چین رتبه نخست بازارهای هدف گردشگری سطح اول کشور را به‌خود اختصاص داده است. رؤیای جذب ۵هزار گردشگر چینی به ایران تنها در فاصله زمانی ۵ تا۲۰ بهمن‌ماه و در تعطیلات سال نو چینی با کرونا بر باد رفت.
حدود 100گروه از گردشگران چینی که قصد سفر به ایران را داشتند در بحران کرونا پشت درهای بسته چین و ایران ماندند و فرصت سفر به ایران برای آنها فراهم نشد.
86 بازار هدف گردشگری جهانی ایران در وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی، مطالعه شد تا مشخص شود چه تعداد از بازارهای جهانی برای فعالیت ایران در جذب گردشگر از آنها مناسب هستند. تنها 30بازار از میان 86بازار مورد مطالعه اما در فهرست بازارهای اصلی هدف گردشگری کشور در 4سطح قرار گرفتند.
محمدابراهیم لاریجانی، مدیرکل بازاریابی و تبلیغات معاونت گردشگری گفته است که 13شاخص از سوی سازمان جهانی جهانگردی برای تعیین بازارهای هدف گردشگری مشخص شده است که تمامی مطالعات برای تعیین بازارهای هدف گردشگری ایران براساس این شاخص‌ها انجام شد. علایق و سلایق گردشگران بازار هدف، امکانات میزبانی از آنها، وجود هتل، غذا، راهنما، سطح ارتباطات و تعاملات سیاسی با آن کشورها و... ازجمله شاخص‌هایی است که سازمان جهانی جهانگردی برای انتخاب بازار هدف مشخص کرده است. برهمین اساس چین در بازار هدف گردشگری سطح نخست ایران قرار گرفت.
بحران در نخستین بازار گردشگری ایران
چین رتبه نخست بازار هدف گردشگری سطح اول ایران را نصیب خود کرده است. آنطور که مدیرکل بازاریابی و تبلیغات معاونت گردشگری می‌گوید: «چین در بازارهای سطح یک گردشگری ایران و اتفاقا ردیف نخست بازار است و برای گردشگری ایران اهمیت ویژه دارد؛ سالانه 140میلیون گردشگر به جهان اعزام می‌کند و از آنجا که براساس شاخص‌های سازمان جهانی جهانگردی، ایران و چین 2کشور همسو با یکدیگر هستند، پرواز مستقیم دارند، دارای قرابت فرهنگی هستند و چینی‌ها نیز تاریخ ایران باستان را می‌شناسند، رابطه تجاری و سیاسی 2 کشور برقرار است و از جمعیت گردشگر خوبی برخوردار است در بازارهای هدف گردشگری ایران بالاترین جایگاه را به‌خود اختصاص داده است.»
سال گذشته و هنگام سفر رئیس مجلس ایران به چین موضوع گردشگری 2 کشور در مذاکره با رئیس مجلس چین مطرح شد و اتفاقا مقامات چینی اعلام آمادگی کردند می‌توانند 6میلیون گردشگر در سال عازم ایران کنند.
محمدابراهیم لاریجانی، مدیرکل بازاریابی و تبلیغات معاونت گردشگری، این خبر را داده است و می‌گوید که در چین، دولت مقاصدی را که شهروندان چینی می‌توانند به آنها سفر کنند اعلام می‌کند و گردشگران چینی براساس این اعلام به کشورهای مشخص شده سفر می‌کنند.
مقامات چینی گفته بودند که آماده اعزام سالانه 6میلیون گردشگر به ایران هستند که اگر این تعداد را در درآمد 1480دلاری ایران از هر گردشگر خارجی در سفر به ایران آن هم در کمترین میزان ضرب کنیم، مبلغی حدود 9میلیارد دلار، سالانه و تنها از محل سفر گردشگران چینی نصیب ایران می‌شود. سازمان جهانی جهانگردی اعلام کرده است که هر گردشگر خارجی مبلغی معادل 1480دلار نصیب کشور مقصد می‌کند.
اما آیا ایران قادر به میزبانی از 6میلیون گردشگر چینی است؟ خیر، پاسخ این سؤال حتی تا 5 سال آینده نیز منفی است. دلیل آن نیز نبود راهنمای آشنا به زبان چینی، فقدان رستوران‌های چینی در ایران، نبود پروازهای متعدد از چین به ایران و در نهایت کافی نبودن زیرساخت‌های گردشگری ایران برای میزبانی از 6میلیون گردشگر چینی در سال است.
ایران البته پیشنهادهای مقامات چینی را برای اعزام 6میلیون گردشگر در سال به همین دلایل رد کرده است. آنطور که محمدابراهیم لاریجانی، مدیرکل بازاریابی و تبلیغات معاونت گردشگری اعلام کرده است، تنها یک برنامه اقدام 5 ساله برای جذب گردشگران چینی درنظر گرفته شده است تا براساس هدفگذاری‌های انجام شده در سال پنجم اجرای این برنامه، موفق به جذب سالانه یک‌میلیون و 500هزار گردشگر شویم و بتوانیم یک‌درصد از گردشگر خروجی از چین را جذب کنیم؛ یعنی بتوانیم با اجرای 55برنامه بعد از 5سال تبلیغات، برنامه‌ریزی و ایجاد زیرساخت، تربیت راهنمای چینی‌زبان و احداث رستوران‌های چینی و همچنین برپایی نمایشگاه‌های مشترک با چین موفق به جذب یک‌میلیون و 500هزار گردشگر چینی شویم.
چینی‌ها گردشگرانی هستند که به خرید اجناس آنتیک و لاکچری علاقه عجیبی دارند. آنها شیفته انگشتری، فرش و برندهای هنری هستند؛ به همین دلیل است که تنها یک گردشگر از چین، در خیابان ویلای تهران که مرکز فروش صنایع‌دستی ایرانی و تولیدات هنرهای سنتی ایران است، در یک چشم‌برهم‌زدن 100میلیون تومان محصولات منبت و خاتم خریداری کرده است یا گردشگر چینی دیگر، در یکی از هتل‌های تهران تنها در یک قلم از خریدهای خود 3تخته فرش به قیمت 700میلیون تومان براساس اعلام مدیرکل بازاریابی و تبلیغات معاونت گردشگری خریداری کرده است.
محرومیت از 7میلیون و 400هزار دلار
امسال اما تنها برای جشن سال نو چینی‌ها که به تعطیلات طلایی شهرت دارد، قرار بود از سفر 5هزار گردشگر چینی به ایران و در کمترین حالت تنها از 4 تا 20بهمن‌ماه 7میلیون و400هزار دلار براساس درآمد تعیین شده از سوی سازمان جهانی جهانگردی، نصیب کشور شود. اما کرونا همین درآمد ارزی در مدت 20روز را نیز از ایران گرفت و رؤیای حضور پرحجم گردشگران چینی در ایران را بر باد داد.
مدیرکل تبلیغات و بازرگانی معاونت گردشگری اما از دست رفتن فرصت طلایی گردشگری ایران در تعطیلات طلایی چینی‌ها را کاملا طبیعی می‌داند و می‌گوید: گردشگری همین است. ترکیه به‌دلیل شیوع ویروس کرونا در تعطیلات سال نو چینی 200هزار گردشگر را از دست داده است. روسیه هم ممکن است 700هزار گردشگر چینی را از دست داده باشد. اصلا تمامی مقاصد گردشگری جهان از انتشار ویروس کرونا و توقف سفر گردشگران چینی متضرر شده‌اند. روسیه مقصد اول چینی‌هاست. ماکائو، مالزی، تایلند و آمریکا نیز از دیگر مقاصد گردشگران چینی است. این کشورها سالیان طولانی است که گردشگران را از چین جذب می‌کردند. ما که تنها برای ورود 5هزار گردشگر از چین در سال نو چینی برنامه‌ریزی کرده بودیم که آن هم از دست رفته است.
لاریجانی اعلام کرد: ناچار به قطع ارتباط گردشگری با چین شده‌ایم. شرایط اضطراری در چین ایجاد شده است و تمام کشورها پروازها از چین یا به مقصد چین را محدود یا تعلیق کرده‌اند. بحران، جزئی جدانشدنی از گردشگری در جهان است. در بانکوک چند سال پیش سیل آمد و همه تورها کنسل شد. در ترکیه کودتا شد و تورهای ایران و اروپا کنسل شد. در موضوع کرونا نیز وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی تابع تصمیم مقامات بالادستی کشور است، چون سلامت مردم تنها در اختیار وزارت گردشگری نیست. در این شرایط نمی‌توان نگاه بخشی داشت و گفت اجازه دهید چینی‌ها وارد کشور شوند.
بازار جایگزین چین کجاست؟
سؤال ما از معاونت گردشگری وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی کشور آن است که در چنین وضعیتی که بازار نخست هدف گردشگری ایران در سطح بازارهای سطح اول به‌طور موقت یا شاید میان‌مدت از چرخه گردشگری ایران و بسیاری دیگر از کشورهای جهان خارج شده است، آیا آن وزارتخانه طرحی برای جایگزینی فوری بازار هدف دیگر دارد؟ مدیرکل بازاریابی و تبلیغات معاونت گردشگری می‌گوید: به‌دلیل اتفاقات پی‌درپی همچون ماجرای هواپیمای اوکراینی، شهادت سردار سلیمانی و ناآرامی‌های آبان‌ماه و قطع اینترنت در کشور، برنامه مدیریتی برای خروج از بحران گردشگری نوشتیم که براساس آن حالا که در بازارهای اروپایی و آمریکایی و حتی آمریکای لاتین شاهد ریزش گردشگران ورودی به ایران هستیم در بازارهای دیگر که احتمال جذب گردشگر از آنها را داریم فعالیت‌ها را تشدید کنیم.
براساس آنچه لاریجانی گفته است، در طرح نوشته شده پس از آنکه دومین بازار بزرگ هدف گردشگری ایران یعنی عراق نیز که برای چندین سال در رتبه نخست اعزام گردشگران مذهبی و سلامت به ایران قرار داشت با بحران داخلی مواجه شد، وزارت میراث فرهنگی بازارهای جدید را جایگزین کرده است که افغانستان، پاکستان، ارمنستان، آذربایجان و ترکیه در این فهرست قرار دارند.
مدیرکل بازاریابی و تبلیغات معاونت گردشگری می‌گوید: مذاکره با توراپراتورها را آغاز و همزمان اقدام کردیم به تبلیغات اعتمادساز در بازارهایی که با مشکل مواجه بودند و برای جذب گردشگر از بازارهای دیگر به ایران با توراپراتورها مذاکره کردیم. با این حال باید پذیرفت که در 3ماه گذشته با کاهش گردشگران ورودی به کشور مواجه بودیم و باید بتوانیم این کاهش را از جای دیگر جبران کنیم. در مهرماه که تحولات عراق اتفاق افتاد این نگرانی را داشتیم که چون بازار عراق پرحجم است و کاهش حجم گردشگران ورودی از این بازار به چشم می‌آید، بنابراین ممکن است از این بازار نیز با کاهش مواجه شویم که آمارها نشان داد ورود گردشگر به کشور مثبت است و از ابتدای سال تاکنون 8میلیون گردشگر به ایران سفر کرده است؛ بنابراین در بهمن و اسفندماه هر تعداد گردشگر دیگر وارد کشور شوند با مازاد گردشگر نسبت به سال قبل مواجه هستیم. براساس آمارهای ارائه شده از سوی لاریجانی، سال گذشته 52درصد رشد ورود گردشگر به ایران اتفاق افتاد که البته رشد ورود گردشگر به ایران از برخی کشورها همچون عمان 355درصد نسبت به سال پیش‌تر افزایش یافت. البته که کاهش ورود از برخی کشورها نیز اتفاق افتاد. با این حال رشد ورود گردشگر از کشور چین زمانی که لغو روادید اعلام شد در شهریورماه 8درصد و در مهرماه 12درصد بود.
کرونا اما رشد ورود گردشگران چینی به ایران و حتی سفر آنها به نقاط مختلف جهان را متوقف و میلیاردها دلار خسارت به گردشگری جهان وارد کرد. بانک مرکزی ایران درآمد حاصل از ورود 8میلیون گردشگر خارجی در سال گذشته به ایران را 12میلیارد دلار اعلام کرده است. حالا اما ضربه بزرگ دیگری به اقتصاد گردشگری ایران وارد شده است.
این شرایط درحالی ادامه دارد که معاونت گردشگری وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی پس از 2روز پیگیری حتی حاضر به ارسال آمار گردشگران ورودی از چین به ایران نشد و پیگیری‌ها از آن معاونت برای انتشار عمومی آمار گردشگران ورودی از چین با یک پاسخ مواجه شد: «سلام. عذرخواهی می‌کنم. تأییدیه ارسال آمار را دریافت نکردم.»