یکی از صحنه‌هایی که دیدن آن هنگام اپیدمی بیماری‌های ویروسی برایمان آشناست، افرادی است که ماسک به صورت دارند. استفاده از ماسک برای پیشگیری از انتقال ویروس روشی معمول در بسیاری از کشورها از جمله در جریان شیوع اخیر ویروس کرونا در چین است.

در نقاط کشورهای مختلف، مردم از ماسک صورت هنگام آلودگی هوا نیز استفاده می‌کنند. به‌عنوان نمونه در سال‌های گذشته به علت آلودگی شدید هوای دهلی نو، دولت هند هزاران ماسک مجانی از نوع ان ۹۵ ( N۹۵ ) درجه یک، در میان گروه‌های آسیب‌پذیر توزیع کرده است.

این نوع ماسک در ایران هم فروخته و استفاده می‌شود. سایت «گوگل ترندز» که میزان محبوبیت جست‌وجوی کلیدواژه‌ها را نشان می‌دهد، حاکی است که شمار بیشتری از ایرانیان طی روزهای گذشته به دنبال این نوع ماسک بوده‌اند. ولی پرسش اینجاست آیا واقعا پوشیدن ماسک در انتقال بیماری تأثیری دارد؟

ویروس‌شناسان اعتقادی به موثر بودن ماسک در جلوگیری از انتقال ویروس‌های هوازی ندارند. با این حال شواهدی موجود است که نشان می‌دهد ماسک صورت می‌تواند به پیشگیری از انتقال ویروس از دست به دهان کمک کند.

استفاده از ماسک‌های جراحی برای نخستین بار در قرن ۱۸ میلادی در بیمارستان‌ها آغاز شد ولی تا سال ۱۹۱۹ و اپیدمی آنفلوآنزای اسپانیایی در میان مردم معمول نبود.

دکتر «دیوید کارینگتون» استاد دانشگاه لندن، به بی‌بی‌سی می‌گوید «استفاده مرتب از ماسک صورت توسط مردم راه مؤثری برای جلوگیری از انتقال ویروس و باکتری‌های موجود در هوا نیست». راه انتقال «بیشتر ویروس‌ها» از هواست. علت مؤثر نبودن ماسک این است که آن‌ها معمولا شُل هستند، فیلتر هوا ندارند و با پوشیدن آن‌ها، چشم‌ها همچنان در معرض هوا قرار می‌گیرند.

البته پوشیدن ماسک می‌تواند خطر انتقال ویروس از خطر «پخش شدن» از طریق عطسه یا سرفه را کاهش دهد و نوعی محافظت در مقابل انتقال دست به دهان فراهم آورد.

تحقیقی که در سال ۲۰۱۶ انجام شد، نشان می‌دهد که افراد حدود ۲۳ بار در ساعت صورت خود را با دست لمس می‌کنند.

به گفته «جاناتان بال» استاد ویروس شناسی مولکولی در دانشگاه ناتینگهام، «در پژوهشی که تحت شرایط کنترل شده در بیمارستان انجام شد، ماسک صورت در جلوگیری از انتقال آنفلوآنزا خوب عمل کرد».

«هر چند وقتی به تحقیقات مربوط به استفاده از ماسک توسط عموم نگاه کنیم، می‌بینیم که نتایج متفاوت است. نگه‌داشتن ماسک روی صورت برای مدت طولانی مشکل است».

به اعتقاد «کانر بامفورد» از موسسه پزشکی تجربی ولکام-ولفسون رعایت چند اصول ساده بهداشتی بسیار موثرتر است. «پوشاندن دهان هنگام عطسه، شستن دست‌ها و عدم تماس دست شسته نشده با دهان می‌تواند خطر انتقال ویروس‌های تنفسی را کاهش دهد».

بهترین راه برای جلوگیری از مبتلا نشدن به بیماری‌های ویروسی مانند آنفلوانزا شستن مرتب دست‌ها با آب گرم و صابون، عدم تماس دست با چشم‌ها و بینی تا حد ممکن و داشتن سبک زندگی سالم است.