طرح انتقال آب دریای خزر به سمنان از جمله طرح های جنجالی است که سابقه مطرح شدن آن در دولت ها به دولت اصلاحات باز می‌گردد.
مشکل کم آبی در ایران به واسطه اقلیم خشک کشورمان همواره یکی از دغدغه‌های سرمداران ایران در دوره های مختلف تاریخی بوده است .
قرار گرفتن کشورمان در عرض‌های جغرافیایی پایین، بارش‌های به‌هنگام و نابه‌هنگامی که به علت دخل و تصرف انسان در طبیعت با تغییر کاربری زمین و ساخت غیر اصولی منازل مسکونی در مناطق مختلف جذب سفره‌های زیر زمینی و منابع آبی نمی‌شوند و از همه مهم تر الگوی مصرف نادرست و اصلاح نشده از جمله عواملی هستند که کم‌آبی و خشکسالی را در کشور تشدید می‌کنند.
طرحی که از دولت خاتمی آمده است
طرح انتقال آب خزر به سمنان در آخرین روزهای دولت اصلاحات در کارگروه بررسی تامین آب استان سمنان در تاریخ هشتم تیرماه سال ۸۴ با حضور عارف، معاون اول رئیس‌جمهور در دولت هشتم و وزیر وقت نیرو وقت به تصویب رسید و در پی آن، مصوبه هیئت دولت در سفر استانی سمنان در چهاردهم دی‌ماه سال ۸۹ به وزارت نیرو، ابلاغ و سرانجام این طرح در تاریخ سی‌ام خردادماه ۹۱ به شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران به‌عنوان مجری ابلاغ شد.
جزییات طرح چه بود ؟
این طرح به‌صورت ۲ خط لوله به طول ۱۶۰ کیلومتر از سواحل دریای کاسپین (خزر ) در مجاورت نیروگاه نکا آغاز شده و پس از عبور از شالیزارها و مناطق جنگلی در استان مازندران در مسیر خط لوله نکا- ری، امتداد و از منطقه دوآب وارد منطقه خطیرکوه در استان سمنان می‌شود؛ درنهایت با عبور از تونل چشمه روزبه در حوالی شهر شهمیرزاد به ۲ شاخه تبدیل می‌شود که یک خط لوله به سمت دامغان و شاهرود به طول ۱۷۲ کیلومتر و دیگری به سمت سمنان به طول ۱۳۲ کیلومتر کشیده خواهد شد. آنطور که شرکت آب نیرو اعلام کرده است هدف از اجرای این طرح، نمک‌زدایی و تصفیه ۲۰۰ میلیون مترمکعب آب از دریای خزر در سال و انتقال آن به شهرهای فلات مرکزی در استان سمنان است که صرفا به مصرف شرب و صنعت می‌رسد.
طرحی جنجالی به دولت احمدی نژاد به ارث رسید
اواخر سال 1388 موضوع انتقال آب از دریای خزر به استان سمنان به عنوان یکی از استان‌های مهم کم آب حوزه کویر مرکزی در دستور کار استانداری استان قرار گرفت. انجام مطالعات این طرح تیر ماه سال 89 مورد تصویب معاون اول وقت رییس‌جمهوری و مجید نامجو مطلق وزیر وقت نیرو قرار گرفت. محمود احمدی‌نژاد در سفر استانی دی ماه خود به سمنان مصوبه این طرح را نهایی کرده و بهمن ماه آن سال به وزارت نیرو ابلاغ کرد. خرداد ماه سال 90 در نهایت طرح انتقال آب خزر به فلات مرکزی به شرکت آب نیرو به عنوان دستگاه اجرایی ابلاغ شد. اما تا وزارت نیرو آب شیرین‌کن‌های خود را تهیه و مقدمات کار را فراهم کند این دولت تغییر کرد و دولت دهم روی کار آمد.
دلایل سیاسی بر اجرای طرح پیشی گرفت
آذر ماه 97 بود که احمد ربیعی مدیرعامل بنیاد آب دریای خزردر نشستی خبری با اشاره به تاریخچه این پروژه ملی گفت: این طرح یک‌بار در سال‌های 88 تا 90 توسط قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیاء(ص) مورد مطالعه قرار گرفت.
وی با بیان اینکه بر اساس این مطالعات حتی عملیات اجرایی پروژه انتقال آب از دریای خزر به فلات مرکزی ایران در سال‌های 91 و 92 انجام شد ، اضافه کرد: لیکن به دلایل سیاسی و به بهانه ناکافی بودن مطالعات و کم‌اطلاعی مدیران ذیربط آن زمان از جزئیات این طرح ـ و به تعبیر پروفسور کردوانی لجبازی برخی از عناصر محیط‌زیست ـ اجرای آن به تعطیلی کشانده شد.
مدیرعامل بنیاد آب دریای خزر با اشاره به پیگیری شدید مسئولان استان‌های کشور و نمایندگان وقت مجلس شورای اسلامی برای اجرای این پروژه ملی و تأثیرگذار برای توسعه کشور اظهار داشت: با تلاش‌ها و پیگیری‌های انجام شده، موضوع انتقال آب از دریای خزر به فلات مرکزی ایران مجددا در سال 93 توسط شرکت مشاورین مهاب قدس وابسته به وزارت نیرو بازنگری و در سیر مراحل تصویب در وزارتخانه قرار گرفت.
رییس سازمان حفظ محیط زیست مانعی سر راه نمی‌بیند
مهر ماه سال جاری بار دیگر با نامه رییس سازمان حفاظت محیط زیست در خصوص نداشتن موانع محیط زیستی برای اجرای این طرح باز هم صدا مخالفان آن بلند شد .
اداره کل منابع طبیعی مازندران مخالفت می‌کند
یک روز پیش از امضای این نامه (هفدهم مهرماه ۱۳۹۸) اداره کل منابع طبیعی مازندران طی نامه‌ای رسمی، از مخالفتش با این طرح خبر داده و تأکید کرده که این مخالفت نتیجه بازدید مشترکی است که اعضای کمیته فنی این اداره کل، کارشناسان دفتر زیست‌گاه‌ها و امور مناطق سازمان حفاظت محیط زیست کشور، کارشناسان اداره کل حفاظت محیط زیست استان مازندران، تیم کارشناسی وزارت نیرو و شرکت مهندسی مهاب قدس از مسیر پروژه به عمل آورده اند.
آیا جنگل‌های هیرکانی نابود می‌شود؟
در این نامه آمده است که برای انتقال آب دریا در این طرح، لوله‌هایی به قطر دو متر در نظر گرفته شده که لازمه اجرای این خط لوله وسیع و قطور، حجم بزرگی از خاکبرداری و اجرای پروژه بزرگ عمرانی است که موجب خواهد شد، محدوده بزرگی از جنگل‌های هیرکانی، که میراث بشری هستند و به ثبت جهانی رسیده‌اند، از بین برود. یا این نکته مهم دیگر که بخش‌هایی از مسیر رانشی است و اساسا تثبیت خط لوله در آن‌ها ناممکن است؛ اما اگر هم ممکن شود، ارتعاشات ناشی از انتقال آب با فشار بالا در آن موجب بروز رانش خواهد شد و یا این نکته عجیب دیگر که مسیر انتقال آب دریا به کویر در بخش‌هایی با خط لوله انتقال فرآورده‌های نفتی و همچنین خطوط مخابراتی تلاقی دارد که سوای اشکال‌آفرینی، مخالفت دیگر مجموعه‌ها را در پی خواهد داشت.
از همه این موارد مهم‌تر، بند دهم نامه اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان مازندران است که یادآور شده این طرح پیشتر هم در سنوات گذشته به ایشان ارائه شده، مورد بحث و بررسی قرار گرفته و به دلیل تخریب گسترده در اکوسیستم جنگل‌های خزری تأیید نشده است. مخالفتی جالب توجه که ظاهرا برای سازمان حفاظت محیط زیست، به رغم نام پرطمطراق این سازمان، محلی از اعراب نداشته و ندارد!
مخالفان نگران تغییر اکوسیستم دریای خزر هستند
مخالفان طرح می‌گویند اجرای این طرح برای محیط زیست دریای خزر و استان مازندران فاجعه بار است و در باره برهم خوردن اکوسیستم دریای خزر بعلت پمپاژ آب و تخلیه نمک هشدار می‌دهند.
علاوه بر اینها صحبت از تغییر کاربری صدها هکتار اراضی کشاورزی و تخریب جنگل‌های هیرکانی در مسیر لوله های انتقال آب هم است.
نمایندگان شمالی به صف مخالفین می‌پیوندند
روز 22 مهر ماه بود که این طرح صدای نمایندگان مخالف را در صحن علنی مجلس بلند کرد.
نمایندگان معترض که اکثرا مربوط به شهرها و مناطق شمال ایران می‌شدند با حضور در جایگاه هیات رئیسه مجلس، شروع به گفت‌وگو با مسعود پزشکیان، نایب رئیس مجلس، که اداره جلسه را برعهده داشت کردند.
اندکی پس از آن تعداد دیگری از نمایندگان با در دست داشتن پلاکاردهایی با عنوان‌های "نه ملت به انتقال آب دریای خزر"، "استیضاح وزیر نیرو فوری"، "مردم اجازه نابودی دریای خزر را نمی‌دهند"، "انتقال آب دریای خزر"، "نابودی محیط زیست" و"بلای زاینده رود و ارومیه را بر دریاچه خزر تکرار نکنیم" به محل هیات رئیسه رفتند.
پروفسور کردوانی در جمع موافقان طرح؛ کلیه دریای خزر آب را شیرین می‌کند
پروفسور کردوانی جغرافی‌دان و پدر کویرشناسی ایران نیز در انتقال آب دریای خزر به سمنان را اقدامی معقول و به‌صرفه دانست و مخالفت محیط‌زیست و برخی کارشناسان که مدعی هستند شیرین کردن آب دریا و برگرداندن نمک به دریا، آن را شورتر می‌کند، رد کرد.
او معتقد است: این مقدار نمک تأثیر چندانی در 250 میلیون مترمکعب آب نخواهد داشت و حتی اگر نمک زیادی هم تولید شود، دریای خزر یک کلیه دارد که آب را شیرین می‌کند.
علیزاده کتک لاهیجانی معاون پژوهشی و فناوری پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی و علوم جوی به طرح انتقال آب خزر به سمنان اشاره کرد و گفت: کل حجم آب خزر ۷۸ هزار کیلومتر مکعب است و میزان حجم آبی که قرار است در راستای اجرای این طرح از خزر کشیده شود سالانه ۲۰۰ میلیون متر مکعب است که این میزان نه در تراز و نه شوری آب تأثیری دارد، در واقع با این کار خزر خشک نمی‌شود.
پای انتخابات در میان است؟
این فقط طرح انتقال آب از خزر نیست که جنجال به راه انداخته و نمایندگان شمالی خانه ملت را واداشته تا به‌دنبال استیضاح وزیر نیرو باشند.
پیش از این طرح انتقال آب از دریای عمان هم سروصدا به راه انداخته بود.
برخی معتقدند رقابت‌های انتخاباتی بر طرح‌های کارشناسی انتقال آب سایه افکنده و نمایندگان را به موضع‌گیری محلی ورقبال مسائل ملی وامی‌دارد.
در شرایطی که زورآزمایی‌ها در دولت و مجلس برسر انتقال آب ادامه دارد، باید منتظر ماند و دید که پس از ۱۴سال، زور موافقان طرح بر اجرای آن می‌چربد و یا سخن مخالفان به کرسی خواهد نشست.