امروز هشتمین روز متوالی آلودگی هوا در تهران و کلانشهرهای شمالی کشور است و تا روز هفتم، ۲۱۶۰نفر با علائم حاد تنفسی راهی بیمارستان‌ها شدند. میلیون‌ها ایرانی این روزها از انباشت و غلظت آلاینده‌های جوی به سرفه، گلودرد، تنگی نفس و سردرد دچار شده‌اند اما تا باد و باران نرسد، هیچ راه‌ حل موقتی کارگشا نیست. در برخی شهرها و ازجمله تهران مدارس امروز تعطیل شده اما آلوده کردن هوا ادامه دارد. مسئولان برای مدیریت آلودگی هوا تصمیم می‌گیرند اما آلاینده‌ها کوتاه نمی‌آیند. از سویی برخی گره‌افزایی‌ها در اجرای طرح‌های شهری از سوی مجریان ترافیکی، شرایط را برای مدیریت وضع فعلی سخت‌تر کرده است. علی پیرحسین‌لو، مشاور معاون حمل‌و‌نقل و ترافیک شهرداری تهران روز گذشته در صفحه خود در توییتر نوشت: «با آن که دولت  تصمیم گرفته بود از دیشب تا آخر هفته ورود کامیون‌ها به تهران مطلقا ممنوع باشد، عملاً این تصمیم را اجرا نکرد. واقعیت تلخ این که از ساعت ۱۰ دوشنبه تا ۶ صبح امروز (سه‌شنبه) ۳۸۳۸ تردد کامیون در دوربین‌های ورودی - خروجی شهر ثبت شده است. برخی رسانه‌ها هم از عدم همکاری موثر برخی نهادها با شهرداری برای کاهش آلودگی هوا گزارش داده‌اند.

۱۰ راهکار عمده کاهش آلودگی هوا در این گزارش ذکر شده است.

فقدان تعهد خودروساز

کاتالیست یک خودرو بر خلاف همه رویه خودروسازان جهان در ایران هیچ گارانتی ندارد و خودروساز اندکی پس از تولید، از تامین مهم‌ترین قطعه کاهش آلودگی هوای خودروی خود شانه خالی می‌کند. در دنیا متوسط گارانتی کاتالیست ۸سال است و تا رسیدن به سن فرسودگی، خودرو تحت حمایت خودروساز است. تعهد خودروساز برای گارانتی دائم کاتالیست می‌تواند راهی مهم برای کاهش آلودگی هوا باشد.

تمدید کیفیت سوخت

میزان مصرف روزانه بنزین و گازوئیل در شهرهای بزرگ کشور نقشی مهم در تعیین کیفیت هوا دارند. در این زمینه وزارت نفت از اسفند ۹۶روند توزیع سوخت با استاندارد یورو۴را آغاز کرده اما برخی گزارش‌ها حکایت از توزیع مقطعی برخی سوخت‌های دارای گوگرد در شهرهای بزرگ داشت. در روزهای آلودگی هوا، تمدید توزیع سوخت باکیفیت نقشی مهم در تثبیت هوای پاک و سالم دارد.

کاتالیست یک خودرو بر خلاف همه رویه خودروسازان جهان در ایران هیچ گارانتی ندارد و خودروساز اندکی پس از تولید، از تامین مهم‌ترین قطعه کاهش آلودگی هوای خودروی خود شانه خالی می‌کند

حذف موتورسیکلت‌های کاربراتوری

به‌رغم اندازه کوچک‌شان نسبت به سایر وسایل نقلیه، بارها و بارها آلاینده‌تر هستند. شهرهای بزرگ کشور سال‌هاست عرصه تردد موتورسیکلت‌های کاربراتوری شده و به‌ علت ارزان بودن، توانسته‌اند بزرگ‌ترین ناوگان ترددی کشور با ۱۷میلیون وسیله را از آن خود کنند اما آلودگی هوا در هر کیلومتر پیمایش، ۱۵گرم و ۷برابر یک خودروی یورو۴ است. موتورسیکلت‌ها سومین عامل اصلی آلودگی هوای کلانشهرها و تهران هستند و باید برای حذف سریع‌تر آنها از چرخه ترددی فکری کرد. جایگزین کردن موتور برقی، بهترین راه برای این نامعادله است.

افزایش واگن‌های مترو

مترو در تهران و مشهد یکی از مهم‌ترین ظرفیت‌های ترددی را دارد. تنها در تهران ۱۵درصد ترددهای شهری را به دوش می‌کشد اما این ظرفیت بسیار اندک است و باید دست‌ کم در شرایط فعلی دو برابر شود. این ارتقا البته با حضور واگن‌های بیشتر شدنی و قابل دسترس است و می‌توان برای این راه مهم در مسیر کاهش آلودگی هوا سرمایه‌گذاری کرد.

نوسازی اتوبوس‌ها

سن اتوبوس‌های شهری کلانشهرهای کشور وضع مناسبی ندارد و به سن فرسودگی (۸سال) نزدیک می‌شوند. در بسیاری شهرها ناوگان، قدیمی و از کار افتاده است و باید برای نوسازی آنها فکر فوری و جدی شود. این در حالی است که در شهری نظیر تهران از سال ۸۹ تاکنون هیچ اتوبوس جدیدی از سوی دولت تامین نشده و باید به بزرگ‌ترین ناوگان ترددی درون‌شهری کشور بهای بیشتری داد.

فیلتر دوده

بسیار عجیب است که خودروهای کشور با وجود رعایت برخی استانداردها باید کاتالیست داشته باشند اما کامیون‌های شهری هیچ فیلتری برای پالایش دود خفه‌کننده خود نداشته باشند. در این شرایط به‌ دلیل برخی مشکلات تردد کامیون‌ها در مبادی شهر کنترل نمی‌شود و این آلاینده‌های مهلک به آسانی شهر را به دود سیاه خود مهمان می‌کنند. اگر این کامیون‌ها استاندارد یورو۴داشته باشند، با نصب فیلتر دوده می‌توانند بحران ذرات معلق و کربن سیاه را از شهرهای کشور تا حدود زیادی حذف کنند.

اعتماد به طرح‌های تجربه‌شده

یکی از نکاتی که باید در بحران آلودگی هوای کشور به آن توجه کرد، اعتماد به طرح‌های تجربه شده جهانی نظیر LEZ است. این طرح در ۲۵۰شهر جهان در حال اجرا و خدمت‌رسانی است اما در تهران به محض افزایش دوره‌ای آلودگی هوا، از سوی برخی تریبون‌ها زیر سؤال می‌رود. آلودگی هوا و ترافیک ۲مقوله جدا از هم هستند. این که خودروها بی‌کیفیت هستند و حضور آنها در خیابان‌ها باعث آلودگی هوا می‌شود، دلیل بر این نیست که طرح‌های ترافیکی باعث آلودگی هوا می‌شوند. اگر ظرفیت معابر اجازه دهند، می‌شود میلیاردها خودرو داشت اما آلودگی هوا نداشت.

تمرکز بر حمل‌ونقل پاک

شهر انسان‌محور تنها ۲سال است که مطرح شده و از سوی مسئولان شهری تهران و برخی شهرهای بزرگ پیاده می‌شود؛ مثلا در پایتخت هر سه‌شنبه، مدیران شهری دوچرخه‌سوار می‌شوند تا حمل‌ونقل پاک را راه‌حلی مهم برای کاهش آلودگی هوای شهر و کاهش مصرف سوخت بدانند. همچنین افزایش سلامت رکاب‌زنان نیز هدف مهم دیگر برای این ایده است. در کنار دوچرخه‌سواری، تامین زیرساخت‌های حرکت پیاده در شهر نیز از اهمیت بالایی برخوردار است.

افزایش حدود معاینه فنی

خودروهای ایرانی و چینی در کشور ما از سوی خودروسازان ۲سال گارانتی قطعات می‌شوند و نظارت‌های دوره‌ای آنان پس از ۲۴‌ماه تعطیل می‌شود. در چین نخستین معاینه فنی و نظارت بر چرخه آلایندگی آنها در ۴سالگی رخ می‌دهد و طی این ۴سال قانون اجازه ندارد چنین وسیله نقلیه‌ای را به‌رغم آلودگی متوقف کند. کاهش سن معاینه فنی از یک طرف و افزایش حدود معاینه فنی به معاینه فنی برتر برای همه می‌تواند راه را برای کاهش آلاینده‌ها هموار کند.

مدیریت سفر و هوشمندسازی

حالا که ترددهای شهری با خودروهای آلاینده موجب افزایش آلودگی هوا می‌شوند، باید با مدیریت سفرهای شهری و هوشمندسازی بسیاری از اقدامات شهری برای آنان تصمیم گرفت. در دنیا این تجربه به‌عنوان بسته مدیریت سفر تلاش می‌کند با ایجاد مراکز TOD نیازهای اولیه شهری در سفرهای منجر به خرید، این مراکز را در فاصله‌ای از محل زندگی افراد قرار دهد که نیاز به سفر با خودروی شخصی نداشته باشند. برای سفرهای تفریحی، آموزشی و کاری نیز شبکه مترو با تقاطع‌های بسیار طراحی شود تا هزینه استفاده از خودرو در برابر مترو و اتوبوس افزایش یابد و شهروند به سمت تردد با حمل‌ونقل عمومی برود. همچنین هوشمندسازی شهرها باعث شده تا بسیاری از فعالیت‌های شهری بدون سفرهای شهری ادامه یابد.