به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس، ‌به منظور آشنایی اصحاب رسانه با موضوعات هواشناسی در حوزه‌های مختلف زیرساخت، تجهیزات، استانداردها، فرایند انجام کار، صدور انواع پیش‌بینی‌ها وغیره، سازمان هواشناسی کشور اقدام به برگزاری کارگاه آموزشی در این باره‌ برای اصحاب رسانه داشت. 

در این کارگاه آموزشی، پرویز رضازاده، مدیرکل سابق پیش‌بینی و هشدار سازمان هواشناسی که هم‌اکنون مشاور فعلی سازمان هواشناسی در امور پیش‌بینی است، توضیحاتی در این‌باره ارائه و به سؤالات خبرنگار پاسخ داد. 

وی اظهار داشت: در فصل تابستان، زمین دورترین فاصله را از خورشید دارد، اما سرعت جابه‌جایی زمین حول خورشید کمترین سرعت است و همین موجب می‌شود که در فصل تابستان هر ماه یک روز بیشتر از فصل زمستان و پاییز باشد، در تابستان چون زمین آرام تر حول خورشید می‌چرخد، ماه‌های فصل 31 روز است.

وی ادامه داد: اول بهار و اول پائیز از لحاظ دمایی متعادل است و طول روز و شب یکی است و به همین دلیل به آن اعتدالین می‌گویند. 

مشاور سازمان هواشناسی در امور پیش‌بینی ادامه داد: از روز اول دی‌ماه تا 20 دی ماه هر سال، ساعت روشن شدن هوا در صبح‌ها تغییر نمی‌کند ولی دیرتر هوا تاریک می‌شود، در حالی که اگر بخواهیم عامیانه فکر کنیم، از شب یلدا منتظریم صبح‌ها زودتر هوا روشن شود. 

* چرا برگ درختان در پاییز زرد می‌شود

وی با بیان اینکه بیشترین تابش نور خورشید در فرکانس سبز (48 صدم میکرومتر) است، گفت: تابش خورشید 6 هزار درجه کلوین است؛ رنگ برگ‌ها سبز است، چون رنگ سبز بیشترین حد دریافت نور را دارد و در پائیز بدان دلیل رنگ برگ درخت‌ها به زردی می‌گراید، چون برگ انرژی‌‌ که دریافت کرده است را به ریشه و درخت برمی‌گرداند؛ درخت گلابی در فصل پائیز زیباترین رنگ برگ، قهوه‌ای براق دارد. 

* چرا رنگ خورشید هنگام طلوع و غروب سرخ است

وی در توضیح اینکه چرا رنگ خورشید هنگام طلوع و غروب آفتاب قرمز است؟‌ گفت: این حاصل تجزیه نور و اثر جو روی نور خورشید است، جو زمین بخشی از نور خورشید را می‌گیرد و پخش می‌کند در موج کوتاه به سمت آبی و در موج بلند‌ نور به سمت قرمز می‌رود، در غروب، پخش موج خورشید سه سرابر زمان وسط روز است. هنگامی که خورشید پایین می‌رود، بیشترین پخش نور انجام می‌شود و علاوه بر قرمز به نارنجی سوخته هم می‌رسد؛ رنگ‌های با طول موج کمتر در جو پخش می‌شوند و رنگ‌های با طول موجب بیشتر به ما می‌رسد. 

* اختلاف عرضی جنوبی‌ترین نقطه کشور با شمالی‌ترین نقطه کشور 14 درجه

وی همچنین درباره اختلاف عرضی و طولی نقاط کشور گفت: تهران در خط 35.5 درجه قرار دارد و در جنوبی‌ترین منطقه کشور کنارک و چابهار با 25 درجه و در شمال‌ترین نقطه کشور پارس‌آباد و ماکو 39 درجه شمالی قرار دارند؛ اختلاف عرضی جنوبی‌ترین نقطه کشور با شمالی‌ترین نقطه کشور 14 درجه است. 

رضازاده افزود: در جو بدون تلاطم، هر یک کیلومتر، 6.5 درجه کاهش دما داریم، البته این بسته به رطوبت هوا متفاوت است. هر چه ارتفاع کمتر باشد، اثر پراکنش انرژی بیشتر می‌شود. 

* وارونگی دما و دلایل بروز آن/ آلودگی هوا تأثیری در وارونگی دما ندارد

مشاور سازمان هواشناسی در امور پیش‌بینی افزود: ابتدا باید به این موضوع توجه داشت که واژه «وارونگی هوا» اشتباه است و باید «وارونگی دما» اعلام شود؛ جو زمین تا 80 کیلومتری ترکیبی از اکسیژن و نیتروژن است که 20 درصد اکسیژن و 79 درصد نیتروژن است، دمای هوا با ارتفاع هر یک کیلومتر 6.5 درجه به صورت میانگین کاهش می‌یابد، وارونگی دما یعنی به جای کاهش دما، افزایش دما داشته باشیم. 

رضازاده افزود: شدیدترین و فراوان‌ترین رخداد وارونگی دما مربوط به فصل تابستان است، ما در تابستان هر روز وارونگی دما داریم،‌ ولی کم‌عمق است و با تابش خورشید از بین می‌رود، اما از نظر شدت و پایداری، موضوع فصل‌ها در وارونگی دما فرق می‌کند، هر چه جو آرام و آسمان صاف‌تر باشد، وارونگی هوا بیشتر است و هر چه طول شب بیشتر باشد احتمال رخداد وارونگی و شدت آن افزایش می‌یابد. 

مشاور سازمان هواشناسی در امور پیش‌بینی ادامه داد: کمترین طول روز، بیشترین طول شب، کمترین رطوبت و ابرناکی از دلایل بروز وارونگی هوا است. 

وی گفت: وارونگی هوا به علت آلودگی نیست، کما اینکه در گذشته‌های دور هم بسیار وارونگی هوا داشته‌ایم؛ در همین کرمان آلودگی هوا نداریم‌ ولی بیشترین وارونگی دما را داریم. 

وی در پاسخ به این سؤال که چرا وارونگی دما رخ می‌دهد و چه مشکلی می‌آفریند؟‌ گفت: در وارونگی دما، سطح زمین سردتر و هوای بالا گرمتر است، در شرایط جو آرام، اختلاط این دو صورت نمی‌گیرد، از سوی دیگر، چشمه‌های تولید آلاینده‌ها در شهرهای صنعتی و پرجمعیت هم درنظر بگیرید، آلودگی در فضایی تولید می‌شود که هیچ‌گونه جابه‌جایی قائم یا عمودی هوا نداریم، حال وقتی باد هم نوزد، جابه‌جایی افقی هوا هم نداریم، بنابراین آلودگی جابه‌جا نمی‌شود. 

وی اضافه کرد: در فصل زمستان که طول روز کوتاه است، با شرایط یکنواخت جوی، این جابه‌جایی افقی و عمودی رخ نمی‌دهد و موجب ماندگاری آلودگی هوا می‌شود، وقتی که خورشید طلوع می‌کند، سطح زمین 52 درصد انرژی را دریافت می‌کند و گرم می‌شود و جابه‌جایی هوای گرم با هوای سرد در سطح افقی و عمودی موجب جابه‌جایی آلودگی‌ها می‌شود. 

وی گفت: در مناطق مرتفع، اختلاف دمای بیشینه و کمینه بیشتر است، در مناطق مرتفع دریافت انرژی از خورشید بیشینه است، ولی از دست دادن انرژی هم بیشینه است، به عنوان مثال‌ شهر‌کرد به عنوان بام ایران، اختلاف دمای بیشینه و کمینه 20 درجه‌ای در برخی روزها دارد.

* ابرهای سیروس زیباترین ابرها

وی درباره تشکیل ابرها گفت: با کاهش دما و بخار آب، ابرها شکل می‌گیرد، که اگر هوا بتواند صعود کند، احتمال تشکیل ابر است.

وی با بیان اینکه ابرها بر سه نوع کم‌ارتفاع، میان ارتفاع و مرتفع هستند، گفت: در ابرهای کم‌ارتفاع، ارتفاع پایه از سطح زمین حدود یک کیلومتر، در ابرهای میان‌ارتفاع، ارتفاع پایه از سطح زمین حدود 3 کیلومتر و در ابرهای مرتفع، ارتفاع پایه از سطح زمین حدود 6 کیلومتر است. 

مشاور سازمان هواشناسی در امور پیش‌بینی افزود: ابری که در ارتفاع 6 کیلومتری است یعنی دمای هوا در آن منطقه زیر صفر است، بنابراین این ابرها عموماً بلوری و کریستالی هستند، ابرهای میانی ترکیب آب و یخ هستند و ابرهای پائینی عموماً مایع و قطرک‌های آب هستند. 

وی بیان کرد: ابرهای همرفتی که فعالیت شدید دارند معمولاً ابرهای پایین هستند، ابرهای میانی عموماً با جبهه گرم همراه هستند و فعالیت بارشی طولانی‌مدت دارند و رگبار در این ابرها رخ می‌دهد. 

رضازاده افزود: در ابرهای میانی ممکن است شدت بارش‌ها کمتر باشد اما ممکن است تا 48 ساعت هم تداوم بارش داشته باشد. 

وی گفت:‌ ابرهای مرتفع ابرهای سیروسی هستند که زیباترین ابرها محسوب می‌شوند.

* دلایل تشکیل ابر بالای جزایر

وی گفت: تغییرات دمای محیط را با ارتفاع رخ می‌دهد و با افزایش ارتفاع، کاهش دما داریم، باید دقت داشت که دما گرمتر و سردتر نمی‌شود، بلکه بیشتر و کمتر می‌شود و این هوا است که گرمتر و سردتر می‌شود. 

وی افزود: به دلیل ویژگی جذب انرژی توسط خاک، در روز دما در یک جزیره گرمتر از دریای اطراف آن است و به همین دلیل، در بالای جزایر ممکن است ابر تشکیل شود و در گذشته با دیدن ابر در یک منطقه یا رؤیت پرندگان، دیده‌بان‌ها نشان از پیدا شدن جزیره می‌دادند. 

* توده هوا و چگونگی شکل‌گیری جبهه هوا 

مشاور سازمان هواشناسی در امور پیش‌بینی گفت: توده هوا حجم بزرگی از هوا در ابعاد ده‌ها هزار کیلومتر است و گستره قائم آن هم ضخامت جو (10 کیلومتر) است. اگر توده هوا روی خشکی شکل بگیرد، توده هوای قاره‌ای و اگر روی دریا شکل بگیرد، توده هوای دریایی نام دارد. 

وی با اشاره به اینکه توده هوا در راستای افقی شکل می‌گیرد، افزود: توده هوا روی خشکی، رطوبت کمتری دارد‌.

مشاور سازمان هواشناسی در امور پیش‌بینی ادامه داد: توده هوا پس از شکل‌گیری که ممکن است هفته‌ها به طول بینجامد حرکت می‌کند و اگر روی زمینی که قرار می‌گیرد آن زمین گرمتر باشد، به آن توده هوای سرد می‌گویند و بالعکس آن هم صادق است. 

رضازاده افزود: لزوما دمای توده هوای سرد کمتر از توده هوای گرم نیست، بلکه با سطح زیرین آن مقایسه می‌شود. 

وی افزود: اگر هوا گرم شود چگالی آن کمتر می‌شود و اگر سرد شود، چگالی آن افزایش می‌یابد؛ با افزایش دما ملکول‌ها جابجایی بیشتری دارند و فضای بیشتری اشغال می‌کنند. 

* چگونگی تشکیل جبهه هوا

مشاور سازمان هواشناسی در امور پیش‌بینی گفت: توده‌های هوای گرم و سرد زمانی که به هم می‌رسند تشکیل جبهه هوا می‌دهند، در و اقع مرز بین دو توده هوای گرم و سرد را جبهه هوا می‌گویند که اگر اختلاف دمای دو توده هوا زیاد باشد، آن جبهه هوا قوی‌تر است. 

انتهای پیام/