به گزارش خبرنگار گروه محیط زیست خبرگزاری فارس، تیلاپیا که ارزان‌ترین ماهی جهان لقب گرفته است و با عنوان «ماهی فقرا» از آن یاد می‌شود. این ماهی غیر بومی و مهاجم است و سریعاً تکثیر می‌شود.
تیلاپیای سریع‌الرشد، کم‌توقع بوده و در شرایط کمبود اکسیژن و نبود پارامترهای مناسب شیمیایی و فیزیکی آب، رشد پیدا می‌کند. نمونه حرکت تهاجمی این ماهی در تالاب شادگان قابل مشاهده است.
این ماهی از آب‌های کشور عراق وارد تالاب شادگان و هورالعظیم شده و موجب از بین رفتن گونه‌های بومی ماهیان ایرانی شده است، برای مثال ماهی «بنّی» که یک ماهی گران‌قیمت این منطقه بوده است، با ورود تیلاپیا به‌طور کلی از بین رفته است و تیلاپیای با قیمت بسیار پایین جایگزین آن شده است.
تصویری از تیلاپیای صید شده از زهاب‌های کشاورزی هورالعظیم 
با وجود خسارتی که ورود این ماهی غیربومی به کشور داشته است، عیسی کلانتری رئیس سازمان حفاظت از محیط زیست اواخر اسفند ماه سال 96 اعلام کرد: مخالفین تولید ماهی تیلاپیا در برابر موافقان تولید آن هیچ استدلال منطقی ندارد؛ چون این ماهی را می‌توان مانند سایر کشورهای جهان، در قفس‌ها و سیستم‌های مداربسته پرورش داد.
وی با تاکید بر اینکه تولید تیلاپیا به منظور ایجاد شغل در کشور منعی ندارد، اظهار داشت: البته تولید اینگونه ماهی در برخی نقاط مانند سفیدرود انجام نخواهد گرفت و اجازه این کار را نمی‌دهیم بلکه در برخی مناطق مانند بافق یزد، سمنان و بیرجند اجازه این کار صادر می‌شود. این درحالی است که به گفته کارشاسان با واردات این ماهی به کشور تولید کنندگان ماهی های بومی همچون قزل آلا و کپور در آستانه ورشکستگی قرار گرفتند.
با این اظهارنظر جنجالی از رئیس سازمان محیط زیست، انتقادات و هشدارهای متخصصان به تولید و تکثیر و پرورش و حتی واردات این گونه جان گرفت.
اما حمید ظهرابی معاون وقت محیط طبیعی سازمان محیط زیست با گسترده شدن این انتقادات با رد اخبار مبنی بر موافقت سازمان حفاظت محیط زیست با پرورش و تکثیر ماهی تیلاپیا در کشور، گفت: بر‌اساس تفاهم‌نامه‌ای که سال 1394 بین سازمان حفاظت محیط زیست و سازمان شیلات ایران صورت گرفته و مقررشده پرورش ماهی تیلاپیا به‌صورت پایلوت در محدوده مرکز تحقیقات بافق یزد آغاز شود و پس از مشخص شدن نتایج در خصوص پرورش آن در کل کشور تصمیم‌گیری شود.
این در حالی است که یکی از کارشناسان آبزی‌شناس محیط زیست در نامه‌ای خطاب به معاون وقت این سازمان (حمیدظهرابی) در نامه‌ای که در ادامه متن و تصویر آن آمده است اعلام کرده است: مطالعات مذکور بدون نظر و اطلاع گروه آبزیان تهیه شده که دارای ایرادات اساسی است.
این مطالعات علیرغم دریافت اعتبار و بودجه قابل توجه به موارد مهم و اصلی شامل ارزیابی ریسک اکولوژیک و مخاطرات و تهدیدات زیستی گونه مهاجم تیلاپیا نپرداخته و عمدتا گزارشی در راستای اهداف شیلاتی است و با توجه به مخاطرات و تهدیدات وسیع زیست محیطی و حتی اقتصادی و اجتماعی ناشی از اجرای این طرح غیراصولی که در میان مدت و بلندمدت به کشور تحمیل خواهد شد توصیه می‌شود به هر شکل ممکن از موافقت با تکثیر و پرورش گونه غیربومی و مهاجم تیلاپیا جلوگیر و صرف نظر شود.
متن این نامه که خطاب به ظهرابی معاون محترم محیط زیست و تنوع زیستی به شرح ذیل است:
«پیرو اعلام نظرات مکرر در خصوص مخاطرات و تهدیدات گسترده و غیرقابل جبران معرفی، تکثیر و پرورش گونه‌های غیربومی و مهاجم تیلاپیا اینجانب به لحاظ مسئولیت و وظایف کاری اخلاقی و همینطور احساس مسئولیت و نگرانی شدید برای محیط زیست کشور به ویژه محیط‌های آبی، گونه‌های بومی، تنوع زیستی و ذخایر ژنتیکی آبزی منحصر به فرد ایرانی بر خود واجب می‌دانم بار دیگر درباره عواقب و مخاطرات گسترده معرفی و تکثیر و پرورش گونه غیربومی و مهاجم تیلاپیا حتی در مناطق کویری و خشک کشور تاکید و هشدارهای لازم را اعلام کنم.
همانطور که بارها تاکید شد با توجه به شرایط موجود کشور و امکانات سخت افزاری و نرم افزاری و مقررات فعلی امکان کنترل و جلوگیری از گسترش گونه‌های غیربومی آبزی به محیط‌های آبی کشور وجود ندارد و به همین دلیل معرفی و پرورش گونه مهاجم تیلاپیا حتی در مناطق کویری که آب‌های جاری عمده‌ای وجود ندارند در نهایت مشابه تجربه‌های چند دهه اخیر منجر به گسترش این گونه مهاجم به سایر محیط‌های آبی بسیار حساس و آسیب پذیر و قالب شدن آن خواهد شد.
از طرف دیگر صدور مجوز برای برخی استان‌های کویری باعث ایجاد رقابت و تقاضای گسترده سایر استان‌ها خواهد شد و به دلیل عدم مقاومت در برابر فشار و تقاضای سایر استان‌ها در نهایت این معضل به سایر استان‌ها و کل پهنه کشور گسترش خواهد یافت.
بعد از موافقت با تکثیر و پرورش این گونه مهاجم در 4 استان قم، سمنان، یزدو خراسان جنوبی متاسفانه مطالعات تدوین، ضوابط زیست محیطی و ارزیابی ریسک تیلاپیا بدون اطلاع و نظر گروه آبزیان دفتر حفاظت ومدیریت حیات وحش به فردی از مؤسسه تحقیقات شیلات و از مدافعان واردات و پرورش گونه مهاجم تیلاپیا واگذار شد که پیشتر به مزایای پرورش تیلاپیا پرداخته بودند و نه تنها ضوابطی برای این مهاجم ارائه نشده بود که ارزیابی ریسک این گونه مهاجم را انجام ندادند.
شرح خدمات مطالعات مذکور نیز بدون نظر و اطلاع گروه آبزیان تهیه شده که دارای ایرادات اساسی است. متاسفانه ایرادات متعدد و اساسی مربوط به گزارش این مطالعه در دو مرحله توسط گروه آبزیان به مدیرکل وقت دفتر حفاظت و مدیریت حیات وحش اعلام شد ولی هیچ یک از این موارد به مجری طرح اعلام نشد. به همین دلیل تاکید می‌شود مطالعات مذکور علیرغم دریافت اعتبار و بودجه قابل توجه به موارد مهم و اصلی شامل ارزیابی ریسک اکولوژیک و مخاطرات و تهدیدات زیستی گونه مهاجم تیلاپیا نپرداخته و عمدتا گزارشی در راستای اهداف شیلاتی است.
با توجه به مخاطرات و تهدیدات وسیع زیست محیطی و حتی اقتصادی و اجتماعی ناشی از اجرای این طرح غیراصولی که در میان مدت و بلندمدت به کشور تحمیل خواهد شد توصیه می‌شود به هر شکل ممکن از موافقت با تکثیر و پرورش گونه غیربومی و مهاجم تیلاپیا جلوگیر و صرف نظر شود.
در مورد تهدیدات و مخاطرات گسترده گونه غیربومی و مهاجم تیلاپیا برای محیط‌های آبی و گونه‌ةای بومی کشور به تفسیر و مشروح در مکاتبات و گزارشات مختلف توضیح داده شده و ذکر مجدد آن در این نامه خودداری می‌شود.
اینجانب مجددا راهکارهای مناسب و اصولی جهت بهره‌برداری و توسعه پایدار آبزی پروری و حفظ محیط‌های ابی و گونه‌های آبی کشور را به جهت استحضار آن مدیریت محترم و سایر تصمیم‌گیران عرصه محیط زیست به شرح ذیل اعلام می‌کنم.
1-انجام فوری ارزیابی ریسک اکولوژیک معرفی و پرورش گونه غیربومی تیلاپیا برای پهنه‌های آبی ایران و تعیین سطح ریسک و مخاطرات زیست محیطی این گونه و تصمیم‌گیری در مورد موافقت یا مخالفت با معرفی و پرورش آن بر اساس سطح ریسک مخاطرات گونه مذکور در کشور (اقدامی که علیرغم درخواست مکرر اینجانب و همکاران گروه آبزیان طی چند سال اخیر در معاونت محیط طبیع انجام نشده است)
2- ملزم کردن وزارت جهاد کشاورزی و سازمان شیلات جهت برنامه‌ریزی و تمرکز امکانات فنی و مالی روی ذخایر و گونه‌های بومی منحصر به فرد کشور (مانند ماهیان خاویاری،ماهی سونگ، شیربت، بنی و ...) از طریق اجرای طرح به گزینی اصلاح نژاد ایجاد لاین‌ها و گله‌های مولد گونه‌های بومی جهت تکثیر و پرورش گونه‌ةای بومی با ارزش بالای تجاری و بازار پسند و کاهش مخاطرات و تهدیدات زیست محیطی (اقدامی که طی 3 دهه اخیر مغفول مانده و اجرا نشده است).
3- الزام وزارت جهاد کشاورزی و سازمان شیلات جهت شروع اصلاحات و جایگزینی سیستم‌های سنتی و کم بازده پرورش ماهی با سیستم‌های مدرن پرورشی با حداقل تلفات و راندمان تولید بالا، حداقل آلودگی و کاهش اشغال اراضی که منجر به بهبود راندمان ازایش عملکرد تولید در واحد سطح کاهش آلودگی محیط زیست و سود آوری و در نهایت توسعه پایدار آبزی پروری در کشور خواهد شد.
انتهای پیام/