افزایش چندبرابری قیمت‌ها طبقه متوسط جامعه را تا حد زیادی دستخوش سختی کرده و می‌تواند موجب سقوط آنها به طبقه ضعیف شود.
افزایش سه برابری قیمت بنزین با فرض ثابت ماندن قیمت باقی کالاها، زندگی طبقه ضعیف جامعه را دچار چالش‌ها و سختی‌های بیشتری خواهد کرد. کارشناسان می‌گویند افزایش چندبرابری قیمت‌ها طبقه متوسط جامعه را هم تا حد زیادی دستخوش سختی کرده و می‌تواند موجب سقوط آنها به طبقه ضعیف شود.
مهاجرت از کلانشهرها و سکونت در حاشیه شهرها یکی از تبعات افزایش قیمت‌هاست. افزایش قیمتی که پیش از این یک بار مردم، آن را تجربه کرده‌اند و نتیجه آن گرانی مسکن و اجاره مسکن شد و گروه زیادی از مردم را ناگزیر کرد که از کلانشهرها کوچ کنند و در حومه یا حاشیه شهرها سکونت یابند.
هیچ اطلاعات دقیقی از موج مهاجرت معکوس از تهران به شهرهای حاشیه‌ای و پیرامونی پس از موج تورمی سال ۹۷ در دست نیست. در واقع دقیق نمی‌دانیم چه تعداد از تهرانی‌های کم‌درآمد که عموماً متعلق به طبقه کارگر هستند، از ابتدای سال قبل مجبور شده‌اند به تدریج تهران را رها کنند و به شهرهای درجه دوم یا حتی درجه سوم نزدیک پایتخت بروند.
طبیعی است که اولین مقصد مهاجران تهرانی، کرج باشد اما افزایش قیمت خرید و اجاره‌بهای مسکن در کلانشهر کرج، خانوارهای متعلق به دهک‌های پایین را ناگزیر کرده به شهرهای پیرامونی‌تر مهاجرت کنند. این مهاجرت معکوس، نتیجه مستقیم گرانی‌های سرسام‌آور است.
آخرین آمارهای بانک مرکزی می‌گوید قیمت مسکن در تهران در پایان خرداد سال جاری حدود ۱۰۴ درصد نسبت به مدت مشابه سال ۹۷ رشد داشته و قیمت هر مترمربع مسکن به ۱۳ میلیون و ۳۰۰ هزار تومان رسیده است.
چقدر مهاجرت داشته‌ایم؟
آخرین یافته‌های مرکز آمار در ارتباط با نفوس و مسکن که چندان جدید نیست، نشان می‌دهد طی سال‌های ۹۰ تا ۹۵ حدود ۳۶۹ هزار تهرانی مهاجرت کرده‌اند که مقصد ۲۷ درصد از آنها (معادل ۱۰۰ هزار نفر) شهرهای حاشیه‌ای از جمله کرج، پردیس، پرند، شهریار، اسلامشهر و پاکدشت بوده است.
۴۳ هزار نفر معادل ۱۱,۶ درصد از کل مهاجران تهرانی، شهر کرج را برای زندگی خود انتخاب کرده‌اند و بعد از آن شهرهای پردیس و پرند با ۴.۶ و ۴.۱ درصد مهاجرت‌کننده در رده‌های بعدی هستند. مرکز آمار می‌گوید خالص مهاجرت داخلی به شهر کرج حدود ۲۰ هزار نفر بوده است.
موج مهاجرت در یکی دو سال گذشته پررنگ‌تر شده و به گفته برخی از کارشناسان بیش از یک‌سوم ساکنان اجاره‌نشین تهران به شهرهای پیرامون مهاجرت کرده‌اند. مهاجرت از متن به پیرامون گرچه از هزینه‌های مسکن و برخی هزینه‌های مرتبط با آن مانند شارژ آپارتمان می‌کاهد، اما هزینه‌های سربار دیگری برای خانوار به وجود می‌آورد که یکی از مهم‌ترین آنها هزینه‌های حمل‌ونقل است.
کارگری که در ساوجبلاغ زندگی می‌کند اما کارخانه‌اش در جاده کرج است، یا معلمی که ناچار شده به خاطر ناتوانی در پرداخت اجاره خانه به شهریار کوچ کند اما مدرسه محل تدریس‌اش در تهران است، هر دو مجبورند روزانه ده‌ها هزار تومان بابت حمل و نقل یا معادل آن بابت بنزین خودروی شخصی بپردازند.
به دنبال افزایش نرخ بنزین، افزایش ناگهانی این هزینه سربار به یکی از نگرانی‌های اصلی طبقه کارگر و مزدبگیر ساکنِ حواشی پایتخت تبدیل شده است. این افزایش قیمت، ماهانه حدود ۲۰۰ هزار تومان هزینه به هر خانوار کارگری ساکنِ حاشیه‌های تهران تحمیل می‌کند. ۲۰۰ هزار تومان برای خانواری که درآمدش به سختی به ۲ میلیون تومان می‌رسد.
افزایش هزینه حمل و نقل
اگر فرض بگیریم قیمت کالاها و خدمات بعد از گرانی بنزین ثابت می‌ماند – علیرغم اینکه به گفته اغلب کارشناسان اقتصادی، موج خزنده تورم در راه خواهد بود- و اگر فقط افزایش هزینه‌های مستقیم گرانی بنزین در بخش حمل و نقل را در نظر بگیریم، باز هم نگرانی کارگران مزدبگیر جدی است.
فرض کنید کارگری خودروی شخصی دارد و هر ماه حداقل ۲۵۰ لیتر بنزین برای رفت و برگشت به محل کار نیاز دارد. این کارگر ناگزیر است ماهی ۱۹۰ لیتر بنزین آزاد با نرخ ۳ هزار تومان استفاده کند که برایش ماهی ۵۷۰ هزار تومان آب می‌خورد. حال اگر فرض کنیم این کارگر، سرپرست یک خانوار چهارنفره است و ماهی ۲۰۰ هزار تومان حمایت معیشتی بابت گرانی بنزین می‌گیرد، به فرض اینکه هیچ کدام از اعضای خانوار به جز سرپرست از خانه بیرون نمی‌روند و هزینه حمل و نقل ندارند، این گرانی ۳۷۰ هزار تومان هزینه سربار برای کارگر به همراه دارد.
اگر کارگر ساکن شهرهای حاشیه‌ای خودروی شخصی نداشته باشد، به دلیل پایین بودن سطح پوشش حمل و نقل عمومی (اتوبوس، مترو و تاکسی‌های رسمی) در تهران مجبور است از خودروی شخصی برای تردد استفاده کند و درواقع سربار گرانی بنزین به کارگر منتقل می‌شود.
با این حساب، به فرض ثبات قیمت دیگر کالاها و خدمات مورد نیاز خانوار، خودِ گرانی بنزین، هزینه سربار چند صد هزار تومانی دارد. این هزینه برای کارگران حاشیه‌نشین به مراتب بیشتر و غیر قابل تحمل‌تر است.
برای اینکه ترکیب جمعیت کارگرنشین حاشیه‌های تهران و دغدغه‌های آنها در حوزه حمل‌ونقل را در بیاوریم، به سراغ چهار شهر حاشیه‌ای پایتخت رفتیم: شهریار، شهرری، ساوجبلاغ و پاکدشت ورامین.
شهریار
حسین باقریان، دبیر اجرایی خانه کارگر شهریار در این رابطه می‌گوید: در شهریار و توابع آن اکثریت جمعیت کارگر هستند. در سرآسیاب و مارلیک ۶۰ درصد جمعیت، کارگر اعم از کارگر صنعتی و خدماتی و ساختمانی و بازنشستگان هستند. بیش از ۶۰ درصد جمعیت صبادشت ملارد هم کارگر هستند.
باقریان ادامه می‌دهد: در ملارد ۳۰ درصد کارگر و باقی کشاورز هستند. در قلعه‌حسن‌خان، ۶۵ درصد کارگر هستند. در خود شهریار بخشی از جمعیت کارگران کشاورزی و ۵۰ درصد جمعیت هم کارگر خدماتی و صنعتی هستند که محل کار اکثر آنها جاده قدیم کرج، جاده مخصوص و جاده ساوه است. این کارگران مهاجر با وضعیتی که امروز کارخانه‌ها و واحدهای تولیدی دارند، سرویس حمل و نقل هم ندارند و باید خودشان با هزینه شخصی تردد کنند.
او اضافه می‌کند: کارگرانی را می‌شناسم که خانه‌شان شهریار است و در افسریه تهران کار می‌کنند ولی سرویس ندارند. این کارگران باید با تاکسی یا خودروهای شخصی به آزادی بروند و بعد با مترو تردد کنند. در کل بالای ۵۰۰ هزار نفر کارگر در شهریار و توابع آن ساکن هستند.
دبیر اجرایی خانه کارگر شهریار در مورد افزایش هزینه‌های حمل و نقل بعد از گرانی بنزین می‌گوید: از کارگرانی که در این روزها سرکار رفته‌اند، پرسیدم. گفتند کرایه شهریار تا آزادی تهران ۶۳۰۰ تومان بود. الان تاکسی‌ها رعایت می‌کنند اما بیشتر تردد با مسافرکش‌های شخصی است که در این هفته از کارگران ۷ هزار تومان و حتی ۷ هزار و ۵۰۰ تومان گرفته‌اند. حتی در ساعات پایانی شب کرایه‌ها به ۱۰ هزار تومان هم می‌رسد. مسلماً هزینه تردد کارگران که مجبورند این مسیر را هر روز تردد کنند، حداقل ۲۰ درصد افزایش یافته است.
شهر ری
علی ترکاشوند، دبیر اجرایی خانه کارگر شهرری نیز اطلاعاتی در ارتباط با کارگران ساکن این محدوده و نگرانی‌های آنها بابت حمل و نقل ارائه می‌دهد. او می‌گوید: شهرری یک منطقه کارگرنشین است که از یک طرف از حسن‌آباد فشافویه تا قرچک ورامین و از سمت دیگر تا خلازیر را در بر می‌گیرد و از شمال تا اتوبان آزادگان ادامه دارد.
ترکاشوند اظهار می‌کند: این محدوده حدود ۳۰۰ هزار نفر کارگر دارد. کارگران این منطقه بعد از گرانی بنزین دچار مشکل جدی در حمل و نقل شده‌اند. الان کرایه‌ها گران شده و کارگرانی که بدون سرویس از اینجا تا همین حسن‌آباد را هر روز می‌روند و برمی‌گردند، کلی هزینه اضافی می‌پردازند.
دبیر اجرایی خانه کارگر شهرری در ادامه به آمار کارگران ساکن شهرری می‌پردازد و می‌گوید: در این شهر حدود ۱۵۰ هزار نفر کارگر بیمه‌شده زندگی می‌کنند. ۵۵ هزار نفر هم بازنشسته داریم. ۱۰۰ هزار نفر هم کارگر غیررسمی داریم که بیمه نیستند. این کارگران برای رفت و برگشت تا حسن‌آباد روزی ۱۵ هزار تومان هزینه رفت و برگشت می‌دهند که پول کمی نیست.
ساوجبلاغ
کرمعلی سامانی‌پور، دبیر اجرایی خانه کارگر ساوجبلاغ در ارتباط با آمار کارگران این محدوده و هزینه‌های حمل و نقل آنها می‌گوید: ۷۰ درصد جمعیت ساوجبلاغ کارگر هستند که تعداد آنها حدوداً ۲۰۰ هزار نفر است. اینها بیمه‌شدگان اصلی هستند که با خانواده‌هایشان بیش از ۷۰۰ هزار نفر را در بر می‌گیرند. کارگران شاغل در صنایعِ بدون سرویس حمل‌ونقل، مشکلات زیادی در تردد دارند. کارگران همگی دسترسی به تاکسی‌های رسمی و مترو ندارند و با خودروهای شخصی تردد می‌کنند. رانندگان این خودروها هم که هیچ تعهدی به قیمت‌های رسمی ندارند.
وی ادامه می‌دهد: حداقل ۲۰ درصد کارگران ساوجبلاغ برای کار به تهران و کرج می‌روند که هزینه‌های سنگینی دارد. باقی در خود محدوده ساوجبلاغ کار می‌کنند که باز هم برای رفتن به محل کار، متحمل هزینه‌های زیادی در روز هستند. حتی اگر فرض کنیم ۴۰ درصد این کارگران خودروی شخصی داشته باشند، ۶۰ لیتر بنزینِ سهمیه‌ای، فقط برای ۵ روز یا ۶ روز تردد به سر کار کافی است و باید مابقی را بنزین آزاد بزنند.
سامانی‌پور می‌گوید: اگر کارگر در هر ماه حداقل ۱۵۰ لیتر بنزین آزاد مصرف کند، ۴۵۰ هزار تومان هزینه بنزین ماهانه می‌شود که اگر ۲۰۰ هزار تومان آن هم با حمایت معیشتی تامین شود، همینجا ۲۵۰ هزار تومان کسری معیشتی داریم.
پاکدشت
عوض سلطانی، دبیر اجرایی خانه کارگر پاکدشت نیز در ارتباط با هزینه‌های حمل و نقل کارگران ساکن این محدوده می‌گوید: در پاکدشت ۸۵ هزار کارگر و بازنشسته بیمه شده اصلی داریم. در پاکدشت، درِ هر خانه‌ای را بزنیم، دفترچه تامین اجتماعی دارند. اکثراً به خاطر گرانی کرایه خانه‌ها در تهران و به دلیل نزدیک بودن به شهرک‌های صنعتی، به پاکدشت مهاجرت کرده‌اند. درصد کمی از آنها سرویس حمل و نقل دارند اما اکثریت آنها کنار جاده می‌ایستند و با خودروهای عمومی - تاکسی، مسافربران شخصی و اتوبوس- تردد می‌کنند.
سلطانی می‌گوید: محل کار بخشی از این کارگران تهران است و بخشی دیگر در شهرک‌های صنعتی عباس‌آباد، علی‌آباد و خوارزمی کار می‌کنند. ۵۰ تا ۶۰ درصد از این کارگران از سرویس حمل و نقل عمومی استفاده می‌کنند.
او می‌گوید: تاکسی‌های خطی فعلا افزایش کرایه نداشته‌اند اما خودروهای شخصی گران‌تر از نرخ مصوب می‌گیرند. الان مسیری که کرایه‌اش ۱۵۰۰ تومان بود، راننده ۳ هزار تومان می‌گیرد و این طور استدلال می‌کند که بنزین گران شده و کمتر از این برایمان نمی‌صرفد.
زندگی دشوار یک میلیون خانوار کارگری
اگر همین چهار شهرستان شهرری، شهریار، ساوجبلاغ و پاکدشت را در نظر بگیریم، بیش از یک میلیون خانوار کارگری در همین محدوده‌ها زندگی می‌کنند و اگر هر خانواده را حداقل ۳ نفر در نظر بگیریم، ۳ میلیون نفر در همین چهار شهرستان پیرامونی، وابسته سازمان تامین اجتماعی و کارگر تبعی محسوب می‌شوند که همه این ۳ میلیون نفر از افزایش هزینه‌های حمل و نقل آسیب می بینند و لازم است برای این قشر نیز فکری کرد.