به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس، در سال 1396 به صورت متوسط از مجموع 3.9 میلیون بشکه نفت خام تولید شده از میادین نفت کشور 1.7 میلیون بشکه (معادل 43 درصد) در داخل کشور به عنوان خوراک واحدهای پالایشگاهی مورد استفاده قرار گرفته و 2.2 میلیون بشکه باقی مانده بصورت خام به خارج از کشور صادر شده است. این اختلاف 57 درصدی در «ظرفیت تولید نفت خام» و «ظرفیت پالایشی کشور» موجب شده است که کشور امریکا گاه‌ و ‌بی‌گاه به تحریم نفت ایران اقدام کند.

*افزایش ظرفیت پالایشی، راه حل بی‌اثر کردن تحریم‌های نفتی

این در حالی است که فرآورش نفت خام و میعانات گازی و تبدیل آن به زنجیره متنوعی از فرآورده های پالایشی و پتروشیمیایی و صادرات آن موجب بی اثر کردن تحریم‌ها می‌گردد. یکی از ویژگی‌های فراورش نفت خام و تبدیل آن به زنجیره متنوعی از فرآورده‌های نفتی، این موضوع است که صادرات بخش زیادی از فرآورده‌ها از طریق خودروهای سنگین، خط لوله و نهایتاً کشتی به کشورهای همسایه صورت می‌گیرد. این نحوه از صادرات را می‌توان «توزیع از طریق شبکه مویرگی» نامید که رهگیری محموله‌های صادراتی را دشوار می‌کند. با فراوری نفت خام، تنوع محصولات تولیدی و متعاقباً تعداد و تنوع مشتری‌های جهانی نیز افزایش می‌یابد. تنوع مشتری‌های خارجی ایران مزایای زیادی دارد یکی از این مزایا از بین رفتن محدودیت‌های فروش نفت به چند کشور خاص است.  یکی دیگر از ویژگی‌های پالایش نفت خام تنوع مشتری‌های خارجی در خرید فراورده‌های نفتی ایران، موضوع محدود شدن امکان رهگیری درآمدهای خارجی کشور است. به‌عبارت‌دیگر با افزایش تعداد تراکنش‌های مالی با حجم‌های مالی کوچک، ریسک همکاری مالی با ایران کاهش می‌یابد و هزینه‌ی جابه‌جایی درآمد حاصل از فروش فرآورده‌های نفتی کاهش می‌یابد.

*تامین مالی نخستین مانع پیش‌روی توسعه‌ صنعت پالایشی

این در حالی است که توسعه ظرفیت پالایشی کشور در سال‌های اخیر با برخی مشکلات زیرساختی مواجه بوده که باعث کاهش کمّی تعداد و طولانی شدن دوره ساخت طرح‌های پالایشی گشته است. توسعه صنایع پالایشگاهی و پتروپالایشگاهی در هر کشوری پس از مطالعه بازار و طراحی مناسب فرآیندها براساس بازار مناسب، به سه عامل اصلی «فناوری»، «نیروی انسانی متخصص» و «تامین مالی» احتیاج دارد. در ایران عامل آخر یعنی «تامین مالی» عمدتا به عنوان واکنشگر محدود کننده رفتار کرده و موجب شده است که تعداد زیادی از پروژه های پالایشی، پتروپالایشی و پتروشیمیایی پس از خرید یا اجاره زمین، طراحی اولیه پروژه و حتی خرید مراحل اولیه دانش فنی، به دلیل عدم تامین مالی کافی، در همان مرحله تسطیح زمین و فنس‌کشی باقی بمانند. بنابراین از میان مشکلات زیرساختی مذکور می‌توان مشکل «تامین مالی» و «به ثمر نرسیدن فاینانس‌های خارجی» را خصوصا پس از اعمال تحریم‌های امریکا به عنوان مهمترین موانع توسعه طرح‌های پالایشی و پتروپالایشی دانست. 

جدول 1- وضعیت فعلی برنامه تأمین مالی طرح‌های پالایشی

*حمایت دولتی از صنعت پالایش نفت کشور با اعطای « تنفس خوراک»

به همین منظور، برخی از نمایندگان مجلس طرحی با عنوان «افزایش ظرفیت پالایشگاه‌های میعانات گازی و نفت خام با استفاده از سرمایه‌گذاری مردمی» تهیه کردند. این طرح با هدف افزایش ظرفیت پالایشی کشور به میزان 2 میلیون بشکه نفت در روز  از طریق جذب سرمایه‌های مردمی تهیه شده است.  این طرح هم اکنون به کمیسیون اصلی یعنی کمیسیون انرژی جهت بررسی ارجاع داده شده است و امروز قرار است بررسی آن در این کمیسیون آغاز شود.

در این طرح برای جذب سرمایه‌های مردمی پیشنهاد اعطای تنفس خوراک داده شده است. منظور از تنفس خوراک، اعطای خوراک در تمام یا بخشی از سال‌های اول و دومِ پس از بهره‌برداری واحد است به‌صورتی که هزینه خوراک در این مدت به عنوان وام دولت به مجموعه سهامداران پالایشگاه یا پتروپالایشگاه به حساب آید و طی 12 سال با نرخ سود 4 درصد ارزی مورد بازپرداخت قرار گیرد. این اقدام نرخ بازده داخلی (IRR) طرح را تا 5 درصد افزایش می‌دهد و مهمتر از آن، منجر به جذابیت طرح برای استقبال مردم و سرمایه‌گذاران داخلی در راستای تامین سرمایه سریع پروژه می‌شود.

*هدایت نقدینگی سرگردان به سمت صنعت پالایشی با اعطای تنفس خوراک

از طرفی کشور در ماه‌های اخیر با مسئله «نقدینگی‌های سرگردان» و التهابات ناشی از آن در بازار سرمایه مواجه شده است که بهترین راه کنترل آن هدایت نقدینگی مردم به سمت پروژه‌های مولد و صنایع زیرساختی است که توسعه صنعتی، اشتغال و ارزش افزوده را به صورت بلند مدت برای کشور به همراه خواهد داشت. فرآورش کل نفت صادراتی کشور به حجم 2 میلیون بشکه در پتروپالایشگاه‌های با فناوری روز، به 400 هزار میلیارد تومان سرمایه گذاری طی 8 سال احتیاج دارد که به معنای سرمایه‌گذاری 50 هزار میلیارد تومانی در هر سال است و در مقایسه با نقدینگی 1700 هزار میلیارد تومانی موجود در جامعه رقم غیرقابل دسترسی به نظر نمی‌آید و برابر 3 درصد کل نقدینگی موجود در کشور در هر سال است. البته این طرح علاوه بر بی اثر کردن تحریم‌های نفتی و همچنین هدایت نقدینگی باعث می‌شود که کشور با احداث پتروپالایشگاه‌ها با سرمایه‌های مردمی، به تقاضای روبه‌رشد محصولات پتروشیمی در ده سال آینده پاسخ داده و با توسعه این حوزه از ارزش‌افزوده‌ی حاصل از آن و همچنین اشتغال زایی آن  بهره‌مند گردد.

با توجه به آنچه گفته شد، انتظار می رود کمیسیون انرژی مجلس با تصویب طرح «افزایش ظرفیت پالایشگاه‌های میعانات گازی و نفت خام با استفاده از سرمایه‌گذاری مردمی»، گام بزرگی در راستای بهبود وضعیت اقتصادی کشور بردارد.

انتهای پیام/