به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس، برنامه «رهیافت» رادیو اقتصاد با موضوع بررسی معافیت‌های مالیاتی در بودجه 99 و با حضور محمدرضا یزدی‌زاده عضو شورای سیاستگذاری سازمان امور مالیاتی، احمد زمانی معاون پژوهشی سازمان امور مالیاتی و محمد صادق شهبازی کارشناس اقتصادی پخش شد. مشروح اظهارات مطرح شده در این برنامه به شرح زیر است:
در ابتدا محمدرضا یزدی‌زاده عضو شورای راهبردی نظام مالیاتی در پاسخ به این سوال که چرا در مورد تحقق درآمد مالیاتی در بودجه تردید وجود دارد گفت: درآمد مالیاتی که امسال محقق میشود حدود 130 هزار میلیارد تومان است که این رقم برای سال آینده رشد 25 تا 30 درصدی داشته است. به نظرم میرسد که بودجه 99 از طریق معادله مجهول جلو رفته است. یعنی گفتیم هزینه‌ها اینقدر است، خب هزینه‌ها را که کاری نمیتوانیم بکنیم، درآمد مالیاتی هم این رقم باشد. به نظرم بیشتر سعی بر این بوده که بودجه را متعادل نشان دهند. ولی مسلم است که بین 100 تا 150 هزار میلیارد تومان این بودجه با کسری مواجه خواهد بود.
وی تصریح کرد: گفته شده است این کسری را با درآمد مالیاتی جبران میکنند و سیستم اقتصادی کشور ظرفیت مالیاتی دارد. شاخص اندازه‌گیری سهم مالیات، شاخص مالیات به تولید ناخالص داخلی است که نشان میدهد که چه درصدی از تولید ناخالص داخلی تولید در هر کشوری را مالیات میگیرند. این شاخص در ایران زیر 8 است. در افغانستان 9.2 است. پاکستان 14.2 است. من به سایر کشورهای صنعتی کاری ندارم که مثلا فرانسه 45 درصد است. در واقع متوسط کشورهای صنعتی 35 درصد است و یا حتی ارمنستان 21 درصد، آذربایجان 13.5 درصد و ترکیه 25 درصد است. اگر سیستم مالیاتی ما حتی مثل پاکستان عمل کند، بودجه ما از نفت رها میشود.
یزدی‌زاده همچنین بیان کرد: حذف تمام معافیت‌هایی که در بودجه وجود دارد، کمتر از 20 هزار میلیارد تومان درآمد ایجاد میکند البته غیر از معافیت سود سپرده. این رقم مشکل ما را حل نمیکند. به عبارت ساده این یک آدرس غلط برای یک انحراف از اصل موضوع است. مشکل ما 20 هزار میلیارد تومان نیست. مشکل ما 170 تا 180 هزار میلیارد تا 200 هزار میلیارد تومان فرار مالیاتی است که در اقتصاد ایران وجود دارد.
* ما طیف گسترده‌ای از معافیت‌های مالیاتی داریم که باعث فرار مالیاتی شده‌اند
در ادامه احمد زمانی، معاون پژوهشی سازمان امور مالیاتی کشور گفت: ما ناکارآمدی‌هایی در نظام مالیاتی هم در بخش سیاستگذاری و هم در بخش اجرایی داریم. من نمی‌خواهم بگویم که نظام مالیاتی کاملاً کارآمد عمل می کند اما تصورم بر این است که بخشی از این ناکارآمدی‌ها در حوزه سیاستگذاری است. یعنی ما طیف گسترده‌ای از معافیت‌های مالیاتی داریم که به طور مستقیم بخش قابل توجهی از درآمدهای مالیاتی را از چرخه نظام بودجه خارج و به طور غیرمستقیم هم فرار مالیاتی ایجاد میکند. پس نمیتوانیم انتظار داشته باشیم درآمدهای بالقوه را متناسب با نیازهای بودجه تأمین کنیم. فلذا اگر بحث اصلاح ساختار معافیت‌های مالیاتی مطرح میشود یک رویکرد آن بحث سیاستگذاری است. البته یک رویکرد اساسی‌تر هم بحث جلوگیری از بی‌عدالتی مالیاتی و بی‌عدالتی اجتماعی است. یعنی اینکه همه افراد باید مالیات بدهند.
زمانی در مورد میزان معافیت‌های مالیاتی در کشور عنوان کرد: در این خصوص برآورد وجود دارد ولی ما تصور میکنیم که حداقل 40 تا 50 هزار میلیارد تومان معافیت مالیاتی داریم. البته این به جز بحث معافیت‌های پایه‌ای است که حق مردم است. یعنی معافیت پایه درآمدی یا معیشتی کارمندان که در همه جای دنیا هم وجود دارد. در این خصوص بحث سود سپرده داستان خودش را دارد. این رقم 50 هزار میلیارد تومان شامل تمام سود سپرده نیست و یک بخشی از منابع سود سپرده هم در 50 هزار میلیارد تومان میتواند قرار بگیرد.
* مالیات بر ثروت مانع تعمیق شکاف طبقاتی میشود
یزدی‌زاده گفت: بعد از بحران مالی سال 2007 کشورهای صنعتی گزارشی ارائه دادند که سیستم مالیات بر درآمد کارایی لازم برای انجام اهداف نظام مالیاتی را ندارد و باید مالیات بر ثروت طراحی شود. البته این برای کشورهایی بود که تورم در آنجا نیست که فقیر را فقیرتر و ثروتمند را ثروتمندتر کند. در نتیجه مالیات بر ثروت وضع شد که در فرانسه نرخ ان 15 درصد است. بنابراین مالیات بر ثروت مکمل سیستم مالیات بر درآمد بوده و اجرای آن لازم است و این توجیه که چون یک بار از این درآمد مالیات گرفتیم بنابراین نباید مجدد مالیات از آن گرفته شود، قابل قبول نیست.
وی ادامه داد: مازاد درآمد زمینه ایجاد ثروت را فراهم میکند. ثروت سیستم خودتقویتی دارد و حتی بدون اثر تورم شروع به رشد میکند. در کتاب «سرمایه در قرن بیستم» جمله جالبی هست که میگوید چون نرخ رشد بازده سرمایه از رشد متوسط اقتصادی بالاتر است، به هر حال ما منجر به شکاف ثروتی در جامعه می‌شویم. در نتیجه ضرورت دارد از ثروت هم مالیات گرفته شود تا مانع تعمیق شکاف طبقاتی شود.
*کمپین‌های انتخاباتی نشان میدهد که چرا دولت از سرمایه‌دارها مالیات نمی‌گیرد
در ادامه محمد صادق شهبازی کارشناس اقتصادی با اشاره به عدم اراده برای ساماندهی معافیت‌های مالیاتی گفت: مشکل اصلی ما این است که ارادهای در کشور برای این ماجرا از سوی دولت و مجلس نیست. البته منظورم این دولت و این مجلس نیست. کلاً دولت‌ها و مجلس‌های ما هیچ وقت انگیزه‌ای برای این ماجراها ندارند. زیرا اخذ مالیات بر درآمد، مالیات بر ثروت، مالیات بر عایدی سرمایه، مالیات بر خانه‌های خالی، مالیات بر ارزش زمین و سود سپرده اقشار ثروتمند را هدف قرار میدهد. اقشار ثروتمند چه کسانی هستند؟ کسانی هستند که موقع انتخابات پول میدهند و لیست‌ها را شکل میدهند. اگر بنا باشد معافیت مناطق آزاد و مشوق‌های مالیاتی را از وارداتچی‌ها و خام‌فروشی‌ها برداریم، آنها در زمان انتخابات از افراد حمایت نخواهند کرد.
وی افزود: وارداتچی‌ها، خام فروش‌ها، سلبریتی‌ها، وکلا، پزشک‌ها و انبوهی از کسانی که این شبکه ثروتمندان و سرمایه‌داری ایرانی را شکل داده‌اند با مسئولین در رابطه هستند.کمپین‌های انتخاباتی نشان میدهد که چرا دولت از سرمایه‌دارها مالیات نمی‌گیرد. کافی است بیانیه‌های انتخاباتی حمایت از کاندیداها را نگاه کنید. این قبیل افراد را مشاهده خواهید کرد. کدام آدم عاقلی منافع افرادی که از او حمایت کرده‌اند را محدود میکند؟! بنابراین در زمان اخذ مالیات هم سراغ مردم مستضعف، کارگر، کارمند و کاسب میروند.
شهبازی خاطر نشان کرد: قرار بود در مملکت از دلالی مالیات بگیرند، وزیر راه به مجلس نامه نوشت و اجازه داده نشد که بر این موضوع مالیات بسته شود. در نتیجه قیمت زمین و مسکن افزایش یافت. بنابراین باید این مسائل را در انتخابات و حمایت‌های این مدلی جستجو کرد. این سوال مطرح است که مؤسسات کنکور چرا باید جزء هنرمندان حساب شوند و معافیت بگیرند؟ اینها چه تولید فرهنگی و هنری‌ای دارند؟ برای جواب به این سوال به کمپین‌های انتخاباتی نگاه کنید که چه کسانی کنار کاندیداها دست تکان میدهند و عکس میگیرند.
این کارشناس اقتصادی تاکید کرد: براین اساس تعارض منافع اصل مشکلات کشور است. مسئولین هیچ دستی به زندگی مرفهین نمی زنند اما به زندگی مردم عادی که میرسیم به راحتی و بدون کار کارشناسی و آگاه کردن آنها اقداماتی انجام میدهند تا جایی که امنیت کشور را بهم میزنند. زیرا میگویند اینها یکسری افراد مستضعف، بدبخت و بیچاره هستند. امیرالمؤمنین در نهج البلاغه به مالک اشتر میفرماید بین خشم خواص و خشم مردم، از خشم مردم بترس. اگر خواص از تو ناراحت شوند، مهربانی و همراهی همه مردم خشم خواص را برای تو پاک میکند؛ ولی اگر تو مردم را عصبانی کنی، اینکه خواص خوشحال باشند چیزی را حل نمیکند. مشکلات کشور ما چیزهایی از این دست هستند.
*دولت و مجلس هیچ ارادهای بر اخذ مالیات از ثروتمندان و جلوگیری از فرار مالیاتی ندارند
در ادامه زمانی اظهار داشت: من هم اعتقاد دارم که ما در حوزه سیاست‌های مالیاتی یعنی آن بخش از مباحثی که به حوزه توسعه پایه‌های مالیاتی، اصلاح نرخ‌های مالیاتی و اصلاح معافیت‌ها، در حدی که لازم بوده، کار نکرده‌ایم. بایستی کشور به این سمت و سو میرفت که هم ساختار اصلاح نرخ و هم معافیت‌های مالیاتی و هم توسعه پایه‌ای رخ میداد.
وی تاکید کرد: نکته دیگر اینکه اصلاح ساختار معافیت‌ها از حدود 4 سال پیش در سازمان شروع شد و یکسال قبل به پایان رسید و از همان زمان ما پیشنهاد اصلاح معافیت‌ها را مطرح کردیم. این مساله اصلاً به بحث کسری بودجه و کمبود درآمد دولت برنمیگردد. یک اصلاح و جراحی در نظام مالیات به شمار میرود.
در ادامه شهبازی بیان کرد: اگر ارادهای بر اخذ مالیات بود باید اثر آن را در بودجه شاهد بودیم. اما همه دولت‌ها و مجلس‌های ما به پول مفت نفت معتاد هستند. هیچ اصلاحی برای قضیه مالیاتی وجود ندارد. چنانکه وقتی یک عده سلبریتی کمپین سیاسی راه می‌اندازند ما عقب‌نشینی میکنیم و معافیت‌ها را دست نخورده باقی می‌گذاریم.
یزدی‌زاده خاطر نشان کرد: مقام معظم رهبری در سال 1393 بحث اقتصاد مقاومتی را مطرح کرد و بر اخذ مالیات از ثروتمندان و جلوگیری از فرار مالیاتی تاکید کردند. الان بعد از 5 سال چیزی تغییر نکرده است. بنابراین باید دولت پاسخگو باشد. چون آقای زمانی مجری سیاست‌ها و مصوبات مجلس است. مشکل این است که در مصوبات مجلس هیچ ارادهای بر این موضوع نبوده است. یعنی نه دولت در این رابطه لایحه‌ای تهیه کرده و نه مجلس طرحی ارائه داده است.
*در آینده‌ای نزدیک گلوگاه‌های سوء استفاده از کارت بازرگانی بسته خواهد شد
زمانی در مورد روند اجرای سازوکارهای اخذ مالیات گفت: در تکمیل و توسعه طرح جامع مالیاتی اصل برنامه مدرن‌سازی نظام مالیاتی یا نظام مالیاتی هوشمند را در دستور کار قرار دادیم که مبنای آن بر اساس اطلاعات فعالیت‌های اقتصادی بنا شده است. یعنی به طور مشخص داده‌ها یا اطلاعات فعالان اقتصادی گردآوری میشود و ما باید مالیات را بر اساس پوشش چتر اطلاعاتی کامل بر منابع اقتصادی اشخاص و افراد اخذ کنیم. در این حوزه اقدامات خوبی انجام شده است.
وی درباره اینکه آیا تا سال 1400 دولت میتواند اطلاعات اقتصادی هر شخص را به طور دقیق در اختیار داشته باشد یا خیر گفت: من تصور میکنم ما در حوزه پایگاه اطلاعاتی، در حوزه اطلاعات تراکنش‌های بانکی، در حوزه اطلاعات عملکردی مؤدیان و در حوزه قانونگذاری پیشرفت‌های خوبی داشتیم. ولی دچار عقب‌ماندگی در اصلاح قوانین و مقررات در حوزه توسعه فرهنگ مالیاتی از گذشته هستیم. با این حال شروع خوبی داشته‌ایم و اعتقاد داریم نظام اقتصاد کشور در شرایط نسبتا خوبی قرار دارد.
معاون پژوهشی سازمان امور مالیاتی درباره امکان وصول مالیات از کارت‌های اجاره‌ای گفت: مطمئن باشید در آینده نزدیک اگرچه همه 33 هزار میلیارد تومان مالیات از کارت‌های اجاره‌ای را نمیتوانیم وصول کنیم اما بخش قابل توجهی را وصول خواهیم شد و اینکه تا حد زیادی گلوگاه‌های سوء استفاده از کارت بازرگانی بسته خواهد شد.
*اگر مالیات خودروهای لوکس پالایشگاه می‌ساختیم امروز خام‌فروش نبودیم
در ادامه یزدی‌زاده در مورد بحث فرار مالیاتی بیان کرد: قانون چک با 5 سال وقفه تصویب شد و متاسفانه اکنون اجرا نمی‌شود. تا زمانی که چک حامل در کشور داریم، نمیتوانیم فعالیت‌های افراد را رصد و براساس آن مالیات اخذ کنیم. یعنی یک نفر نیست که از بانک مرکزی سؤال بکند چرا این قانون چک راجع به چک شخصی و معمولی را اجرایی نمیکنی؟ در حالی که به راحتی قابل اجرا است.
وی تاکید کرد: در این شرایط قوه قضائیه باید به عنوان مدعی‌العموم وارد شود که چرا از این ابزار برای مقابله با فرار مالیاتی اشخاص استفاده نمی‌کنید؟! این قانون است و قانون باید اجرا شود. اگر سیستم تراکنش‌های مالی را با حذف چک بانکی و چک حواله‌کرد و چک حامل کنترل کنیم، بسیاری از مسائل اقتصاد زیرزمینی ما شفاف می شود. اقتصاد زیرزمینی که شفاف شد، ظرفیت مالیاتی جدید پیدا میکنیم.
عضو شورای راهبردی نظام مالیاتی گفت: در حال حاضر ارزش اتومبیل‌های لوکس در کشور 6 تا 7 برابر ارزش پالایشگاه ستاره خلیج فارس است که 370 هزار بشکه در روز خوراک مصرف میکند. یعنی اگر ما پول مالیات بر اتومبیل‌های لوکس را در صنعت نفت سرمایه گذاری کرده بودیم و پالایشگاه می‌ساختیم امروز یک بشکه هم لازم نبود نفت خام صادر کنیم و تمام نفت ما به فرآورده تبدیل میشد.
یزدی‌زاده با اشاره به بحث فرار مالیاتی بیان کرد: در اقتصاد شفاف ایران حدود 35 تا 40 هزار میلیارد تومان فرار مالیاتی وجود دارد. در اقتصاد زیرزمینی این رقم قطعاً نزدیک به 100 هزار میلیارد تومان است. بنابراین ما می‌توانیم بدون فشار به تولید و اقشار متوسط و ضعیف، بودجه دولت را از مالیات بگیریم. بر این اساس اقتصاد ایران مستند خواهد شد. منوط به اینکه اجازه تراکنش‌های غیر شفاف داده نشود.
انتهای پیام/