مجله دیجی‌کالا - یوسف اسفندیاری: سال ۲۰۲۰ آغازگر دهه‌ای جدید و نقطه‌ی پایانی بر دهه گذشته است. با مرور بر گذشته می‌توانیم دید بازتری در قبال آینده داشته باشیم و در این مطلب به تعدادی از مهم‌ترین رقبای اندروید و iOS که طی این سال‌ها به وجود آمده‌اند، ولی در نهایت شکست خورده‌اند، نگاهی می‌اندازیم.

برخی از این سیستم‌عامل‌ها، راه را برای اندروید هموار کردند و الهام‌بخش برخی از ویژگی‌های جذاب این پلتفرم بوده‌اند. برخی دیگر از این رقبای اندروید و iOS خیلی دیر وارد عمل شدند و به این نتیجه رسیدند که به چالش کشیدن پلتفرم‌های تثبیت شده کار اصلا راحتی نیست. اگرچه طی این سال‌ها شمار زیادی از رقبای اندروید پدیدار شده‌اند، اما در هر صورت در این مطلب به تعدادی از مهم‌ترین و بهترین آن‌ها می‌پردازیم.

بلک‌بری ۱۰

بلک‌بری ۱۰ (یا BB۱۰) در سال ۲۰۱۲ به‌عنوان جانشین سیستم‌عامل منسوخ Blackberry OS (BBOS) معرفی شد. چند ماه بعد از این معرفی، گوشی‌های بلک‌بری Z۱۰ و Q۱۰ همراه با این سیستم‌عامل روانه‌ی بازار شدند. از بین ویژگی‌های جذاب این پلتفرم می‌توانیم به سیستم ناوبری شهودی و هاب بلک‌بری اشاره کنیم که تمام نوتیفیکیشن‌ها، تماس‌ها و پیام‌ها را در یک اپلیکیشن قرار می‌داد.

بلک‌بری طی چند سال بعدی چند گوشی مبتنی با این سیستم‌عامل را عرضه کرد، ولی در نهایت شکست را پذیرفت. BB۱۰ در برابر سیستم‌عامل اندروید و iOS نتوانست توجه زیادی را جلب کند و آخرین نسخه این سیستم‌عامل در سال ۲۰۱۵ به نام بلک‌بری Leap معرفی و عرضه شد. در سال ۲۰۱۷، مدیران این شرکت اعلام کردند که BB۱۰ تا سال ۲۰۱۹ مورد پشتیبانی قرار می‌گیرد و برند بلک‌بری هم به کمپانی چینی TCL واگذار شد.

بعد از اعلام خبر کنار گذاشتن سیستم‌عامل BB۱۰، چندین سرویس شامل اپ استور Blackberry World، سایت Blackberry Travel و سرویس تماس ویدیویی Playbook به تدریج تعطیل شدند. البته به کاربران بلک‌بری وعده داده شد که زیرساخت‌های مهم و سرویس‌های اصلی هم بعد از پایان سال ۲۰۱۹ تا اطلاع ثانوی مورد پشتیبانی قرار می‌گیرند. اولین گوشی TCL مبتنی بر برند بلک‌بری با نام KeyOne معرفی شد که یک گوشی اندرویدی محسوب می‌شود. البته این نخستین گوشی بلک‌بری مجهز به اندرویدی به شمار نمی‌رود، زیرا خود کمپانی بلک‌بری هم در سال ۲۰۱۵ از گوشی اندرویدی Priv رونمایی کرده بود.

اگرچه سیستم‌عامل‌های BB۱۰ و BBOS به آخر خط رسیده‌اند، ولی به لطف عرضه گوشی‌های بلک‌بری توسط کمپانی TCL که با وجود سیستم‌عامل اندروید برخی از نرم‌افزار‌های بلک‌بری مانند Blackberry Hub در آن‌ها تعبیه شده، همچنان برخی از رویکرد‌ها و امکانات نرم‌افزاری این شرکت به زندگی خود ادامه می‌دهند. در نهایت باید بگوییم که BB۱۰ سیستم‌عامل موبایل خوبی بود که در نهایت نتوانست به رقیب قدری برای اندروید و iOS تبدیل شود.

Firefox OS

سیستم‌عامل فایرفاکس در بین رقبای اندروید موجود در این فهرست احتمالا ناامیدکننده‌ترین گزینه محسوب می‌شود. این سیستم‌عامل در سال ۲۰۱۳ عرضه شد و از لحاظ تجاری فقط برای حدود ۳ سال حضور داشت. نام این سیستم‌عامل در ابتدا Boot to Gecko بود. از آنجایی که تمرکز آن معطوف به اپلیکیشن‌های تحت وب بود، فایرفاکس تصمیم گرفت از نام موتور وب خود یعنی Gecko برای نام‌گذاری سیستم‌عامل موبایل خود استفاده کند. در نهایت نام آن به Firefox OS تغییر پیدا کرد. اولین گوشی‌های مبتنی بر این پلتفرم در کشور‌های برزیل، لهستان، پرتغال، اسپانیا و ونزوئلا روانه‌ی بازار شدند.

در سال ۲۰۱۴، گوشی‌های مجهز به Firefox OS در بازار آمریکا عرضه شدند و تا پایان این سال، کمپانی موزیلا اعلام کرد که ۱۴ گوشی مبتنی بر این سیستم‌عامل در نزدیک به ۳۰ کشور به دست کاربران رسیده‌اند. فقط یک سال بعد، موزیلا خبر توقف توسعه و فروش گوشی‌های Firefox OS را اعلام کرد. چند ماه پس از این تصمیم، موزیلا رسما خبر تعطیلی پروژه را منتشر کرد و از تصمیم خود برای تمرکز بر اینترنت اشیاء خبر داد که البته این پروژه هم عمر چندانی نداشت.

موزیلا هیچ‌وقت نمی‌خواست سیستم‌عامل خود را به‌عنوان یکی از رقبای همه‌فن‌حریف اندروید مطرح کند. این شرکت به این نتیجه رسیده بود که در بین گوشی‌های هوشمند ارزان‌قیمت فرصتی پدیدار شده و می‌خواست Firefox OS این خلأ را پر کند. مانند Chrome OS شرکت گوگل، سیستم‌عامل فایرفاکس هم بر مبنای اپلیکیشن‌های تحت وب طراحی شده بود. همین رویکرد به توسعه‌دهندگان اجازه می‌داد که راحت‌تر از گذشته با بهره‌گیری از تکنولوژی‌هایی مانند جاوا اسکریپت، HTML۵ و CSS اپلیکیشن‌های موردنظر خود را توسعه دهند.

متأسفانه، این سیستم‌عامل از لحاظ ویژگی‌های جذاب متنوع حرف زیادی برای گفتن نداشت و علاوه بر ناپایدار بودن، باید به ضعف گسترده گوشی‌های مبتنی بر این سیستم‌عامل هم اشاره کنیم؛ و در ضمن از آنجایی که موزیلا بازار کشور‌های در حال توسعه را هدف قرار داده بود، این گوشی‌ها نمی‌توانستند درآمد زیادی را به ارمغان بیاورند و بیشتر کاربران ساکن این کشورها، استفاده از گوشی‌های اندرویدی را ترجیح می‌دادند. به طور کلی، موزیلا برای توسعه Firefox OS تلاش زیادی کرد. اما اگر صادقانه اظهارنظر کنیم، از یک شرکت غیرانتفاعی که هیچ تجربه‌ای در توسعه سیستم‌عامل ندارد، نمی‌توان انتظار بیشتری داشت.

در آخر باید به میراث این سیستم‌عامل اشاره کنیم. بعد از این اتفاق، Firefox OS به یک پروژه متن‌باز بدل شد و سپس بر مبنای آن، سیستم‌عامل KaiOS به وجود آمد که در زمینه کاری خود سیستم‌عامل بسیار موفقی به حساب می‌آید و البته نمی‌خواهد به‌عنوان یکی از رقبای اندروید یا iOS مطرح شود.

تایزن

بنیاد لینوکس در ابتدا در سال ۲۰۱۱ سیستم‌عامل تایزن را به‌عنوان جانشینی برای MeeGo توسعه داد که MeeGo نتیجه تلاش مشترک یک‌ساله‌ی اینتل و نوکیا بود. بعد از شکل‌گیری چارچوب اصلی، سامسونگ و اینتل مدیریت توسعه پروژه را بر عهده گرفتند. هدف از توسعه این پلتفرم تنها معطوف به گوشی‌ها نبود بلکه این شرکت‌ها قصد داشتند پلتفرم همه‌فن‌حریفی برای لپ‌تاپ‌ها، تبلت‌ها، تلویزیون‌های هوشمند و سیستم سرگرمی اتومبیل‌ها توسعه دهند.

بعد از دو سال توسعه، سامسونگ اعلام کرد که در سال ۲۰۱۳ چندین گوشی مبتنی بر سیستم‌عامل تایزن را روانه‌ی بازار می‌کند و در ضمن خاطرنشان کرد دیگر سیستم‌عامل اختصاصی این شرکت یعنی Bada با تایزن ادغام می‌شود. از آن زمان، تقریباً تمام ساعت‌های هوشمند سامسونگ از تایزن بهره می‌برند و در این میان می‌توانیم به عرضه چند گوشی هوشمند و گجت‌های هوشمند خانگی مبتنی بر تایزن اشاره کنیم.

اگرچه سیستم‌عامل تایزن در زمینه ساعت‌ها و تلویزیون‌های هوشمند موفقیت قابل توجهی برای سامسونگ به ارمغان آورده، ولی برای گوشی‌های هوشمند هیچ‌وقت نتوانست به‌عنوان یکی از رقبای قدر اندروید تبدیل شود. در رابطه با مهم‌ترین تفاوت این سیستم‌عامل با دیگر گزینه‌های موجود در این فهرست باید بگوییم که سامسونگ همچنان مشغول توسعه تایزن برای گوشی‌های هوشمند است.

آخرین گوشی مبتنی بر تایزن در اواسط ۲۰۱۷ با نام Z۴ معرفی شد و به‌خصوص با توجه به مشکلاتی که تحریم آمریکا برای هواوی پدید آورده، احتمالا سامسونگ به این راحتی‌ها توسعه تایزن مربوط به گوشی‌های هوشمند را رها نمی‌کند. زیرا شرکت بزرگی مانند سامسونگ باید برای هر شرایطی آماده باشد تا در صورت قرار گرفتن در موقعیت مشابه هواوی بتواند روی پای خود بایستد.

هرچند این سیستم‌عامل همچنان در دست توسعه قرار دارد، ولی از آنجایی که طی یک دهه اخیر سامسونگ تلاش کرد آن را به‌عنوان یکی از رقبای اندروید مطرح کند و در این زمینه با شکست مواجه شد، نام تایزن را در این فهرست قرار دادیم. با توجه به اینکه پیش‌بینی برای دنیای تکنولوژی کار غیرممکنی است، شاید در سال ۲۰۳۰ مقالات مشابهی منتشر شود که در آن‌ها به نام تایزن به‌عنوان یکی از مهم‌ترین سیستم‌عامل‌هایی که به سلطه اندروید و iOS پایان دادند، اشاره شود.

WebOS

شرکت Palm در سال ۲۰۰۷ از سیستم‌عامل Palm OS رونمایی کرد و دو سال بعد از آن از WebOS پرده‌برداری کرد که برای اولین بار همراه با گوشی Palm Pre به دست مشتریان رسید. قبل از اینکه شرکت HP در سال ۲۰۱۰ کمپانی Palm را تصاحب کند، این شرکت چند گوشی دیگر هم عرضه کرد. HP می‌خواست WebOS را از محدوده گوشی‌های هوشمند خارج کند و بر این باور بود که این سیستم‌عامل برای تبلت‌ها و گجت‌های اینترنت اشیاء می‌تواند به موفقیت برسد، ولی در نهایت در این زمینه به موفقیت قابل توجهی دست پیدا نکرد.

در نهایت، HP استفاده از برند Palm را برای گوشی‌های خود کنار گذاشت و گوشی‌های HP Veer و HP Pre ۳ معرفی شدند. این کمپانی همچنین در سال ۲۰۱۱ از تبلتی به نام HP TouchPad رونمایی کرد و این گجت‌ها در ژانویه ۲۰۱۲ آخرین آپدیت خود را دریافت کردند.

اچ‌پی قبل از انتشار آخرین آپدیت، سورس کد WebOS را با مجوز متن‌باز منتشر کرد. با این کار، توسعه‌دهندگان مختلف این امکان را پیدا کردند که توسعه سیستم‌عامل مذکور را ادامه دهند. در سال ۲۰۱۳، ال‌جی WebOS را از اچ‌پی خرید تا از آن در تلویزیون‌های هوشمند خود استفاده کند. از آن زمان، ال‌جی موفق شده از این سیستم‌عامل برای گجت‌های هوشمند خانگی مختلفی استفاده کند. شرکت TCL هم که گوشی‌های متنوع مبتنی بر برند‌های مختلفی را روانه‌ی بازار می‌کند، مدتی قبل یک گوشی با برند Palm عرضه کرد که البته یک گوشی اندرویدی به شمار می‌رود. در حال حاضر، هیچ گوشی هوشمندی که رسماً توسط WebOS مورد پشتیبانی قرار بگیرد، در بازار وجود ندارد.

اگر در آن زمان نتوانستید از WebOS استفاده کنید و در این زمینه کنجکاو هستید، می‌توانید از پروژه مبتنی بر آن موسوم به LuneOS بهره ببرید. البته LuneOS تنها از گجت‌های انگشت‌شماری پشتیبانی می‌کند و نصب آن هم کار چندان ساده‌ای نیست.

ویندوز ۱۰ موبایل

در تمام فهرست‌های مربوط به رقبای اندروید و iOS نمی‌توان به نام ویندوز فون و ویندوز ۱۰ موبایل اشاره نکرد. در سال ۲۰۱۰، ویندوز فون معرفی شد و در اواسط این دهه، ویندوز ۱۰ موبایل جایگزین ویندوز فون شد. ویندوز ۱۰ موبایل از لحاظ رابط کاربری و عملکردی شباهت زیادی به نسل قبلی خود داشت، ولی در هر صورت از یکپارچگی بیشتری با نسخه دسکتاپ ویندوز بهره می‌برد و البته برخی بهبود‌ها هم برای آن عملی شده بود. مایکروسافت اعتقاد داشت که گوشی‌های هوشمند دارای قابلیت تبدیل به کامپیوتر دسکتاپ، آینده درخشانی دارند.

متأسفانه باقی دنیا با مایکروسافت هم‌نظر نبودند و ویندوز فون و ویندوز ۱۰ موبایل هیچ‌وقت نتوانستند مورد توجه گسترده‌ای قرار بگیرند. تنها دو سال پس از تولد ویندوز ۱۰ موبایل، مایکروسافت توسعه آن را متوقف کرد و مدتی قبل هم پشتیبانی از آن رسماً به پایان رسید.

با این حال، مایکروسافت همچنان در عرصه موبایل حضور دارد. این شرکتی چند ماه قبل از گوشی تاشو اندرویدی سرفیس Duo رونمایی کرد. البته این شرکت هنوز قیمت و تاریخ دقیق عرضه این محصول را اعلام نکرده است. در هر صورت مایکروسافت امیدوار است که سرفیس Duo در حوزه موبایل بتواند آغازگر دوران جدیدی برای این شرکت باشد و البته برخلاف تلاش‌های قبلی با شکست مواجه نشود.

سیستم‌عامل موبایل مایکروسافت بیشترین شانس را برای شکستن انحصار دوگانه اندروید و iOS داشت. اما متأسفانه مانند دیگر رقبای اندروید و iOS موجود در این فهرست، این تلاش هم در نهایت شکست خورد. با وجود اینکه هنوز هم افراد انگشت‌شماری هستند که با لجاجت زیادی همچنان از گجت‌های مبتنی بر ویندوز ۱۰ موبایل استفاده می‌کنند، ولی حتی این افراد هم دیگر باید شکست را بپذیرند و به اندروید یا iOS مهاجرت کنند.

در این مطلب به تعدادی از مشهورترین رقبای اندروید که با شکست مواجه شدند، پرداختیم. اگر از جمله افرادی هستید که از این سیستم‌عامل‌ها استفاده کرده‌اید، تجربیات خود را در بخش کامنت‌ها با ما و دیگران در میان بگذارید.

منبع: Android Authority