گروه علمی و دانشگاهی خبرگزاری فارس، شرکتهای دانشبنیان به عنوان قلب تپنده و محرک اصلی رشد و توسعه اقتصاد دانش بنیان از اهمیت فراوانی برخوردارند، با توجه به اهمیت این شرکتها، شناسایی و برطرف ساختن چالشهای آنها از اهمیت ویژهای برخوردار است.
کشور آلمان به عنوان یکی از قطبهای صنعت جهان شناخته میشود اما حالا یک شرکت دانش بنیان پر از فارغالحتصیلان دانشگاههای شریف، امیرکبیر و تهران در ایران توانسته نه تنها تحریم را دور بزند بلکه به این کشور فرمانتر یا بیوراکتور نیز صادر کنند.
دستگاه فرمانتر شرایط محیطی کنترل شده را برای رشد میکروبها یا تولید متابولیتهای خاص در محیط کشت مایع یا جامد را تحت شرایط استریل فراهم میکند.
در این راستا گفتوگویی با امیرعباس اختراعی مدیر شرکت دانشبنیان داشتیم؛ وی متولد ۱۳۵۱ در تهران و فارغالتحصیل رشته تخصصی مهندسی مکانیک از دانشگاه صنعتی شریف است و به همراه برادرش که فارغالتحصیل مهندسی شیمی از دانشگاه تهران است تصمیم به تاسیس یک شرکت در حوزه طراحی و احداث خطوط تولید مواد موثره دارویی و تجهیزات دارو سازی به همراه خدمات تخصصی نصب و تعمیر و نگهداری تخصصی گرفت.
وی صحبتهای زیاد و شنیدنی درباره فعالیتهای علمی و دستاوردهایش در حوزه طراحی و احداث خطوط تولید مواد موثره دارویی و تجهیزات دارو سازی دارد که شنیدن آنها خالی از لطف نیست. در این نشست اختراعی از فرصت بسیار خوب تحریم برای پیشرفت گفت و تاکید کرد که نیازمند یک استراتژی روشن صنعتی در کشور هستیم.
اختراعی تاکید کرد که دارو یک صنعت استراتژیک است که با جان انسان ارتباط دارد؛ بنابراین اگر این صنعت را به عنوان یک کشوری که در معرض تحریمها قرار داریم در نظر نگیریم کشورهای خارجی میتوانند به هر قیمتی محصول به ما بفروشند، به طوری که در حال حاضر در بخشی از تجهیزات و محصولات خاص این رفتار را با کشور ما دارند وارد این بازار میشوند و که با قیمتهای چند برابری با ما معامله میکنند، حالا تصور کنید اگر ما در کشورمان از این همه تولید و صنعت برخوردار نبودیم کشورهای خارجی چه جنایاتی با ما میکردند؟
آنچه در گفتوگوی با امیرعباس اختراعی میخوانید:
* فرصت خوب تحریمها
* اتکا به صنعت داخلی در صرفهجویی ارزی بسیار کمک کرده است
* نیازمند استراتژی روشن صنعتی هستیم
* انتخاب مولکولهای پیچیدهتر با ارزش افزوده بالا توسط جوانان ایرانی
فارس: درباره چگونگی شکلگیری و شروع فعالیتتان بگویید.
اختراعی: به همراه برادرم تقریباً در نیمه دوم دهه ۷۰ تصمیم گرفتیم که در زمینه صنعت فرایند یا پروسسهای شیمیایی فعالیت کنیم، به اقتضای ارتباطات و آشنایی که ما در آن زمان با صنعت ماده موثره دارو داشتیم به طور متمرکزتر برای تولید مواد موثره دارو فعالیتمان را شروع کردیم؛ ابتدا کار ساخت تجهیزات صنعت مواد موثره دارو را انجام میدادیم و در فاصله زمانی کمی واحد طراحی هم به واحد ساخت اضافه شد و در طرح توسعه بعدی واحد تامین هم اضافه شد که اصطلاحاً به واحدهایی که مجموعه کار طراحی، تامین و ساخت را انجام میدهند شرکتهای EPC میگویند، کار این شرکتها این است که یک طرح را به صورت کلید گردان از کارفرما در قالب یک قرارداد کلی و جامع اخذ میکنند و نهایتاً از زمین خالی که ابتدا گرفتهاند یک کارخانه آماده به کار و مشخصی را تحویل میدهند.
ما اولین واحد بخش خصوصی بودیم که در عرصه طرحهای EPC صنایع مواد موثره دارو کارکردیم و به سرعت توسعه خوبی در فعالیتهایمان حاصل شد؛ خاطرم هست که حول و هوش سال ۷۸ و ۷۹ شرکت ما اولین واحد تولیدکننده ماده موثره دارو در بخش خصوصی را در شهر صنعتی کاوه در قالب تولید مواد اولیه محلول دیالیز مورد استفاده بیماران کلیوی را احداث کرد.
سعی کردیم عرصه کار را بزرگتر و فراختر انتخاب کنیم و به مرور زمان مولکولهای پیچیدهتری را با ارزش افزوده بالاتری انتخاب کردیم و هم اکنون نزدیک دهها قلم ماده موثره دارویی را در کشور برای کارفرمایان و سرمایهگذارانی که اغلب بخش خصوصی هستند در پروژههای مختلفی در قالب طرح EPC احداث کردیم و علیرغم پیچیدگی صنعت دارو طی این سالها کشور به استقلال خوبی در تولید ماده موثره دارویی رسیده است.
* تولید مواد موثره دارویی در کشور و برآورده شدن نیاز داخلی
فارس: بیشتر از پروژههایتان بگویید.
اختراعی: از جمله آخرین پروژههای ما تولید مواد موثره داروهای هورمونی بوده که به واسطه حساسیت و پیچیدگی بالایی که هورمونها دارند خوشبختانه توانستیم موفقیت خیلی خوبی در این زمینه کسب کنیم و در حال حاضر بخشی از این مواد موثره دارویی در کشور تولید میشود و تمام نیاز داخلی را بر آورده کرده است.
در برخی از پروژهها کارفرماها محدودیتهای سرمایهگذاری یا کمک نیاز داشتند و در مواقعی احساس میکردیم ارزش افزوده خوبی وجود دارد که مشارکت میکردیم و الان هم در واقع تبدیل به یک گروه شرکت ها شده ایم که به طور مشخص در این گروه ۳ شرکت تولید کننده مواد موثره دارویی داریم و البته در طی این سالها به موازات صنعت ماده موثره دارو ما در دو رشته صنعت نفت و گاز و پتروشیمی و صنعت آوری املاح معدنی داشته ایم.
در صنعت فرآوری مواد معدنی فعالیت داریم که به عنوان یک شاخص بخش عمده کارخانجات نمک تصفیه ایران را که ۷۵ درصد کل ظرفیت تولید نمک تصفیه شده در ایران است توسط شرکت ما احداث شده و مورد استفاده مردم قرار گرفته است؛ به طوری که حدود ۱۲-۱۱ واحد صنعتی را از شمال غرب ایران در شهرهای خوی تا شمال شرق ایران در سبزوار، مرکز ایران در استان یزد و کمیپایینتر استان فارس و استانهای مختلفی مثل سمنان، تهران و قم در این زمینه احداث و مورد بهرهبرداری قرار دادهایم.
نمک یده در ایران را برای اولین بار شرکت ما تولید کرد، به طوری که نمک در ایران یددار نمیشد و اولین واحدهای یددار کننده نمک را شرکت ما احداث کرد و امروزه صاحب روش خاصی در یددار کردن نمک هستیم که در سازمان ملل( یونیسف )به نام روش ایرانی شناخته شده است و بخاطر متناسب بودن نمک یده با شرایط بومی ایران سازمان یونیسف به کشورهای همسایه مثل افغانستان، حوزه سیایاس، ترکمنستان و تاجیکستان توصیه میکند که نمک را به روش ایرانی یددار کنند که در این راستا ما واحدهای متعددی هم برای یددار کردن نمک برای کشورهایی مثل افغانستان، عراق، سوریه، ترکمنستان و تاجیکستان را به سفارش یونیسف احداث کردهایم.
فارس: چند سال است که این کار را شروع کردید؟
اختراعی: سابقه نمک یددار در کشور به دهه ۷۰ برمیگردد و به دلیل کمبود ید بیماریهایی نظیر عارضه گواتر، اختلالات روانی و بیماریهای مربوط به کبد و ید به خصوص برای کودکان در ایران خیلی شایع بود که وزیر وقت بهداشت آقای دکتر مرندی و مدیر کل بهداشت خانم دکتر شیخالاسلام از ما خواستند در عرصه بهداشت و دارو فعالیت کنیم و پروژهای را که شاید حدود 40 سال روی میز وزارت بهداشت بود و اجرایی نشده را به صورت جدی پیگیری کردیم و با تلاشهای بسیار توانستیم واحد یددار کردن نمک را در کشور اجرا و به ثمر برسانیم و باید بگویم که چون میزان ید در نمک در حد PPM است بنابراین کنترل دوز ید و یکنواختی توزیع آن در نمک بسیار حساس و خیلی مهم است.
در مرحلهای به ما اعلام کردند نمک معدنی که یددار میشود تصفیه نشده و در داخل آن فلزات سنگین خطرناکی مثل آرسنیک، جیوه و ناخالصیهایی همچون کلسیم و منیزیم وجود دارد که برای انسان مضر است؛ همین جا باید بگویم متاسفانه در 5-4 سال اخیر افراد ناآگاهی از طریق شبکههای اجتماعی تحت عنوان طب سنتی و حرفهای نابجا تبلیغات نمک تصفیه نشدهای مثل استفاده مستقیم از نمکهای دریایی را مطرح میکنند که منابع علمی و متقن بسیار محکم برای لزوم تصفیه نمک در جهان وجود دارد و سالهای سال است در جهان مصرف میشود و ما اگر دقت نکنیم و از مشاوره افراد ناآگاه استفاده کنیم یک عقبگرد علمی بدی متاسفانه در علم کشور خواهیم داشت.
* توسعه صنعت فرایندی برای فراوری املاح معدنی
فارس: آیا در زمینه املاح دیگری هم کار کردهاید؟
اختراعی: در املاح معدنی دیگری مانند کلرید پتاسیم، سولفاتسدیم و سولفات پتاسیم هم فعالیت داشتیم که اینها مصارف گسترده کشاورزی به عنوان یکی از زیر ساختی ترین صنایع کشور، شوینده و مصارف مختلفی دارند و ایران در عرصه صنعت مواد معدنی به واسطه داشتن معادن خیلی خوب یک کشور غنی است؛ منتهی نقطه ضعف ما این است که در زمینه فراوری املاح معدنی خوب کار نکردیم، مثلا همین نمک طعامی را که مثال زدم الان ما حدود 80 درصد مازاد مصرف کشورمان تولید نمک تصفیه شده داریم که اینها صادر میشوند و ارزش خوبی برای کشور دارد و حتی در املاح دیگری هم این شرایط و قابلیت را داریم که بتوانیم فراوری و صادرات داشته باشیم؛ درواقع دولت سیاستهای ممانعت از خام فروشی و اهمیت به ارزش افزوده فرآوری را هم در نظر گرفته که ما ماده معدنی را مستقیم صادر نکنیم لذا توسعه صنعت فرایندی برای فراوری این املاح موضوع مهمی است.
فارس: در زمینه نفت و گاز چه اقداماتی دارید؟
اختراعی: با توجه به اینکه صنعت نفت، گاز و پتروشیمی استانداردهای سنگینتری دارد ما متأخرتر از صنایع قبلی که اشاره کردم مواد موثره دارو و حوزه صنایع شیمیایی و معدنی شروع به کار کردیم و تقریباً در دهه 80 وارد صنعت نفت شدیم و موفقیتهای خیلی خوبی داشتیم، امروزه شرکت ما تمام پکیجهای تزریق مواد شیمیایی فاز 8-7-6 پارس جنوبی ( 21 پکیج) را ساخته است، همچنین تمام پکیجهای مواد تزریق مواد شیمیایی سکوی سلمان، ( 18 پکیج) و پکیجهای شیمیایی در نفت فلات قاره، منطقه سیری در پتروشیمیهای مختلف مثل پتروشیمی شیراز را طراحی کرده و ساختهایم.
غیر از این در پکیجهای پروسسی بزرگترین میکس بد تصفیه آب صنعتی ایران در بخش نفت در پالایشگاه آبادان است وخوشبختانه قرارداد یک واحد صنعتی فعال را منعقد کردیم که کار تصفیه پساب صنعتی را به روش خاصی به نام ZLD انجام می دهد، این پسابها بار آلودگی سنگینی دارند که موفق شدیم بخش آلودگی را به شکل جامد دربیاوریم و همه مایع آن را به شکل تصفیه شده با راندمان خیلی بالا تولید و به چرخه مصرف برگردانیم، در حال حاضر در بخش نفت به همراه نفت استخراجی، آب شوری است که آب شور به دلیل آلودگی نفتی و بار آلودگی بالا قابلیت استفاده مجدد یا تزریق به چاه را ندارد و باید تصفیه شود، که در حال مذاکره هستیم این طرح را برای منطقه نفتی جنوب ایران اجرا کنیم. این حرکت خیلی ارزشمندی برای کشور است چون ما در این منطقه کمبود آب داریم و با عارضه زیست محیطی ناشی از رها شدن پسابها که ضمن مخاطرات زیست محیطی بوی نامطبوعی دارند، مواجهایم، بدین ترتیب میتوان آب استحصالی را مجدد به چاه تزریق کرد.
فارس: چند نفر در این شرکت فعالیت میکنند؟
اختراعی: حدود 50 نفر از متخصصین مهندسی که اکثرا فارغالحتصیل دانشگاههای شریف، امیرکبیر و تهران هستند در شرکت ما فعالیت میکنند، دلیل اینکه ما از فارغالتحصیلان این دانشگاهها به کار میگیریم این است که در بعد طراحی مهندسین زبدهتری نیاز داریم که اصول طراحی، مهندسی و مهارتهای مهندسی را بهتر فرا گرفته باشند، از نظر آماری بیشترین تعداد مهندسان ما در رشته های برق، شیمی و مکانیک هستند.
* تولید بیش از ۷۰ درصد مواد موثر دارویی در کشور
فارس: در حوزه دارو تحریم هستیم تولیدات شما چگونه در غلبه به تحریمها کمک کرده است؟
اختراعی: در حال حاضر به لحاظ ارزش بیش از۷۰ درصد مواد موثره دارویی در کشور توسط خودمان تولید میشود. اگر کارهای تولیدی در داخل کشور انجام نشده بود ما الان در همه صنعت دارو وابسته بودیم کما اینکه ما در دوران جنگ شرایطی نظیر این را داشتیم که مثلاً در بخش پزشکی در دوران جنگ برای گاز استریل در مضیقه بودیم و در تامین بتادین مشکل داشتیم که ابتداییتر از اینها چیزی نبود.
ولی امروزه میبینیم که اگر محدودیتهایی هم وجود دارد و اگر حضور داروهای خارجی است که بخش عمدهای از آن حضور هم به صورت ناحق و ناشایست است ولی در عرصهای محدود و کنترل شده است و بسیاری از داروهای ما توسط داروسازیهای داخلی تامین میشود و هرگز ما در اخبار و اطلاعاتی که رد و بدل میشود، نمیشنویم و نمیبینیم که خیلی از این داروها محدودیتی دارند و کمی و کاستی عمده ای وجود دارد.
حتی بحثهایی نیز در حوزه صنعت دارو توسط افراد نامطلعی گفته میشود که برندهای خارجی کیفیت بهتری دارد که خوشبختانه در حال حاضر خیلی کمتر شده و اینها حرفهای شناخته شده و روشنی به لحاظ علمی نیست. ما در صنعت دارو استانداردهایی داریم به نام فارماکوپههای جهانی، هر کس در هر جای جهان که ماده موثره را تولید میکند باید توسط استانداردهای فارماکوپه محصولش تست شود و بعد جواز فروش میگیرد و کسی هم که خریدار است، موظف است طبق همان استانداردهای فارماکوپه محصول را آزمایش کند مثلا قبلاً یک حرفهای ناپخته میان برخی عوام رد و بدل میشد،که داروی ایرانی اصلا مواد موثره ندارد که واقعا یک بیانصافی و ظلم است که ممکن است بعضیها نادانسته وارد این وادی شوند.
* تحریمها برای ما فرصت است
من واقعا عرض میکنم که حقیقتاً چنین چیزی در صنعت دارو امکان ندارد. ممکن است نواقصی در محصول تولیدی یک کارخانه باشد مگر الان شرکتهای خارجی در همین ایام برخی داروهایشان را از بازار ما (ریکال) جمعآوری نکردند؟ حالا فرض کنید 2 قلم داروی داخلی هم باشند این مساله از لحاظ آماری قابل بررسی است که بررسی کنند چه مقدار تا به حال داروهای داخلی ریکال شده و چه مقدار داروهای خارجی ریکال شده است؟ به طور مثال ما از کشورهای دیگر خون آلوده وارد کشور کردیم، دارویی وارد کردیم که متاسفانه منجر به نابینا شدن بسیاری از افراد شد. فکر میکنم اگر در ماده موثره تولیدکننده داخلی چنین مشکلی پیش میآمد به شدت سر و صدا میکرد و به سوژه تبدیل میشد و به راحتی از این اتفاقات میگذریم، داروهای داخلی پشتوانه خوبی دارند و بار بزرگی را در مبارزه با تحریمها برداشتهاند، تحریمها برای ما یک فرصت است که بتوانیم در بخش بعدی هم بر روی این محصولات حرکت خوبی داشته باشیم.
* صنعت استراتژیک دارو و خودکفایی محققان ایرانی
فارس: ارزآوری این داروها برای کشور ما چطور بود؟
اختراعی: دارو یک صنعت استراتژیک است که با جان انسان ارتباط دارد؛ بنابراین اگر این صنعت را به عنوان یک کشوری که در معرض تحریمها قرار داریم در نظر نگیریم کشورهای خارجی میتوانند به هر قیمتی محصول به ما بفروشند، به طوری که در حال حاضر در بخشی از تجهیزات و محصولات خاص این رفتار را با کشور ما دارند وارد این بازار میشوند و که با قیمتهای چند برابری با ما معامله میکنند، حالا تصور کنید اگر ما در کشورمان از این همه تولید و صنعت برخوردار نبودیم کشورهای خارجی چه جنایاتی با ما میکردند؟ در حال حاضر قابل مطالعه است برخی از داروهایی که ما وارد میکنیم قیمتش در کشور ما خیلی بالاتر از قیمت همین داروها حتی در کشورهای همسایه مثل ترکیه است به طوری که تفاوت فاحش چند برابری دارند، حالا بهتر می توان درک کرد که اتکا به صنعت داخلی به چه میزان در صرفهجویی ارزی به ما کمک کرده است.
فارس: شرکت شما دانش بنیان است؟
اختراعی: در ارزیابی که برای شرکتهای دانشبنیان مطرح شده است شرکت ما یک شرکت دانشبنیانساز است، یعنی بسیاری از مجموعهها که به عنوان پروژه نام برده شدند اولین و تنها تولیدکننده ماده موثره هستند که این شرکتها به طور مستقل یک شرکت دانشبنیان شدهاند، معمولا طرحهایی هم که اجرا میکنیم در طی آموزش بهرهبرداری هسته R&D آن شرکت را هم آموزش میدهیم که به چه صورت در بخشهای تحقیق و توسعه در خانواده آن محصولات در دفعات بعد به همت خودشان با تجهیزاتی که به آنها داده شده مولکول جدید بسازند.
به طور مثال در عرصه داروهای هورمونی برای شرکتی در سبزوار داروی هورمونی پروژسترون را تولید کردیم ولی آنها در بخش R&D شرکتشان در حال حاضر مدروسی پروژسترون را فرموله کردهاند و در بخش صنعتی پرونیزولون را تولید کردهاند که این یک نوع هستهزایی هم هست که درواقع ارتباط ما با شرکتهای دانشبنیان را در بر گرفته است.
* نیازمند استراتژی روشن صنعتی هستیم
فارس: تولید در کشور ما نیازمند چه حمایتهایی است؟
اختراعی: اگر مسئولین کشور ما به چند نکته توجه کنند در عرصه تولید داخلی میتوانیم خیلی پیشتازتر از اینی که الان هستیم، باشیم، ما به یک استراتژی روشن صنعتی نیاز داریم که شاید متولی این مثلا وزارت صنعت شناخته شود ولی باید توجه شود که استراتژی صنعتی یکبار در یک دولت توسط یک گروه نوشته میشود و دولتها طی ادوار بعدی آن را دنبال میکنند و به عنوان یک تابلو همیشه در سردر بخش صنعت یک کشور نصب میشود و سرمایهگذاران و تولیدکنندگان متوجه میشوند که این کشور تصمیم دارد در این صنایع سرمایهگذاری و از این صنایع حمایت کند و به دلایل مشخصی تصمیم ندارد در این صنایع دیگر فعالیت کند اولویت یعنی این نمیشود ما همه کاره باشیم و عملا هیچ کاره. به نظرم این خیلی خلاء شایعی است.
موضوع دیگر این که وقتی رهبر ما طی سالیان متوالی پشت سر هم اسم سال را متناسب با تولید انتخاب میکنند و تاکید دارند بخش مشخصی باید باشد که پرچمدار تولید باشد و همه خودشان را موظف بدانند که تحت استراتژی و ساماندهی آن بخش حرکت کنند یعنی این خلاء امروز جدی است.
آیا سیاستهای بانکی ما در واقع در راستای حمایت از تولید است؟ نه.
آیا میخواهیم زیرساخت بسازیم برای کشور یا میخواهیم مثل همسایههای کنار دستی یک کشور تجاری باشیم؟ اگر بخواهیم زیرساخت بسازیم حکم این چه میشود؟ این صنعت سرمایه در گردش میخواهد. تولیدکننده شب بخوابد صبح بلند شود قیمت ارز سه برابر شود این سرمایه در گردش هم سه برابر شده است، اگر بانک ها مشارکت نکنند چه کسی مشارکت میکند؟
از بیست سال پیش 4 بار استراتژی صنعتی نوشته شده یعنی یک صنعتگر یا تولیدکننده با یک استراتژی صنعتی با عمر 5 ساله که توسط خود دولت هم رعایت نمیشود و در دولت وقت هم پیگیری نمیشد چه باید بکند؟ چگونه برنامه ریزی بلند مدت خود را منطبق با این استراتژی تدوین کند؟
ما باید نگاه کلان داشته باشیم اما اینجا صنعت است، برنامه می خواهد که سرمایهگذار تکلیف را بداند و برنامهریزی کند.
* طرح ZLD در تصفیه پسابهایی با بار آلودگی بالا در آبهای بسیار شور
فارس: کمی هم درمورد طرح جدیدتان بگویید.
اختراعی: درواقع همانطور که اشاره کردم طرحی به نام ZLD در تصفیه پسابهایی با بار آلودگی بالا در آبهای بسیار شور داریم.
تقریبا سه سالی هست که در این زمینه برنامه فشردهای گذاشتهایم، دستاوردهای خوبی هم داشتهایم. یک واحد صنعتی را هم در صنعت دارو اجرا کردیم. 40 متر مکعب در روز پساب داشت که بار COD و BOD آن حدود هفتاد هزار بود با بار آلودگی بسیار بالا، به طوری که اگر کسی بخارات پساب را استنشاق میکرد ممکن بود از حال برود و این نمیتوانست توسط روشهای هوازی، بیهوازی و بایولوژیک تصفیه شود و اگر نیمه کاره هم تصفیه میشد رها کردنش به زمینهای کشاورزی و آبهای زیرزمینی منطقه لطمه جدی وارد میکرد.
خوشبختانه اکنون پس از بخش جامد، ناخالصی جداگانه استحصال میشود که خود آنها قابلیت بازیافت مجدد را دارند و حلالها را به شکل مستقل مجددا به چرخه تولید برمیگرداند و آبی که تولید میشود با COD کمتر از 2 هزار (از 70 هزار اولیه) و رنگ و شفافیتش مثل آب نوشیدنی است. به دنبال این هستیم که در این بخش بهینهسازی داشته باشیم و برای ظرفیتهای بزرگتر طرح را مجددا در عرصه بیاوریم و در صنعت نیروگاهی و صنعت نفت اجرا کنیم.
* تولید و صادرات بایوراکتورها به آلمان
* درباره بیوراکتورها یا فرمانترها برایمان بگویید.
اختراعی: بیوراکتورها یا فرمانترها راکتورهایی هستند که مربوط به کشت موجودات زنده هستند که تحت شرایط کنترل شده دما و فشار با کنترلگازهایی مثل اکسیژن و CO2 و همچنین میزان اسیدیته یا PH محتویات راکتور که از حساسیتها و اهمیت فوقالعاده بالایی برخوردارند. با توجه به اینکه امروزه در جهان صنعت بایو در صنایع شیمیایی مورد توجه قرار گرفته و نیز جزو علوم جدیدی است که ارزش افزوده بالایی را برای کشورها ایجاد میکند در کشور ما هم به این صنعت توجه ویژهای شده است.
متاسفانه سالهای سال است که برای واردات تجهیزات بایو در ایران و به طور اخص بایوراکتورها تحریم هستیم و کشورهای اروپایی و غربی مطلقا بایوراکتورهای تحقیقاتی و صنعتی را به ایران نمیفروشند و شرکت ما نه تنها موفق به تولید بایوراکتورها شده بلکه توانسته آن را به کشور آلمان که از صنعتیترین کشورهای جهان و به طور اخص در این رشته که جزو رتبههای برتر جهانی است این محصول را صادر کند.
انتهای پیام/