در خبرها آمده است که «بهره‌برداری از فاز دوم و آغاز عملیات اجرایی فاز سوم پروژه بازپیرایی جلوخان آرامگاه فردوسی» و «مرمت و بازسازی برج و باروی دروازه رودبار توس» به سرانجام رسیده و حالا فقط مانده ثبت جهانی توس تا از خجالت فردوسی و بی‌توجهی این سال‌ها به او و آرامگاهش درآیند.
به گزارش خبر فوری به نقل از ایسنا، البته که باید شکر کرد برای همین کار که تا دو سال قبل از این‌کار، بیشترِ قول و قرارها برای ساماندهی توس در حد حرف باقی مانده بودند و هر قدمی برداشته شد بخش زیادی از توس تاریخی و آرزوهایش را زیر خاک برد.
از بی‌مهری‌هایی که به عرصه ۳۶۰ هکتاری حریم شهر تاریخی توس و مجموعه فرهنگی و تاریخی آرامگاه فردوسی شد تا نصب دکل‌های برق و مخدوش شدن حریم منظری آرامگاه فردوسی، فعالیت غیرقانونی معادن شن و ماسه و تردد صدها کامیون از محور گردشگری توس، تبلیغاتی که برای خرید و فروش خانه‌های تاریخی توس بر در و دیوار شهر جا خوش کرده‌اند و طرح تفصیلی که چند سالی است معلق زمین و آسمان است.
اما نباید نخستین خبر جدی برای پیگیریِ ساماندهی محوطه‌ی توس را بعد از سال‌ها بی‌توجهی، فراموش کرد. زهرا احمدی‌پور ۲۵ اردیبهشت ۱۳۹۶ وقتی به عنوان رییس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری به ایسنا آمده بود، خبر خوشش را به این موضوع اختصاص داد. ایجاد «کارگروه ویژه، قدمی جدید برای ساماندهی شهر تاریخی توس».
و درطول یکی دو سال گذشته، خبرهایی از «ساماندهی جلوخان فردوسی به مرحله سوم رسید» منتشر شد تا ۱۸ مهر که این بار خبر آمد «افتتاح فاز دوم جلوخان آرامگاه فردوسی».
و حتی علی اصغر مونسان – وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی - در بازدید پنجشنبه ۱۸ مهر از طرح احیای برج و باروی توس اعلام کرد: «مقام معظم رهبری در بازدید سال ۱۳۷۵ از مجموعه تاریخی فرهنگی توس، انتظاراتی داشته‌اند که به نظر می آید بعد از گذشت بیش از ۲۵ سال انتظارات برآورده نشده است. اکنون با انجام اقداماتی انتظارات مقام معظم رهبری درباره مجموعه توس برآورده میشود.»
او با بیان این که اجرای عملیات مرمت برج و بارو کار ارزشمند و سختی است، اظهار کرد: «امیدواریم این برج و بارو در محیط ۳۶۰ هکتاری شهر تاریخی توس اجرا شود. با فعالیت‌هایی که قرار شد شهرداری در محدوده توس انجام بدهد، به‌نظر می آید که مجموعه توس به یکی از قطب‌های گردشگری برای کشور و برای خراسان رضوی تبدیل شود.»
مونسان درباره اعتبارات احیای برج و باروی توس توضیح داد: «در فاز نخست که برج و بارو به طول ۳۵۰ متر احیا میشود، ۲۴ میلیارد ریال اختصاص یافته است. این فرآیند را ادامه خواهیم داد تا برج و بارو به‌صورت کامل در محیط ۳۶۰ هکتاری شهر تاریخی توس اجرا شود.»
اوهمچنین اعلام کردکه «ان‌شاءالله با اقداماتی که در توس انجام میشود، امیدواریم بتوانیم پرونده ثبت جهانی توس را آماده کنیم و در اولویت بالاتر، توس هم به ثبت جهانی برسد.»
اما بازدیدی که مونسان از آن یاد می‌کند، چه دستوراتی به دنبال داشت و در چه شرایطی مطرح شدند و آیا همه‌ی توجه مقام معظم رهبری به بحث توس را شامل می‌شد؟
مقام معظم رهبری بعد از حضور در توس، این دست‌خط و فرموده را برای توس به یادگار گذاشتند؛ «خدا را شکر که در حاشیه زیارت تابستانی مشهد مقدس رضوی علیه آلاف التحیه، توفیق بازدید از مقبره‌ی فردوسی بزرگ نامدار در شهر تاریخی و پر قصه‌ی توس نیز دست داد. اگر چه در گذشته‌ی آن مقبره و برخی یادگارهای تاریخی موجود در آن‌جا را دیده بودم، اما این بار هم بخاطر اهتمام به جانب مهم فرهنگی و تاریخی آن و هم به خاطر کارهای خوب آبادانی و زیباسازی که در آن انجام شده است و هم نیز به خاطر خبرهای اسف‌انگیزی که از غارت ذخیره‌ی کم نظیر موجود دراین منطقه به من رسیده بود، آن را با دقتی بیشتر و با انگیزه و میل و شوری مضاعف نگاه کردم و اکنون احساس من آن است که دولت موظف است با همت به کار در این بخش بپردازد و آن چه تا کنون شده بسی کمتر از اندازه بایسته است، به امید دنبال‌گیری و با سپاس ازمسئولان و پژوهشگران. سید علی خامنه‌ای ۱۹/۴/۷۵»
بازدیدی که به‌دنبال آن بسیاری از دستگاه‌های دولتی موظف شدند برای رسیدگی به بزرگترین شهر تاریخی ایران، آستین‌ها را بالا بزنند؛ آستین‌هایی که برخی تا نیمه بالا رفت و برخی حتا یک تا هم نخورد، تا خیال «توس» و دوست‌داران فردوسی را قدری آرام کند.
از سوی دیگر عالی‌ترین مرجع فرهنگی کشور، یعنی شورای عالی انقلاب فرهنگی هم در آن زمان، خود را موظف دانست که کاری برای توس انجام دهد. بنابراین تشکیل «شورای احیای مجموعه‌ی فرهنگی - تاریخی توس» در اواسط سال ۱۳۷۸ در دستور کار این نهاد قرار گرفت، تا برای احیای توس سیاست‌گذاری کند و دولت نیز برای این اقدام، اعتبارات لازم را اختصاص دهد.
در آن زمان با ابلاغ این اعتبار، مسوولان میراث فرهنگی به بررسی اولویت‌ها برای ساماندهی توس پرداختند و سرانجام اعلام شد که توس مرمت میشود.
حتی تکمیل سنگ‌فرش باغ آرامگاه، اجرای جدول‌گذاری و آسفالت بلوار پردیس، تکمیل تأسیسات الکتریکی و مکانیکی اجراشده‌ی داخل آرامگاه، اجرای روشنایی بلوار پردیس از سه‌راه فردوسی تا آرامگاه، احداث فاز اول سالن همایش، مرمت اضطراری بنای هارونیه و نورپردازی فضای سبز، تکمیل پروژه‌ی بلوار توس تا ورودی کشف‌رود، مرمت و بازسازی برج توس، محوطه‌سازی باغ آرامگاه فردوسی، فراخوان مطالعه و پژوهش چهره‌های شاخص شاهنامه، مهیا کردن امکانات دانشگاهی، ایجاد فضای ورزشی و احداث بازارچه از جمله برنامه‌ریزی‌ها برای هزینه‌کرد این اعتبار میلیاردی مطرح شدند.
از سوی دیگر در حالی که علاوه بر تصویب اختصاص اعتبار سه‌میلیارد تومانی یادشده برای توس، اختصاص اعتبارهایی مانند دومیلیارد تومان برای اقدامات فرهنگی، ۵ / ۱ میلیارد تومان بودجه‌ی عمرانی ازحدود سال‌های ۱۳۸۹ تا ۱۳۹۲، دومیلیارد و ۴۰۰میلیون تومان از بودجه‌ی ملی و استانی و یک‌میلیارد و ۱۶۰میلیون تومان از مصوبات سفر رییس‌جمهور به توس در سال ۱۳۹۱ تصویب شده بود، اما مشخص نشد درصد اختصاص این میزان اعتبارها تا چه حد عملیاتی شدند، اصلا کدام شان را در توس تاریخی اجرائی کردند.
در کنار همه‌ی این آمارها و اعداد و ارقام، اما حرف‌های محمدرضا کلایی - شهردار مشهد – ۱۸ مهر و در مراسم بهره‌برداری از فاز دوم و آغاز عملیات اجرایی فاز سوم پروژه بازپیرایی جلوخان آرامگاه فردوسی قابل توجه است.
به اعتقاد او آن‌چه که می‌تواند سربلندی مسوولان شهری مقابل فردوسی رابه دنبال داشته باشد، اجرائی کردن هفت مورد است؛ «پایان طرح جلوخان»، «طراحی یک پردیس» در منطقه و سپس ایجاد « پارک باستان‌شناسی»،«افزایش ساعت بازدید آرامگاه فردوسی»، «ایجاد مسیر به سمت کهن‌دژ»، «ساماندهی بخش‌هایی ا کهن‌دژ» و در نهایت «پیگیری برای ثبت جهانی آرامگاه فردوسی».
دستورها و درخواست‌هایی که به نظر می‌رسد جهانی شدن توس را فقط در حد همین اتفاقات می‌داند و هیچ ارتباطی به دیگر مشکلات توس ندارد. حتی هیچ کدام قرار نیست مشکلات قدیمی‌تر ایجاد شده در محوطه‌ی توس را سروسامان بدهند. آن‌هم در شرایطی که اگر قرارباشد توس را جهانی کنند،فقط به عرصه توس توجه نمی‌شود و حریم جهانی آن هم مورد توجه است.
