خبرگزاری فارس ـ گروه آموزش و پرورش: اتحادیه انجمن‌های اسلامی دانش‌آموزان خیمه انقلاب اسلامی در مدارس و محیط دانش‌آموزی کشور است. روزگاری -حوالی سال 1343 شمسی، دانش‌آموزان غیرتمند این مملکت زیر لوای انجمن‌های اسلامی با رژیم ستمشاهی مبارزه کردند و بعد از انقلاب شکوهمند اسلامی، از سال 1358 و با فرمان امام خمینی (ره) این تشکل حیات رسمی خود را برای «حراست از دستاوردهای انقلاب و تحقق ارزش‌های اسلام و آرمان‌های انقلاب اسلامی و جهت بخشیدن به فعالیت‌های صنفی دانش‌آموزان مسلمان و متعهد» آغاز کرد.

اینک اتحادیه انجمن‌های اسلامی دانش‌آموزان به سال چهلم فعالیت خود رسیده است و به این مناسبت با علی جانباز معاون فرهنگی اتحادیه انجمن‌های اسلامی دانش‌آموزان به گفت‌وگو نشستیم.

* چه شد که اتحادیه انجمن‌های اسلامی دانش‌آموزان ایجاد شد؟ چه مسیری را طی کرده که به اینجا رسیده است؟

چهل سالگی سن پختگی و بالندگی است؛ سال گذشته ۴۰ سالگی انقلاب بوده است و مجموعه هایی که مولود انقلاب هستند، امسال چهل ساله می‌شوند و اتحادیه انجمن های اسلامی دانش آموزان نیز که در سال ۱۳۵۸ متولد شد، امسال ۴۰ ساله شده است.

آن چیزی که بررسی‌ها نشان می‌دهد و یک کار پژوهشی صورت گرفته است از سال 44ـ1343 جنبش‌های دانش‌آموزی در کشور فعال شدند؛ هم پا با گروه‌های فدائیان اسلام، گروه‌های انقلابی که موردی، شکل می‌گیرند، بعضاً گروه‌های کمونیستی در فضای دانش‌آموزی شکل می‌گیرند و انجمن اسلامی هم در کنار آنها فعالیت می‌کند؛ عموماً فعالیت این انجمن‌ها ضد رژیم شاهنشاهی و فعالیت‌های سیاسی، اجتماعی و مذهبی در کشور داشتند.

تا دهه پنجاه این اتفاقات پراکنده بود و اما از دهه ۵۰ تا ۶۰، خیلی جدی‌تر می‌شود و در نزدیکی ایام پیروزی انقلاب اسلامی، فعالیت‌ها خیلی جدی‌تر و پر رونق‌تر می‌شود و این انجمن‌ها عموماً در سراسر مدارس فعالیت می کردند.

حالا برخی از انجمن‌ها باهم ارتباط داشتند و برخی هم با هم ارتباطی نداشتند و مجزا بودند اما رفته رفته گروه‌ها با هم ارتباط می‌گیرند و هسته‌ها را شکل می‌دهند؛ البته انجمن اسلامی را در مجموعه‌های دیگر هم داشته ایم و اگر بررسی کنید می‌بینید مثلا انجمن اسلامی اداره مالیات، بانک ها و کارخانه‌ها را داشتیم.

تا این که نزدیکی به بهمن سال ۱۳۵۷، برخی از مدیران و معلمان مدارس اخراج شده و برخی فرار می‌کنند و در بخشی از مدارس کشور انجمن‌های اسلامی داعیه‌دار مدارس می‌شوند و البته چندی بعد انقلاب اسلامی پیروز شد.

رفته رفته فعالیت‌های انقلابی بیشتر می‌شود و آن حادثه ۱۳ آبان شکل می‌گیرد و در سال ۵۸ آقای حاجیان زاده با گروهی 5، 6 نفر، پیش آیت‌الله امامی کاشانی می‌روند و عنوان می‌کنند که قصد دارند اتحادیه انجمن های اسلامی دانش آموزان ایجاد شود. قبل از ایجاد اتحادیه، کانون‌های انجمن‌های اسلامی تشکیل شده بودند و این کانون‌ها در برخی از استان‌ها، ساختمان گرفته بودند و فعالیت می‌کردند.

آیت‌الله کاشانی می‌گوید ذیل دفتر تبلیغات اسلامی حضرت امام(ره)، این اتحادیه را ایجاد کنید ولی آنها مخالفت می‌کنند و می‌گویند که می‌خواهیم مستقل باشیم؛ آیت الله کاشانی این موضوع را به امام(ره) منتقل می‌کند و ایشان نیز استقبال می‌کنند و آن زمان حضرت امام هزار تومان به عنوان وجوه شرعیه به این دفتر می‌دهد که بودجه رسمی دفتر می‌شود؛ رفته رفته ساختمانی را در خیابان شریعتی تهران که خانه تیمسار کیا بود، مصادره شده و در اختیار اتحادیه قرار می‌گیرد.

۱۳ آبان روزی است که اتحادیه انجمن‌های اسلامی دانش‌آموزان اعلام موجودیت کرد که شب قبلش آرمی تهیه می شود و روز ۱۳ آبان در سالگرد مراسم کشتار دانش‌آموزان، اتحادیه انجمن های اسلامی دانش آموزان اعلام موجودیت می‌کند و بعد از آن به سمت سفارت آمریکا می‌روند و آن حرکت اجتماعی و حرکت سیاسی شکل می‌گیرد و لانه جاسوسی آمریکا تسخیر می‌شود.

آن چیزی که در مورد چهل سالگی اتحادیه انجمن‌های اسلامی دانش‌آموزان مهم است، این بوده که فراگیری انجمن‌های اسلامی در کشور جدی بوده است و بعد از انقلاب این دانش‌آموزان به سمت نهادهای دیگر رفتند و بخش جدی از مدیران دهه اول و دوم انقلاب عموما از دانش‌آموزان انجمن‌های اسلامی هستند به عبارت دیگر اتحادیه توانسته است ساختار مدیریتی را در آن سال‌ها شکل دهد.

لذا ما توانستیم برنامه تکریم 40 سالگی اتحادیه را برای امسال رقم بزنیم که ستاد آن از خرداد در اتحادیه شکل گرفت و آن چیزی که در برنامه 40 سالگی اولویت دارد چند مورد است که اتحادیه پیوندی با نسل اول انقلاب دارد که امروز در کشور کادرساز است.

اتحادیه انجمن‌های اسلامی دانش‌آموزان به عنوان مجموعه‌ای فعال در حوزه نوجوان می‌تواند عناصر امروز انقلابی را دور همدیگر جمع کند یعنی می‌تواند پیوند دهنده گروه‌های مختلف سیاسی و اجتماعی باشد؛ طبیعتا وقتی از فضای دانش‌آموزی به سمت فضای دانشجویی و کاری کوچ می‌کنیم، می‌بینیم در نگاه‌های سیاسی و اجتماعی، سلایقمان متفاوت است و اما فضای صمیمانه که در دوران نوجوانی هست، اتفاق مهم‌تری است و می‌تواند پیوند دهنده همه عناصر انقلابی باشد. 

نکته بعدی، کارکرد اتحادیه در جمع کردن نیروهای انقلابی در کنار یکدیگر است؛ یعنی عناصر انقلابی دور هم جمع شوند، کارکردشان بازخوانی شود و امیدوارتر از امروز برای آینده نقش‌آفرین باشند چون این نسل باید با نسل‌های دیگر خودش باید ارتباط بین نسلی برقرار کند. 

مورد بعدی پاسداشت حرکت جنبش دانش‌آموزی در ایران است و به نظرم می‌رسد پاسداشت 40 سالگی اتحادیه، پاسداشت حرکت 40 ساله جنبش دانش‌آموزی است و در پیروزی انقلاب اسلامی و دوران دفاع مقدس، یکی از بخش‌های مهم، دانش‌آموزان و دانشجویان بودند.

بازخوانی روند این حرکت 40 ساله به عنوان یکی فراگیرترین و قدیمی‌ترین حرکت‌های دانش‌آموزی است و برخوردار از نماینده رهبر معظم انقلاب در اتحادیه است؛ نکته بعد تجربه چالاک بودن و انقلابی آن است و همواره خواسته خودش را تشکیلاتی و کاملا انقلابی حفظ کند و کارکرد اصلی را از دست نداده است.

نکته بعدی این است که در این 40 ساله، حرکت نیروسازی و کادرسازی بسیار برایمان اولویت داشته است؛ برای انقلاب اسلامی و کشور، آینده‌ساز ساخته است و تجربه‌های مدیریتی، رهبری گروه، کار فرهنگی و کار گروه همسال و تجربه‌های آزمون و خطا را مدیریت کنند که البته با نگاه تشکیلاتی و انقلابی بوده است. 

* سال 58 که اتحادیه انجمن‌های اسلامی دانش‌آموزان ایجاد شد، تعداد اعضای اتحادیه چقدر بوده است؟ و این روند چگونه طی شد و عمده فعالیت آنها چگونه بود؟

اتحادیه مجموعه عضو پذیر نبوده است بلکه انجمن‌ها عضو پذیر بودند؛ اتحادیه شکل گرفت تا از انجمن‌ها حمایت کند و عملا خواسته است تا انجمن‌های مدرسه‌ای را فعال کند یعنی دانش‌آموزانی که بر اساس هدف دینی و الهی دور هم جمع شدند و می‌خواهند اقدامی را انجام دهند. انجمن‌ها در دهه 60 و 70 به شدت فعال بودند.

* انجمن‌ها ساختار خاصی نداشتند؟

در دهه 60 ساختار داشتند یعنی بین دانش‌آموزان مدرسه انتخاباتی برگزار می‌شد و بچه‌ها کاندید می‌شدند و مجمع عمومی انجمن اسلامی مدرسه را شکل می‌دادند. 

* از چه زمانی انجمن‌های اسلامی مدارس ساختارمند شدند؟

از سال 68، اولین کنگره اتحادیه در دبیرستان البرز برگزار می‌شود؛ نظام تشکیلاتی اتحادیه، نظام کنگره‌ای و بر مبنای انتخابات است مبنی بر اینکه دانش‌آموزان در مدرسه، گروهی را به عنوان هیأت مرکزی اتحادیه انتخاب می‌کنند؛ اینها برای دهه 60، 70 و اوایل 80 است؛ گروه‌های مدرسه‌ای در انتخابات شهری شرکت می‌کنند، بعد در انتخابات استانی و بعد در یک مجمع ملی دور همدیگر جمع می‌شوند؛ آن مجمع ملی عملا نظام کنگره انتاخبات اتحادیه می‌شوند؛ اتحادیه نظام شورا و نظام اجرا دارد. 

نظام شورای مرکزی متشکل از 9 نفر است مانند نماینده‌ای از سوی نماینده مقام معظم رهبری، نماینده وزیر آموزش و پرورش، 2 دانش‌آموز و 2 نفر غیردانش آموز که دانش‌آموزان انتخاب می‌کنند، است که این شورا، دبیرکل را تعیین می‌کند. 

عموماً انجمن‌ها در مدرسه امورات مربوط به فعالیت‌های انقلابی و اسلامی در مدرسه را مدیریت می‌کردند و تا دهه اواسط 70، انجمن‌ها یکه‌تاز در عرصه مدیریت فرهنگی مدرسه بودند و کم‌کم تشکل‌های دیگر در مدرسه شکل می‌گیرد.

در حال حاضر اتحادیه تبدیل به مجموعه‌های قرارگاهی شده است و کادرسازی خود را بر اساس زبده‌یابی و زبده پروری یا به نوعی نیروسازی و جریان‌سازی قرار داده است. عملا از سال 90، فعالیت ماهیتی جدی‌تر داریم یعنی به صورت جدی برایش مسائل تربیتی مهم است.

* چقدر مستندات از شکل‌گیری و فعالیت‌های 40 ساله انقلاب جمع‌آوری شده است؟

ما بحث تاریخ شفاهی انجمن‌های اسلامی کشور را شروع کردیم. حدود 250 نفر از مدیران و مؤثران اتحادیه را شناسایی کردیم و تاکنون 180 نفر مصاحبه شده است و 3 میلیون کلمه پیش‌بینی مصاحبه انجام شده است و یک میلیون و 700 هزار کلمه پیاده‌سازی شده است و 15 هزار عکس جمع‌آوری شده است. این اقدامات برای سال 79 به قبل است و بعد از آن دوره معاصر حساب می‌شود. 

ادامه دارد