برج میلاد دوباره در آسمان غبار آلود تهران محو شده است، خبری از کوه‌هایی که شهر را پوشانده‌اند نیست و آسمان شهر همان رنگ غمگین روزهای سرد را به خود گرفته است؛ حال و هوای این روزهای پایتخت اصلا خوب نیست.

مقایسه‌ هوای تهران در چند سال گذشته این احساس را به وجود می‌آورد که آلودگی هوا در حال محو شدن از پایتخت ایران بود، اما کافی است به شاخص کیفیت هوای شهر در یک هفته گذشته نگاهی بیاندازید، که نظرتان در این رابطه تغییر کند؛ ۱۳۱، ۱۳۳، ۱۱۱، ۱۰۱، ۱۰۹ و ...

در ۵۱ روز ابتدایی پاییز سال گذشته هوای تهران فقط برای یک روز در شرایط «ناسالم برای گروه‌های حساس» قرار گرفت، در حالی که امسال در همین بازده زمانی هوای شهر ۱۰ برابر سال گذشته در همین شرایط قرار گرفت.

حتی مقایسه آمار کیفیت هوای تهران تا ۲۱ آبان سال ۹۷ با امسال هم نشان می‌دهد که هوای تهران به شکل ناگهانی به شدت پسرفت کرده است.

پیشبینی‌ها حتی نشان می‌دهند، که در چند روز آینده کیفیت هوای تهران بدتر شده و حتی امکان بیشتر شدن تعداد روزهای ناسالم وجود دارد. همین موضوع باعث شده است تا اقدامات فوری مختلفی برای بهود اوضاع هوای شهر انجام شود؛ از تعطیلی مدارس و کاهش قیمت حمل‌ونقل عمومی تا جلوگیری از تردد برخی از کامیون‌ها... و در این میان فهرست اقداماتی که از فروردین ماه تا آخر تابستان می‌توانستند اجرایی شوند، فراموش شده‌اند.

 مسئولان سازمان محیط ‌زیست معتقدند که آن‌ها اکثر اقدامات لازم را برای بهبود هوای شهر انجام داده‌اند اما مشکل از جای دیگری است.

مسعود تجریشی، معاون محیط ‌زیست انسانی، سازمان حفاظت از محیط زیست در گفت‌وگویی در این رابطه می‌گوید: «ما برخی از اقدامات لازم را در این رابطه انجام دادیم، یک سال و نیم است که ما کیفیت سوخت را مانیتور می‌کنیم، لایحه هوای پاک هم فعال شده است، حتی دستورالعملی اقداماتی که در صورت سکون هوا باید انجام شود هم آماده شده است، اولین مورد این لیست مربوط به تردد کامیون‌هاست.»

چه شد که شکست خوردیم؟

با این وجود کافی بود تا چند روز خبری از باد و باران در پایتخت نباشد تا شهر دوباره در بحران قرار بگیرد، موضوعی که اقلیم‌شناسان به آن وارونگی هوا می‌گویند، پدیده‌ای که باعث ایجاد جرقه آلودگی‌هوای تهران در فصل‌های سرد می‌شود.

کار به جایی رسیده است که پیروز حناچی شهردار تهران، همان جمله‌ای را تکرار کند که عیسی کلانتری رییس سازمان محیط ‌زیست سال پیش گفته بود، تکرار کند: «راهی جز وزش باد نیست.»

اما این جرقه به تنهایی منجر به آلودگی‌هوای پایتخت نمی‌شود، تردد خودروها و فعالیت‌های انسانی عامل اصلی این ایجاد این بحران در شهر هستند. در سال‌های گذشته اقدامات مختلفی انجام می‌شد تا میزان این فعالیت‌های انسانی به حداقل برسد؛ از اسقاط کردن برخی خودروهای فرسوده تا توسعه حمل نقل عمومی.

معاون سازمان محیط‌زیست می‌گوید این برنامه‌ها امسال هم وجود داشتند، اما این بار اجرایی نشدند:‌ «ما طبق دستورالعم عمل کردیم، اما تردد ما در حال افزایش است. قطعا همه متوجه شده‌اند که از مهرماه تهران چقدر شلوغ شده است، همه از ماشین استفاده می‌کنند، دلیل این موضوع واضح است؛ میزان توسعه حمل و نقل عمومی کمتر از سال پیش است. در واقع میزان تردد بیشتر شده است اما حمل و نقل عمومی نه.

برنامه‌هایی که اجرا نشدند تا تهران آلوده شود

این تنها برنامه اجرایی نشده نیست، در سال گذشته قرار بود خودروهای فرسوده اسقاط شده و موتورسیکلت‌های کاربراتوری اسقاط شوند اما هیچ کدام از این اقدامات رخ نداد.

تابستان امسال در گزارشی در همین رابطه به عدم اجرای ماده ۱۱ و ۱۲ آئین‌نامه فنی ماده دو لایحه هوای پاک اشاره کرده بود. در این مواد آمده بود: « «شماره‌گذاری موتورسیکلت بنزینی منوط به اسقاط یک دستگاه موتورسیکلت است. موتورسیکلت‌های برقی از شرط اسقاط معاف هستند. تولیدکنندگان و واردکنندگان موتورسیکلت از تاریخ ابلاغ این تصویب‌نامه موظف هستند ۱۰ درصد سبد محصولات هر دوره سه ماهه خود را بر مبنای تعداد تولید، به موتورسیکلت برقی اختصاص دهند و در صورت عدم امکان به ازای شماره‌گذاری هر دستگاه موتورسیکلت از میزان ۱۰ درصد مذکور، سه دستگاه موتورسیکلت فرسوده از رده خارج کنند.»

با درخواست وزارت صنعت، معدن و تجارت جرای این قانون یک سال تاخیر افتاد، موضوعی که در ایجاد شرایط امروزی تهران بی‌تاثیر نبوده است.

تجریشی در این رابطه توضیح می‌دهد: «در یک سال گذشته خودروها فرسوده شدند و آن‌ها را اسقاط نکردیم. قرار بود موتورسیکلت کاربراتوری از رده خارج شوند که این اتفاق رخ ندهد. ما گفته بودیم تا آخر امسال تاکسی هیبریدی جایگزین تاکسی‌های فرسوده شود و حالا هیچ کدام از این‌ها اجرا نشده است.»

حالا هیچکدام از این قوانین اجرا نشدند و اقدامات فوری هم هیچ کمکی به بهوبد کیفیت هوای شهر نکرده است.

معاون سازمان محیط‌زیست می‌گوید: «ما پسرفت کردیم... همیشه باد کمک می‌کند از این شرایط خارج شویم، شهر تهران مثل یک کاسه است و باید حداکثر در یک هفته این ذرات از شهر خارج می‌شدند.»