به گزارش خبرنگار گروه علمی و دانشگاهی خبرگزاری فارس، حجت عابدی اصل- در هر بخشی از سازمان ها و نهادها یکسری مشکلات و خلاءهایی برای پیشبرد اهداف و رسالت ها تعیین شده است که باید با همفکری و نشست دوستانه و کاربردی موانع شناسایی و نسبت به رفع آن اقدام شود.

در حوزه نظام آموزش عالی که تمامی دانشگاه ها را تحت پوشش دارد در روند فعالیت های علمی نقاط قوت وخلاءهایی است که می توان با سرعت بخشیدن و ارائه راهکارها نقاط مثبت را تقویت کرد همچنین در زمینه نقاط ضعف باید کارشناسان و محققان اندیشمند که در حوزه مورد نظر فعالیت دارند دور یکدیگر جمع شوند و همانند پزشکان مجرب به جراحی و بهبود سلامت بپردازند.

در حال حاضر دانشگاه‌های ما در حوزه پژوهش و تحقیقات دچار ضعف و خلاء هستند که باید متخصصان و اندیشمندان این حوزه با تجویز نسخه درمان کاربردی وضعیت پژوهش را در شرایط مناسب قرار دهند تا بتوان سرعت پیشرفت علم و فناوری را افزایش داده و چرخ دنده های اقتصاد کشور را به حرکت در آورد.

خبرگزاری فارس در ادامه سلسله میزگردهای تخصصی در موضوعات مختلف در حوزه پژوهش این مأموریت را برعهده گرفته تا بتواند با ارائه راهکار و آسیب شناسی و همچنین ارائه نسخه درمان بخشی از مشکلات و معضلات این حوزه را حل کند در این رابطه  میزگرد پژوهشی با موضوع «دانشگاه نوآور و کار آفرین» را با حضور محمد مهدی‌نژاد نوری معاون پژوهش و فناوری اسبق وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، بابک شکری معاون پژهشی دانشگاه شهید بهشتی، محمد طالعی معاون پژوهشی دانشگاه خواجه نصیر و یعقوب فتح اللهی معاون پژوهشی دانشگاه تربیت مدرس برگزار کرد.

میزگرد این هفته با توجه به تاکیدات مقام معظم رهبری مبنی بر مهارت افزایی و کارآفرینی در مراکز علمی و دانشگاه ها است، چراکه تعدادی از دانشگاه های سطح برتر کشور اقدام به راه اندازی مراکز نوآوری و رشد کرده اند در واقع این میزگرد در راستای منویات مقام معظم رهبری و به منظور ارائه راهکار برای حرکت مراکز علمی از دانشگاه های نسل سوم به نسل چهارم است.

آنچه در گفت‌وگوی ما با معاون پژوهش و فناوری اسبق وزارت علوم و معاونان پژوهش و فناوری دانشگاه های سطح یک کشور می‌خوانید:

* مراکز علمی فعالیت‌شان برمبنای الگوی همکاری دانشگاه با جامعه انجام شود

* باید در حوزه نوآوری یک  انقلاب اساسی بوجود بیاید

* شرکت‌های موجود در کشور باید باعث اشتغال‌زایی و کارآفرینی نیروی انسانی شود

* دانشگاه‌های امروز نیازمند یک تحول بنیادین هستند

* مراکز علمی فعالیت‌شان برمبنای الگوی همکاری دانشگاه با جامعه انجام شود

فارس: برای رسیدن به یک دانشگاه نوآور و کارآفرین چه گام هایی باید برداشته شود؟

مهدی نژاد نوری: امروز دانشگاه ها باید در سه محور آموزش‌، پژوهش و کارآفرینی فعالیت ‌های خود را در قالب همکاری دو سویه با حوزه صنعت گسترش دهند درواقع دنشگاه‌ها باید برمبنای کارآفرینی فعالیت کنند در واقع من معتقدم باید مراکز علمی فعالیت‌شان برمبنای الگوی همکاری دانشگاه با جامعه انجام شود، این در حالی است که امام خمینی (ره) درباره کارکرد دانشگاه‌ها فرمودند دانشگاه کارخانه آدم‌سازی و مبدا همه  تحولات است پس با این رویکرد باید همه مراکز علمی ما به سوی تمدن‌سازی حرکت کنند.

فتح الهی: به اعتقاد من دانشگا‌ه‌های که در کشور ایران در قبل از انقلاب فعالیت می‌کردند همه آ‌نها آموزش محور بودند و هیچکدام در تولید فکر و متن فعالیتی نداشتند که خوشبختانه با بوجود آمدن انقلاب دستاوردهای اصلی دانشگاه‌ها در قالب سیر تحول پژوهشی تغییر مسیر داد.

 انقلاب اسلامی توانست پارادایم‌‌های دانشگاه‌ها را تغییر دهد و نسل آموزشی را به نسل پژوهشی تغییر دهد. چرا که امروز ما شاهد تولید دانش و تبدیل آن به محصول و فناوری هستیم که در این راه باید سیر تحولی دانشگاه‌ها از مقوله پژوهش به سمت نوآوری و کارآفرینی حرکت کند. 

شکری: من معتقدم کارکرد اقتصادی در کشور باید برمبنای مدل سه‌گانه دولت، صنعت و دانشگاه اتفاق بیفتد که در واقع این مدل در کشورهای مختلف دنیا تبیین شده و در حال انجام است. امروز قدرت اقتصادی و علمی در کشوری شکل می‌گیرد که مدل سه‌گانه آن به خوبی پایه‌ریزی شده باشد که در این رابطه باید بگویم در حال حاضر دانشگاه در کشور ما قدرتی ندارد. 

طالعی: به عقیده من برای تغییر و تحول در حوزه علم و فناوری باید یک اکوسیستم کارآفرینی راه‌اندازی کنیم که با استفاده از نیروی انسانی خلاق و نوآور زیرساخت‌های لازم و محیط تحقیق و پژوهش را ایجاد کرده و مهارت‌های کارآفرینی را آموزش دهیم. 

* باید در حوزه نوآوری یک  انقلاب اساسی بوجود بیاید

فارس: نقش دانشگاه ها در مهارت افزایی و کارآفرینی دانشجویان چیست؟

مهدی نژاد نوری: امروز دانشگاه‌ ها باید با عنوان یک دانشگاه کارآفرین تمدن‌ساز فعالیت‌های خود را گسترش داده تا به نتیجه مطلوبی که مورد تایید منویات مقام معظم رهبری است برسند.این در حالی است که اساتید دانشگاهی محوری‌ترین عنصر دانشگاه هستند چرا که تنها تدریس کافی نیست و باید مقوله پژوهش و تحقیقات در اولویت قرار گیرد. درواقع باید اعضای هیات علمی دانشگاه‌ها فعالیت‌هایشان 50 درصد از فعالیت‌هایشان برمبنای پژوهش و تحقیقات باشد. 

فتح الهی: در این باره باید بگویم متاسفانه وزارت علوم و وزارت بهداشت تاکنون به مقوله نوآوری و کارآفرینی آنگونه که باید نپرداختند چرا که دانشگاه‌های ما این ظرفیت را دارند که نوآوری در آنها اتفاق بیافتدو آن را تبدیل به یک محصول جدید کنند که با این اتفاق می‌توان اقتصاد را در میان مردم و در سطح جامع منتقل کرد، درواقع باید در حوزه نوآوری یک  انقلاب اساسی بوجود بیاید. همانگونه که در بخش IT مفاهیم در مراکز علمی به خوبی نهادینه شد باید به همان منوال مقوله نوآوری را در دانشگاه‌ها ایجاد کنیم. 

شکری: امروز باید تمرکز را از وزارت علوم بر روی دانشگاه‌ها برداشته شود و در درون دانشگاه تصمیم‌گیری‌های مختلف علمی، اقتصادی و اجتماعی صورت گیرد. در کشور ایران ما 100 هزار شرکت داریم اما در کشورهای اروپایی نزدیک به یک میلیون شرکت وجود دارد که از این تعداد شرکتی که در کشور موجود هستند نسبت شرکت‌ها در ارتباط با فناوری زیاد نیست و بیشتر آنها در حوزه خدماتی فعالیت می‌کنند. ما برای اینکه نوآوری در درون دانشگاه شکل بگیرد باید همانند کشورهایی مانند سوئد، اسپانیا، انگلستان و آمریکا شرکت‌های خود را به صورت منطقه‌ای تقسیم‌بندی کرده و فعالیت‌های آنها را براساس نیاز هر نقطه از کشور تبیین کنیم.این در حالی است که دانشگاه‌های ما اکنون الگوی خاصی برای فعالیت‌های خودشان ندارند. به طوری که تمرکز اقتصاد ایران اکنون بر حوزه نفت است و متاسفانه از ۱۰۰ هزار شرکت که در کشور وجود دارد دو درصد آنها در فناوری بالا کار می‌کنند و بقیه آنها به طور متوسط و در سطح پایین هستند. 

طالعی:  در حال حاضر بسیاری از هیات علمی دانشگاه‌ها کارافرینی نیستند و درواقع می‌توان گفت اصول کارآفرینی را یاد نگرفته‌اند و نمی‌توانند این موضوع را به دانشجویان آموزش داده و انتقال دهند. اگر آموزش و پرورش در نظام آموزشی خود اصلاح نشود تا ۳۰ سال دیگر هم ما نمی‌توانیم به یک دانشگاه کارآفرین و نسل ۳ و ۴ تبدیل شویم. 

* شرکت‌های موجود در کشور باید باعث اشتغالزایی و کارافرینی نیروی انسانی شود

فارس: برای مقابله با تحریم در دانشگاه ها چه اقداماتی باید انجام شود؟

مهدی نژاد نوری: طی چند سال اخیر هیچگونه بودجه‌ای برای حوزه پژوهش اختصاص داده نشده است امروز ما بیش از هر زمان دیگری برای خنثی سازی اثر تحریم باید در حوزه تحقیقات دانشگاهی سرمایه‌گذاری عظیمی صورت گیرد، درواقع اگر ما قبول داشته باشیم که دانشگاه مرکز تحولات است باید معادلات اصلی کشور توسط دانشگاهیان در خط مقدم قرار گیرد به این معنا که باید یک تحول اساسی پیدا کند.

فتح الهی: من معتقدم نوآوری فقط تکنولوژی نیست بلکه باید در تولید محصول و تدبیر آن به یک فرایند نوآوری تلاش مضاعفی صورت گیرد و مقوله نوآوری به یک کار عمومی در سطح جامعه به صورت ریشه‌ای ایجاد شود. این در حالی است که باید در ادبیات مدیریت علم و پژوهش و حتی فناوری و نوآوری نباید نگاه شخصی داشت، بلکه باید منابع کشور را در جاهایی که باعث پیشرفت می‌شود هزینه کرد. در حال حاضر در کشور ما برای بدنه اقتصاد دانشگاه هیچگونه مدلی نداریم به طور مثال کارخانه های موجود در کشور فعالیت خود را باید متناسب با علم و پژوهش دانشگاه‌ها انجام دهند. این در حالی است که رابطه دانشگاه با صنایع را دولت باید مسؤولیت آن را برعهده گیرد. 

شکری:  شرکت‌های موجود در کشور باید باعث اشتغالزایی و کارافرینی نیروی انسانی شود که این اتفاق هنوز در کشور نیفتاده است و ما همچنان از نسخه‌ کشورهای دیگر الگو برداری می‌کنیم چرا که خودمان هیچ الگویی نداریم و درنتیجه نمی‌توانیم به نیاز جامعه پاسخ دهیم. 

طالعی: دولت باید با ایجاد زیرساخت‌ها و تبیین سیاست‌گذاری‌های درست و همچنین تشویق در حوزه کارآفرینی به کمک دانشگا‌ه‌ها بیاید. درواقع مهمترین معضل در حوزه نوآوری و کارآفرینی دانشگاه‌ها نبود زیرساخت‌های لازم در سطح کشور است. دولت باید برای اساتیدی که شرکت‌های دانش‌بنیان تاسیس می‌کنند تسهیلات ویژه‌ای در نظر بگیرند که با تشویق آنها حرکت دانشگاه را به سمت کارآفرینی سوق دهند. این در حالی است که ما در حال حاضر نیروی انسانی مناسب و همچنین محیط دانشگاهی متناسب با فعالیت کارآفرینی نداریم که برای حل این مشکل باید در حوزه آموزشی دوره‌های کارآفرینی ایجاد کنیم درواقع باید دروس مختلف تحصیلی را در دانشگاه‌ها مورد بازنگری قرار داده و برنامه‌های درسی را تغییر دهیم. چرا که امروز برنامه درسی ما برمبنای کشور هلند است. 

*دانشگاه‌های  امروز نیازمند یک تحول بنیادین هستند

فارس: برای پیشرفت نوآوری و کارآفرینی چه راهکاری پیشنهاد می دهید؟

مهدی نژاد نوری: یکی از راهکارهای پیشرفت نوآوری و کارآفرینی در کشور این است که باید از اقتصاد نفتی جدا شویم و این باور را در سطح مردم بوجود بیاوریم که تحریم‌های کشور آمریکا مربوط به چند سال اخیر نیست بلکه از زمان انقلاب اسلامی کشور در حال تحریم بوده است، درواقع بزرگترین انگیزه برای اساتید دانشگاهی بازنگری در آیین‌نامه ارتقای آنها است. چرا که از مبنای نظری باید به سمت پژوهش‌محوری حرکت کنیم. 

فتح‌اللهی: در حال حاضر در حوزه فضای مجازی منبع اقتصادی آن مربوط به غرب است که در این رابطه باید کشور ایران نیز یک منبع اقتصادی برای خودش خلق کند که اگر این اتفاق بیفتد باعث ثروت و شغل برای مردم می‌شود؛ درواقع باید اوج خلاقیت در نوآوری بدست اندیشمندان و دانشگاهیان اتفاق بیفتد. چرا که امروز روش تولید پول و مشاغل تغییر کرده است به طور مثال ذهنیت یک فرد کارآفرین با مردم عادی متفاوت است، درواقع می‌توان گفت مردم پول را به کالا تبدیل می‌کنند اما یک کارآفرین پول را به ثروت تبدیل خواهد کرد. 

نخستین کاری که باید در سطح دانشگاه‌ها صورت بگیرد بازتعریف فعالیت‌های مراکز علمی است چرا که اکنون نحوه عملکرد دانشگاه‌ها اقتباس از غرب است و ما باید بپذیریم که هر فردی به عنوان کارآفرین محسوب می‌شود. باید ساختار کلی دانشگاه را تغییر دهیم. به معنای واقعی باید آداب و رسوم تحقیق و پژوهش عوض شود که برای این کار باید محققان رشته‌های مختلف را د ر کنار یکدیگر قرار داده و با تزریق سرمایه‌گذاری به موفقیت آنها کمک کنیم.

شکری: ایده ایجاد اقتصاد دانش‌بنیان در دهه ۶۰ اتفاق افتاد اما این ایده در دهه ۹۰ شکل گرفت. اکنون باید براساس الگوی سه‌گانه  فعالیت‌های خود را سطح‌بندی کنیم که این الگو زمانی می‌تواند مطلوب واقع شود که در سطوح مختلف جامعه نهادینه شود و به جای اینکه همه به دنبال دریافت تسهیلات از دولت باشند با انگیزه بالا خودشان درآمدزایی کرده و فعالیت‌های علمی را پیش ببرند. 

طالعی: برای ایجاد کارآفرینی در دانشگاه‌ها نباید برای همه اعضای هیات علمی یک نسخه یکسان در نظر بگیریم. چرا که همه اساتید از توانایی یکسان برخوردار نیستند. در حال حاضر ۸۰ درصد مراکز رشد ما که برای آمادگی دانشجویان در ارائه ایده راه‌اندازی شده‌اند نمی‌تواند آن تحولی که نیاز دانشجو است را ایجاد کند، امروز باید به مقوله اشتغال با نگاه ویژه‌ای سرمایه‌گذاری شود. 

من معتقدم دانشگاه‌های  امروز نیازمند یک تحول بنیادین هستند به طوری که در سند ۲۰۲۰ ، ۱۷هدف مشخص شده است که در بحث چهارم آن تنها در بخش آموزش و پرورش بیش از دویست هدف فرعی وجود دارد که هیچکدام نه تنها اجرا نمی‌شود بلکه زیرساخت‌های لازم برای آنها وجود دارد. 

 نخستین توصیه‌ای در بیانیه گام دوم انقلاب در توصیه‌های هفت‌گانه آمده مقوله علم و پژوهش است چرا که  انحصارا راه پیشرفت برای کشور ایران تنها در علم و فناوری و پژوهش عنوان شده که در این راه بار مسؤولیت بر دوش جوانان است، این در حالی است که باید این توصیه‌ها تبدیل به یک لایحه شود و در سطح کشور به مرحله اجرا دربیاید. 

انتهای پیام/