مقایسه وقتی درست است كه افراد در شرایط مساوی قرار داشته باشند. بنابراین شرایط زندگی بچه‌های حالا را نباید با بچه‌های قدیم مقایسه كرد؛ چرا كه آخر آرزوی بچه‌های آن روز، توپ چهل تكه بود و آخر آرزوی بچه‌های حالا پیدا نیست!
گوش همه ما از خطرهای فضای مجازی و... پر است. اما می‌خواهیم درباره اتفاقی تازه و البته ناخوشایند به‌نام «بلوغ زودرس» صحبت كنیم. بلوغ زودرس، دلایل متعددی دارد كه یكی از آنها، آگاه شدن بچه‌ها از مسائلی است كه تناسبی با سن آنها ندارد. همان كه قدیمی‌ها می‌گفتند: «فلانی غوره نشده، مویز شده» یا «فلانی، چشم و گوشش باز شده». با دكتر مهیا عابدی، روان‌شناس كودك و نوجوان گپی زده‌ایم تا درباره نشانه‌های بلوغ زودرس، تأثیر رسانه‌ها بر این اتفاق و راهكارهایی ویژه والدین به ما بگوید. فراموش نكنیم كه امروز، 16 مهر، روز جهانی كودك است.
بلـوغ، یكی از مهم‌ترین مــراحل زندگی همه ماست. همه ما روزهای اضطراب، سردرگمی، ترس، خشم، شادی و بالندگی و... را تجربه كرده‌ایم. همان روزهایی كه هر ساعت یك بار، احوالات‌مان تغییر می‌كرد. بنابراین بلوغ و نشانه‌های جسمی و روانی آن، كاملا طبیعی است. اما « بلوغ زودرس» ماجرایش فرق دارد. دكتر مهیا عابدی درباره بلوغ این‌طور توضیح می‌دهد كه:
«سن بلوغ دخترها بین 9 تا 13 سالگی و سن بلوغ پسرها را 11 تا 16 سالگی درنظر می‌گیریم. بنابراین وقتی بلوغ زودرس اتفاق می‌افتد كه زودتر از زمان مقرر شاهد نشانه‌های بلوغ باشیم. این نشانه‌ها می‌تواند جسمی و روانی؛ فقط جسمی یا فقط روانی باشد.»
او ادامه می‌دهد: «البته باید به بلوغ جسمی و جنسی، بلوغ اجتماعی را هم اضافه كرد. بلوغ جسمی همان اتفاقاتی است كه در پی تغییرات هورمونی در قد و وزن و ساختار بدنی و... كودك دیده می‌شود. بلوغ روانی، زمانی است كه در كودك تعارض‌ها، انزواطلبی، تغییرات رفتاری و... می‌بینیم و بلوغ اجتماعی وقتی اتفاق می‌افتد كه كودك بتواند برای ورود به اجتماع آماده شده و به او به‌عنوان كودك نگاه نكنند.»
بلوغ زودرس فقط جسمی نیست
اشاره كردیم كه تسریع روند تغییرات جسمی، روانی نشانه بلوغ زودرس است. دكتر عابدی در این‌باره می‌گوید: «در معاینات بالینی، می‌توان بلوغ جنسی را مشاهده كرد. این درحالی است كه این نوع بلوغ، بر بلوغ روانی و اجتماعی پیشی گرفته است. در این حالت ساختار بدنی كودك، تغییرات بلوغ مشاهده می‌شود، اما روان و مهارت ورود به اجتماع وجود نداشته یا هنوز به پختگی لازم نرسیده است» او ادامه می‌دهد: «اما در مشاهدات بالینی ممكن است عكس این حالت هم دیده شود. به این معنی كه جسم، هنوز ساختار كودك را داشته اما روان كودك به پختگی رسیده است. برای مثال، كودك سوالات جنسی پرسیده یا مثلا در اینترنت، عكس‌های نامناسب را جست‌وجو می‌كند. این حالت خطرناك‌تر از تسریع بلوغ جسمی است.»
شما با او چه می‌كنید؟
«اشاره كردیم كه تسریع بلوغ روانی، خطرناك‌تر از بلوغ جسمی است و آنچه بسیار نگران‌كننده است، واكنش والدین در مقابل پرسش‌ها یا جست‌وجوهای كودك است.»
دكتر عابدی ادامه می‌دهد: اگر والدین راهكارهای برخورد با كودك را بلد بوده و با هوشیاری كامل، با او رفتار كنند، مساله نگران‌كننده نیست. دیده شده حتی در والدینی كه پس از مراجعه، توصیه یا راهكارهای لازم را هم دریافت می‌كنند، واكنش‌های نامناسبی به رفتار كودك دارند. برای مثال او را تنبیه بدنی یا كلامی كرده و این مساله به اضطراب كودك می‌افزاید.
دكتر مهیار عابدی درباره اضطراب دوره بلوغ می‌گوید: بلوغ، با اضطراب همراه است. اما حد این اضطراب بسیار مهم است. والدین نباید با رفتار و گفتارشان، به این اضطراب بیفزایند. افزایش میزان اضطراب كودك، خود یكی از عوامل تسریع روند بلوغ است. بنابراین بسیار مهم است كه رفتار والدین در مقابل سوال‌ها، جست‌وجوها یا رفتارهای كودك در دوره بلوغ، چگونه است.
سست نباشید
بگذارید از اصطلاح «سست بودن» استفاده كنم. دكتر عابدی ادامه می‌دهد: «خانواده‌های ما در فراگیری مهارت‌های ارتباطی با كودك، سست هستند. به‌جای مشورت با كارشناس، مطالعه كتاب‌های مناسب در حوزه روان‌شناسی كودك یا جست‌وجوی مطالب مرتبط به تربیت كودك از سایت‌های معتبر و مطالعه آنها؛ فقط نگران هستند!»
او اضافه می‌كند: «والدین وقتی به یاد فراگیری مهارت‌های ارتباط با كودك می‌افتند كه كودك از آنها سؤال جنسی می‌پرسد و آنها نمی‌دانند چه كنند. پس نخستین مساله، فراگیری مهارت‌های ارتباطی با كودك است.»
باید از شما بشنود
یكی از رایج‌ترین پرسش‌های كودكان، مسأله تولد آنهاست. به این فكر كرده‌اید كه در پاسخ به فرزندتان در این خصوص چه بگویید؟ دكتر عابدی می‌گوید: «اگر بچه‌ها از والدین‌شان پاسخ درستی نگیرند - در هر زمینه - یا بترسند سوال‌هایی را از آنها بپرسند، قطعا یا خودشان در اینترنت آن را جست‌وجو كرده یا از همسالان‌شان می‌پرسند. پاسخ اینترنت یا دوستان، پاسخی نیست كه شما دوست دارید فرزندتان بشنود! بنابراین اولا سعی كنید با فرزندتان به‌قدری دوست باشید كه از شما نترسد. دوم این‌كه برای پاسخ دادن به سوال‌های فرزندتان، آگاهی كسب كنید.»
سن آنها بسیار مهم است
برای هر كاری، سن مناسبی وجود دارد. دكتر عابدی دراین‌باره می‌گوید:
« از زمان تولد تا سه سالگی، هرگونه ارتباط با رسانه، ممنوع است. حتی بهتر است برای سرگرم كردن كودك
- نوزاد شش ماهه متوجه نور می‌شود -
از نور موبایل هم استفاده نشود»
دكتر مهیار عابدی ادامه می‌دهد: «از سه سالگی به بعد، روزانه نیم تا یك ساعت تماشای كارتون، مجاز است. كارتون‌ها باید دارای موضوع خانوادگی، با شخصیت‌های لطیف بوده و عاری از هرگونه خشونت بوده و كلام باید ساده باشد.
نكته بسیار مهم، توجه به سن نوشته شده روی سی‌دی‌هاست»
دكتر عابدی ادامه می‌دهد: «براساس فضای خانوادگی، از پنج سالگی و بعد از آن ورود به دوره پیش‌دبستانی، امكان استفاده از تبلت امكان‌پذیر است، اما برای تماشای كارتون یا بازی. در این سن چون بچه‌ها درك كلامی دارند، بنابراین مفهوم زمان مشخص را متوجه می‌شوند؛ بنابراین می‌توان به آنها اجازه داد در مدت مشخص، بدون حضور والدین، همان مواردی را كه والدین مشخص كرده‌اند را تماشا كرده یا با آن بازی كنند.»
او ادامه می‌دهد: «یك تا یك ساعت و نیم در 24 ساعت؛ زمان مجاز تماشای فیلم یا كارتون یا بازی با بازی‌های یارانه‌ای است.»
دكتر مهیا عابدی درباره سن هفت سال به بالا می‌گوید: «از این سن به بعد، بچه‌ها می‌توانند انتخاب‌های والدین مانند فیلم یا کارتون را به مدت 5/2 تا 3 ساعت در طول شبانه‌روز دیده یا با بازی‌های رایانه‌ای بازی كنند.»