حذف یکی از تأثیرگذارترین دوران رشد فردی و اجتماعی و فراهم شدن زمینه انحرافات و مشکلات فردی و اجتماعی، آینده نه‌چندان روشنی است که پیش روی جمعیت ۴ هزار و ۸۰۴ نفری دانش‌آموزان بازمانده از تحصیل در اصفهان ترسیم می‌شود.
معاون آموزش ابتدایی اداره کل آموزش‌وپرورش استان اصفهان، فوت، مهاجرت به داخل و خارج از کشور، معلولیت‌های شدید، ابتلا به بیماری‌های صعب‌العلاج، فقر مالی خانواده، بد سرپرستی و مشکلات خانوادگی مانند طلاق و اعتیاد، تحصیل در خانه و ... را از مهم‌ترین عوامل بازماندگی کودکان از تحصیل دانست و اظهار کرد: بیش از ۵۳۷ هزار نوآموز و دانش‌آموز در دوره‌های پیش‌دبستانی و ابتدایی در استان اصفهان تحصیل می‌کنند که چون تأکید آموزش‌وپرورش بر زیرپوشش قرار دادن دانش‌آموزان بوده، ۸۷ واحد آموزشی در استان با ۱ تا ۵ دانش‌آموز وجود دارد. از این میان ۸۳ واحد دوره ابتدایی و ۴ واحد دوره متوسطه هستند، همچنین ۱۹۱ واحد آموزشی هم تا ۱۰ دانش‌آموز دارند که ۱۷۳ واحد ابتدایی و ۱۸ واحد متوسطه هستند.
شناسایی ۴۸۰۴ هزار دانش‌آموز، جذب ۵۵۵ نفر
شهین جوانی از شناسایی ۴ هزار و ۸۰۴ دانش‌آموز بازمانده از تحصیل در استان خبر داد و گفت: از این تعداد ۲ هزار و ۱۴۱ نفر دختر و ۲ هزار و ۶۶۳ نفر پسر هستند که با تلاش‌ها و اقدامات انجام‌شده از این تعداد هزار و ۷۹۰ دانش‌آموز شناسایی و ۵۵۵ نفر جذب‌شده‌اند.
وی آمار شناسایی دانش‌آموزان تا آبان ماه را ۳۷ درصد اعلام کرد و گفت: این عدد در مقایسه با سال گذشته، ۱۷ درصد افزایش نشان می‌دهد.
معاون آموزش ابتدایی اداره کل آموزش و پرورش استان اصفهان، نرخ پوشش تحصیلی واقعی در دوره ابتدایی در سال تحصیلی ۹۸-۹۷ را ۸۹/۹۸ اعلام کرد و یادآور شد: نرخ جذب پایه اول در کشور ۳۷/۹۸ و باسوادی در گروه سنی ۱۰تا ۴۹سال حدود ۹۵ در صد ثبت‌شده که این عدد در استان به ۹۷ درصد افزایش‌یافته است.
جوانی اضافه کرد: بیماری صعب‌العلاج، کودکان بد سرپرست و با معلولیت جسمی و ذهنی شدید، فقر مالی خانواده، مهاجرت، فوت و... عوامل دیگری مانند شناسایی نشدن دانش‌آموزان، عدم برخورد با اولیا مانع تحصیل در زمان مناسب، باطل نشدن شناسنامه دانش‌آموزان فوتی، به‌روز نبودن رسانی اطلاعات دانش‌آموزان در سامانه‌های موجود و نبود سامانه‌ای برای ردیابی کودکان از بدو تولد تا مرگ، وجود دانش‌آموزان فاقد مدرک هویتی، بی‌اطلاعی از دانش‌آموزان بیمار یا معلول در خانواده‌ها و... از مهم‌ترین دلایل جذب نشدن دانش‌آموزان بازمانده از تحصیل شناسایی‌شده در استان است.
وی خاطرنشان کرد: برای مبارزه با بی‌سوادی و توسعه عدالت آموزشی برنامه‌هایی در زمینه شناسایی، جذب و نگهداشت دانش‌آموزان لازم التعلیم ۶ تا ۱۲ سال انجام‌شده که عبارت‌اند از مداخله بهنگام و کیفیت‌بخشی به آموزش پیش‌دبستانی، توسعه مراکز اختلالات یادگیری، ایجاد پایگاه‌های توانمندسازی از ابتدای ورود به دبستان، ایجاد پایگاه‌های رشد، طرح موضوع در شورای آموزش‌وپرورش و ابلاغ مصوبات به دیگر دستگاه‌ها از طریق استاندار، پیگیری مراحل شناسایی، جذب و نگهداشت دانش‌آموزان بازمانده و تارک از تحصیل و همکاری بین دستگاهی با سازمان‌های مرتبط همچون دانشگاه علوم پزشکی، ثبت‌احوال، بهزیستی، امور اتباع، دادگستری، سازمان تبلیغات اسلامی، گروه‌های مردم‌نهاد سمن‌ها و کمیته امداد، صداوسیما و...
از دست رفتن فرصت جامعه‌پذیری و آموزش مهارت‌ها
از سوی دیگر میرزائیان، کارشناس مسئول دفتر امور اجتماعی اداره کل بهزیستی استان اصفهان در گفت و گو با ایسنا، درباره آسیب‌های در انتظار کودکان بازمانده از تحصیل گفت: حقیقت آن است که تحصیل برای کودکان، تنها به معنای رفتن به مدرسه و درس خواندن نیست، بلکه بخش مهمی از جامعه‌پذیری کودکان در این دوران انجام می‌شود و در مدارس دانش‌آموزان مهارت‌هایی را به دست می‌آورند که برای زندگی آینده خود و جامعه‌شان بسیار لازم و بااهمیت است.
وی مهم‌ترین زیان ترک تحصیل کودکان را حذف یکی از مراحل اصلی رشد و تکامل آن‌ها دانست و یادآور شد: بازماندگی از تحصیل باعث می‌شود فرد در حالی وارد عرصه کار و کسب درآمد و وظایف بزرگ‌سالی شود که هنوز آماده انجام وظایف و مسئولیت‌های این دوران نیست و درنتیجه به‌سادگی در برابر آسیب‌های اجتماعی قرار می‌گیرد.
میرزاییان تبدیل‌شدن به کودک کار، خیابانی و قرار گرفتن در معرض جرم و آسیب‌های اجتماعی دیگر را ازجمله مشکلات دانش‌آموزان بازمانده از تحصیل بیان کرد و گفت: این‌یک شعار نیست بلکه واقعیت است که کودکان آینده‌سازان جامعه ما هستند و جامعه‌ای موفق خواهد بود که کودکانش بتوانند دوران رشد و پرورش خود را با موفقیت و سلامت پشت سر بگذارند و مهارت‌های آموزشی، تربیتی و حرفه‌ای لازم را برای دوره‌های بعدی فرابگیرند.
این کارشناس با اشاره به ضربه‌های عاطفی، فرهنگی و اجتماعی به قشر بازمانده از تحصیل، افزود: در بلندمدت نیز این افراد گرفتار آسیب‌ها و ناهنجاری‌های اجتماعی می‌شوند، بنابراین توجه به مشکل کودکان بازمانده از تحصیل و برنامه‌ریزی برای جذب آن‌ها به دوران تعلیم و تربیت از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
وی یکی از راهکارهای کاهش جمعیت دانش‌آموزان ترک تحصیلی را استفاده از ابزارهای قانونی دانست و گفت: بر اساس قانون، مخالفت پدر و مادر کودکان با تحصیل آن‌ها جرم است و درصورتی‌که این قانون با جدیت اجرا و جریمه‌های مالی یا عواقب سخت گیرانه تری برای چنین والدینی اجرا شود، تعداد کودکان بازمانده از تحصیل به‌شدت کاهش خواهد یافت.
وی دومین راهکار را بازگرداندن دانش‌آموزان ترک تحصیلی به مدرسه بیان کرد و توضیح داد: ممکن است در بعضی روستاها و مناطق دورتر از کلان‌شهرها، دانش‌آموزان به بهانه‌هایی مانند تفکیک جنسیتی یا تأکید والدین بر حضور معلمان زن برای فرستادن کودک به کلاس درس و یا نیاز به نیروی کار پسرها، اجازه ادامه تحصیل به فرزندان دختر یا پسر خود را ندهند. در چنین شرایطی، مسئولان آموزش‌وپرورش و دیگر دستگاه‌ها و سازمان‌های متولی، وظیفه‌دارند برای بازگرداندن دانش‌آموزان به سر کلاس درس برنامه‌ریزی کنند از ظرفیت سازمان‌های مردم‌نهاد و خیریه‌ها نیز می‌توان برای ساخت مدرسه یا تأمین معلم و کمک به معیشت خانواده‌های نیازمند استفاده کرد.
فرصت‌هایی که از کودکان گرفته می‌شود
رضا اسماعیلی عضو هیئت‌علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوراسگان نیز با اشاره به پیامدهای ترک تحصیل برای کودکان و نوجوانان در گفت و گو با ایسنا، اظهارکرد: کودکانی که به هر دلیل ناچار به ترک تحصیل می‌شوند، فرصت یادگیری سواد و حتی مهارت‌های زندگی را از دست می‌دهند و در آینده نیز چشم‌انداز روشنی برای به دست آوردن جایگاه شغلی و اجتماعی مناسبی پیش رو ندارند.
وی نخستین آسیب پیش روی بازماندگان از تحصیل را محرومیت نسبی از رشد و پیشرفت در جامعه دانست و افزود: همه این عوامل مانند یک زنجیره به‌هم‌پیوسته و افراد را از فرصت مشارکت اجتماعی فعال در حوزه‌های زندگی فردی و جمعی محروم می‌کنند. از سوی دیگر به دلیل پایین بودن سطح تحصیلات و آموزش‌های لازم، زمینه‌های انحرافات اخلاقی و مشکلات فردی و اجتماعی را در بین این افراد افزایش می‌دهد.
اسماعیلی همچنین یکی از مشکلات بازماندگان از تحصیل را محرومیت از منزلت و جایگاه مناسب اجتماعی به‌واسطه نداشتن شغل و درآمد کافی اعلام کرد و گفت: این عوامل دست در دست هم داده و مانع از آن می‌شود که یک فرد بازمانده از تحصیل در دوران کودکی بتواند نقش و وظایف خود را به‌عنوان یک شهروند یا پدر و مادر در دوران جوانی به شکل مطلوب انجام دهد.
این استاد دانشگاه با اشاره به اهمیت وظیفه دولت در ایجاد فرصت‌های برابر آموزشی در مناطق مختلف، ادامه داد: عدالت آموزشی به معنای استفاده از شیوه‌های جدید آموزش برای قشرهای گوناگون جامعه است تا بتوانند بسته به موقعیت و شرایط زندگی خود به خدمات و امکانات آموزش‌وپرورش دسترسی داشته باشند، این موضوع باید از طریق راه‌اندازی شبکه‌های تلویزیونی و شیوه‌های دیگر آموزش از راه دور برای ساکنان روستاهای کوچک، محروم و دورافتاده، موردتوجه قرار گیرد.