نماید. در حالی که برخی معترضان شعار سرنگونی دولت را سر می‌دهند، همزمان ماتیو تولر نماینده رسمی آمریکا به دولت عراق هشدار داده است که به جای آمریکایی‌ها نباید به کشورهای شرقی تکیه کند.

آمریکایی‌ها حتی تهدید کرده‌اند که می‌خواهند معادله‌های عراق را ضد ایرانی‌ها به هم بریزند. آنها با استفاده از یک تیم نظامی تلاش دارند با نفوذ در عناصر امنیتی، مردم و نیروهای نظامی را به جان هم بیندازند، البته با توجه به ساختار مردم شناختی عراقی‌ها امکان این سناریو بعید به نظر می رسد. گرچه مرجعیت دینی عراق بر ضرورت رعایت مطالبات مردم در زمینه معیشت و اقتصاد از سوی دولت تاکید دارد، اما در صورتی که ابعاد مخفی این اعتراضات روشن شود، احتمالا مرجعیت دینی عراق بویژه در شرایط کنونی با صدور بیانیه‌ای خواستار خویشتنداری مردم خواهد شد تا مراسم اربعین به بهترین نحو برگزار شود.

تلاش آمریکا برای ایجاد ناامنی در عراق منحصر به روزهای اخیر نمی‌شود، آمریکا پیش از این نیز در عرصه‌های مختلف تلاش کرده برگه امنیت در این کشور را به هم بریزد، اما به نظر می رسد افکار عمومی عراق بستر مناسبی برای ارائه این طرح نیست.

** عوامل پیشگیری از توطئه‌های فرارو در عراق

روشن شدن زودهنگام ابعاد سناریوی آمریکا برای بر هم زدن امنیت داخلی عراق می‌تواند دست گروه‌های سیاسی برای مقابله با این طرح فراگیر را بازتر کند. در این رابطه گروه‌های عراقی می‌توانند با تقویت اتحاد و اتخاذ مواضع روشن نسبت به اعتراضات مردمی، آنها را در مسیر درست خود نگه دارند و مانع از سودجویی عوامل مختلف از این حق طبیعی شوند.

دولت تنها عامل مقابله با هرج و مرج و ناآرامی در کشور است و نیروهای امنیتی با ایفای نقش فعال باید مانع از اجرای توطئه‌های بین‌المللی در این کشور شوند. ارتش نیز با حضور حساب شده خود در این تحولات می‌تواند نقش مثبتی در تقویت همگرایی در میان گروه‌های عراقی و جلوگیری از فتنه داخلی ایفا کند.

روشنگری افکار عمومی نسبت به اهداف پشت پرده این اعتراضات می‌تواند تا حد زیادی جلوی سوء‌استفاده عناصر مشکوک از این اعتراضات را بگیرد. رفتار حکیمانه گروه‌های عراقی در شرایطی اهمیت بیشتری پیدا می‌کند که بدانیم دولت عراق به تازگی از روند مبارزه با داعش آسوده شده  و گروهک‌های خفته داعش همچنان در عراق فعال هستند و فضای ناآرام موجود می‌تواند بستر مناسبی برای رشد و توسعه گروه‌های تروریستی و انجام عملیات انتحاری و تروریستی جدید در عراق شود.