شما از کدام دسته از والدین هستید؟

"آنهایی که تمام وقت فرزندان خود را با كلاس هاي آموزشي، ورزشي، هنري و تفريحي پر مي كنند." یا "گروهی که زمان آزاد بیشتری برای کودکان شان در نظر می گیرند."

در این مطلب می توانید نتایج مطالعات علمی را مطالعه کنید تا کمکی باشد برای اینکه راهبرد مناسب تر و سالم تری را برای برنامه ریزی زندگی فرزندانتان در پیش گیرید.

برنامه ريزي افراطي زمان آزاد كودكان توسط والدين؛ خردمندي يا عدم آگاهي؟

با استناد به مطالعات گسترده اي كه توسط دكتر Yuko Munakataاستاد روانشناسي و عصب شناسي دانشگاه كلرادو انجام شده است؛ مشاركت بيش از اندازه كودكان به خصوص کوچک ترها در فعاليت هاي منظم آموزشی، مي تواند منجر به تضعيف مهارت هاي خود محوري آنها شود.

تضعیف مهارت هاي خودمحوری نیز باعث مي شود که کودک بدون حضور والدين قادر به مديريت خود به ويژه در موقعيت هاي بحراني نباشند. 
در این تحقیق مشخص شد که كودكان نيز به فعاليت هاي آموزشی منظم علاقه مند نیستند.

دكتر Caroline Martinez متخصص اطفال و رفتارشناس از بيمارستانKravis در مركز پزشكي ماونت سيناي (نيويورك سيتي) موضوع فوق را بدين صورت توضيح مي دهد: مهارت های خودمحوری طيف وسيعي از مهارت‌ها، مانند برنامه ريزي، حل مسأله، تصميم گيري، تنظيم افكار و اعمال را شامل مي شوند. انسان به صورت غريزي نمي‌تواند این مهارت ها را در کلاس بیاموزد.

طبق گزارشي از سی‌بی‌اس نیوز ، امروزه توجه اكثر والدين روي برنامه ريزي زمان آزاد كودكان در كلاس هاي آموزشي مختلف متمركز شده است. علت اين مساله، چيزي نيست جز سرگرم ساختن فرزندان با انواع فعاليت ها و ايجاد فرصتي براي خود  جهت رسيدگي به امور گوناگون زندگي.

به تازگي مطالعه اي در مجله فرزند پروري به چاپ رسيده است که طبق كودكان سنين پيش دبستاني كه مادران آنها دخالت چنداني در بازي هاي منتخب آنها و همچنين چگونگي استفاده از اوقات فراغتشان نداشتند، سطح بالاتري از شادماني و رضايت كلي از زندگي را در مقايسه با والدين سخت گير و علاقه مند به ثبت نام كودك در كلاس هاي آموزشي-تفريحي مختلف داشته اند.

در مقابل این مطالعات، گزارشي در سال 2008 به نام "افسانه برنامه ريزي افراطي" منتشر شد كه طبق يافته هاي آن، بچه هايي كه برنامه هاي سازماندهي شده خارج از مدرسه داشتند در زندگی آینده شان موفق تر، متعادل تر، دارای اعتماد به نفس بیشتر بود و کمتر مواد مخدر مصرف می کردند.

بنابراین به طور مطلق نمی توان گفت که بچه هایمان را در هیچ برنامه ای ثبت نام نکنیم؛ مهم این است که بین اوقات فراغت و برنامه های انضباط محور، تعادل برقرار باشد چه آن که در گزارش فوق نتايج مثبت تنها در خصوص كودكاني صدق مي كرد كه خانواده هاي آنها فاكتور مهم "تعادل" را در برنامه ريزي اوقات فراغت فرزندانشان رعايت كرده بودند.

از طرفي ديگر با استناد به پژوهش هاي چاپ شده در مجله بهداشت مدارس، وابستگي شديد كودكان به استفاده از دستگاه هاي الكترونيك هوشمند منجر به تمايل بيشتر آنها به هدر دادن زمان آزاد خود خواهد شد. طبق اين مطالعه اگر كودكي سه ساعت و يا بيشتر از اوقات فراغت روزانه خود را صرف كار با گوشي يا تبلت كند، سه برابر بيشتر مستعد عدم استفاده مفيد از فرصت آزادي كه در اختيار دارد خواهد بود.

با توجه به آنچه گفته شد، سوال اصلی این است که چگونه بین اوقات فراغت و برنامه های انضباط محور، ایجاد تعادل کنیم؟  

کلمه کلیدی در این باره "استرس" است. اگر کودکان شما نشانه هایی از استرس دارد، یکی از علل آن می تواند عدم تعادل بین این دو باشد. بنابراین باید مراقب نشانه های استرس در کودکان مان باشیم.

در ادامه نگاهي به چند مورد از مهم ترين نشانه هاي استرس در کودکان خواهيم داشت:

1. فرزند شما وقت آزاد زيادي ندارد

كودكان نيازمند زمان هاي آزادي هستند كه لازم نيست طي آنها هيچ كار خاصي انجام دهند. حتی بي حوصلگي هاي كودكان در اوقات فراغت نیز مي تواند برايشان مفيد هم باشند! شايد متعجب شويد اما سر رفتن حوصله باعث شكوفايي خلاقيت در بچه ها مي شود. زمان هاي بيكاري همچنين براي رشد شناختي و توسعه مهارت هاي اجتماعي نيز ضروري هستند.

2. فرزندتان علاقه خود را به كارهايي كه پيش تر موجب شادي وي مي شدند، از دست داده است

اگر اخيراً چنين حالتي را در كودك خود مشاهده كرده ايد، به احتمال زياد با زنگ هشداري از علائم ابتلا به استرس مرتبط با فعاليت رو به رو هستيد. اين نشانه ها اغلب ناشي از برنامه ريزي بيش از حد زندگي كودكان توسط والدين آنها خواهند بود.
از جمله معمول ترين اين دسته از تغييرات مي توان به عدم تمايل كودك به وقت گذراني با دوستان صميمي و يا بچه هاي هم سن و سال فاميل، عدم مشاركت در فعاليت هاي مورد علاقه مانند دوچرخه سواري، كتاب خواني، تماشاي فيلم و از همه مهم تر بازي اشاره كرد.

3. كودك نمي تواند تمركز خود را در محيط مدرسه به خوبي و همچون گذشته حفظ كند

يكي از اصلي ترين نشانه هاي وارد آمدن فشار بيش از اندازه به دنبال فعاليت هاي زمان بندي شده گوناگون به كودك، افت سطح كيفي عملكرد وي در مدرسه عنوان شده است. 

بر اساس اطلاعات به دست آمده از موسسه ملي سلامت (كه يكي از شاخته هاي وزارت بهداشت و خدمات انساني آمريكا است) مدت زماني كه هر كودك براي انجام تكاليف مدرسه خود صرف مي كند فاكتوري اساسي در پيش بيني ميزان استرس ناشي از فعاليت به شمار مي رود.

با توجه به يافته هاي اين مطالعه، دانش آموزاني كه حداقل سه ساعت از زمان روزانه خود را صرف نوشتن تكاليف مدرسه مي كنند، دو برابر بيش از ساير كودكان به استرس مزمن ايجاد شده به واسطه فعاليت هاي برنامه ريزي شده افراطي مبتلا هستند.  افزايش اين زمان به افزایش استرس منجر شود.

4. خلق و خوي كودك در مقايسه با قبل بسيار آرام و ساكت شده است

اگر كودكان نسبت به خلق و خوي هميشگي خود ساكت تر و تنهاتر شوند و از اعضاي خانواده و دوستان كناره گيري كنند می توان نگران ابتلای آنها به استرس شد

5. فرزندتان بدخلق و خسته است یا دردهای مبهم دارد

در اين مورد بايد تا جاي ممكن با خودمان صادق باشيم. اگر فرزندمان دائما از خستگي خود شكايت مي كند و انرژي كافي براي آغاز روز جديد را ندارد، به احتمال زياد فعاليت هاي ساختارمند زيادي را به او تحميل كرده ايم. وخامت اين وضعيت با نشانه هاي ديگري همچون تحريك پذيري و سردرد تشديد خواهد شد. علامت بعدي مي تواند به صورت دردهاي مبهم، بدون منشأ مشخص و غير قابل توضيح تعريف شود.

 نتایج کاربردی:

 - بین برنامه های انضباط محور - مانند کلاس های درسی - و اوقات فراغت، تعادل ایجاد کنید. بخش زیادی از وقت کودکان باید به اوقات فراغت بگذرد. حتی اگر از بیکاری نیز حوصله شان سر برود، اشکالی ندارد. بی برنامه بودن کودکان برای ساعات متمادی، نه تنها مضر نیست بلکه می تواند مفید هم باشد.

هر چه سن کودک کمتر باشد، باید آزادتر باشد. کلاس های مستمر و پشت سر هم او را فرسوده می کند.

- معلمان نباید آنقدر تکلیف به دانش آموزان کودک بدهند که بیش از سه ساعت از وقت شان را بگیرد. والدین در این باره با مسوولان مدرسه و معلمان صحبت کنند. 

- علائم افسردگی در کودکان را جدی بگیرید و برایش چاره اندیشی کنید. یکی از این چاره اندیشی ها می تواند کاستن از برنامه های تحمیلی انضباط محور مانند کلاس های مختلف باشد.