یک فعال گردشگری گفت: آش "دانه کولانه" یکی از میراث‌های معنوی برجای مانده بین مردم کُرد است که هم در فصل زمستان و هم برای نگهداشت سنت‌های خاصی مانند آش دندان، اول بهارکردی، گاواره وکول و نذرشاه ماران پخت می‌شود.
فلوریا مروتی با اشاره به دیرینگی و قدمت پخت آش دانه کولانه میان مردم کُرد، اظهار کرد: زندگی در کوهستان و سرمای سخت زمستان‌های این اقلیم، از زمان های کهن باعث شده تا در زندگی مردمان کردنشین غرب کشور پخت انواع آش‌ها را ببینیم.
وی با بیان اینکه مردم کرد از دیرباز با خوردن این آش‌ها خود را از گزند برخی بیماری‌ها در زمستان حفظ می‌کردند، گفت: آش دانه کولانه یکی از این آش‌هاست که از گذشته های دور تا به امروز در فصل زمستان میان مردم کرد پخت می‌شود.
این فعال حوزه گردشگری تصریح کرد: گندم، نخود و عدس از مواد اصلی پخت آش دانه کولانه هستند که همگی حاصل دسترنج کشاورزان بومی منطقه است.
وی اضافه کرد: هرچند که این آش بصورت کلی در روزهای سرد زمستانی پخت می‌شود، اما در برخی از مناسبت‌ها و سنت‌های مردم کرد هم به عنوان یک آش ویژه آن را می‌پزند.
مروتی افزود: پخت این آش در زمانی که اولین دندان شیری کودک درحال رویش است بین خانواده‌های کرد یک سنت مرسوم بوده و به آن آش دندان(دگان رویوکانه) گفته می‌شود.
وی تصریح کرد: مردم کرد معتقدند با پخت این آش و توزیع آن بین همسایه‌ها و ریختن مقداری از آن برای پرندگان اهلی، رویش دندان کودک تسهیل می‌شود و درد کمتری دارد.
مدیر اقامتگاه بوم گردی میلکان اضافه کرد: همسایه‌هایی که آش دندان کودک برای آنها برده می‌شود، در کاسه آش مقداری قند، شکر، آرد و یا هرچیز سفید دیگر قرار می‌دهند و برای کودک آرزوی سلامتی می‌کنند.
وی بابیان اینکه پخت این آش در مراسم گاوراه وکول(گهواره به دوش) و اول بهار کرد(اول بهمن) نیز مرسوم است، عنوان کرد: در مراسم گاواره وکول گفته می‌شود که در زمان‌های بسیار دور در روز ۱۸دی گروهی از کاروانیان درحال عبور از گردنه پاتاق دچار کولاک شدیدی می‌شوند و مردم منطقه به کمک آنها می‌روند وبرایشان آش دانه کولانه پخت می‌کنند.
مروتی تصریح کرد: از آن زمان تاکنون مردم منطقه دالاهو هر ساله با پخت آش دانه کولانه به همراه گیاه خوش عطر "ازبوه"(زوفا) این مراسم و سنت دیرین را گرامی می‌دارند.
وی بابیان اینکه آش دانه کولانه طبق افسانه شاه ماران نیز در زمان‌های مختلف سال در منطقه غرب کرمانشاه پخت می‌شود، خاطرنشان کرد: سنتی از زمان‌های دور تا به امروز بین مردم غرب کرمانشاه بویژه در منطقه دالاهو برجای مانده که طبق آن برای شاه ماران نذر دانه کولانه می‌کنند.
این فعال گردشگری اضافه کرد: طبق اعتقاد پیشینیان این منطقه، شاه ماران موجودی است که بر همه موجودات گزنده دیگر پادشاهی می‌کند و همه این موجودات از او فرمان می‌برند، بنابراین مردم این مناطق آش دانه کولانه را به نذر شاه ماران می‌پزند و بین همسایه ها پخش می‌کنند تا از نیش موجودات گزنده مانند مار و عقرب و ... به دور باشند.