قیمت ماسک بهداشتی در ایران در کمتر از ۴۸ ساعت از ۱۰ هزار تومان تا ۳۵ هزارتومان افزایش یافت و در بسیاری مناطق تهران کالایی به نام ماسک نایاب شده است.
«متاسفانه ماسک در حال حاضر موجود نیست. می‌توانید از طریق لیست بالای صفحه، از محصولات مشابه این کالا دیدن نمایید.» این جمله‌ای است که در برخی از سایت‌های فروش آنلاین معتبر در ایران به محض جست و جوی واژه ماسک با آن روبه‌رو می‌شوید. از روز ۳۰ بهمن‌ماه و پس از انتشار خبر ابتلا دو نفر در شهر قم به ویروس کرونا اتفاق افتاد. بله! ماسک بهداشتی در ایران کمیاب شده است اما گردشی در خیابان‌های شهر تهران و استفاده از اتوبوس و مترو نشان می‌دهد که هنوز بسیاری از مردم به استفاده از ماسک برای مقابله با ویروس کرونا روی نیاورده‌اند و یا شاید حتی اعتقادی به قدرت پیشگیری این محصول در مقابل بیماری ندارند. هرچند که مشاهدات از نایاب شدن و گرانی ماسک، ژل ضدعفونی‌کننده و… حکایت دارد و دکتر غلامحسین مهرعلیان، مدیرکل دارو و مواد تحت کنترل سازمان غذا و دارو با اشاره به مراجعه پرتعداد مردم برای تهیه ماسک و ژل‌های ضدعفونی‌کننده گفته: در روزهای اخیر شاهد مراجعه پرتعداد مردم برای تهیه ماسک، ژل ضدعفونی‌کننده دست و سطوح، الکل، پد الکلی و مکمل‌های دارویی به داروخانه‌ها هستیم که البته متاسفانه در مواردی شاهد اعتراض به همکاران نیز بوده‌ایم.» اما چرا ماسک و بعضی لوازم بهداشتی در ایران با یک خبر و در کمتر از ۴۸ ساعت گران و نایاب شدند؟
شاید تا همین سه ماه پیش که اوج شیوع آنفلوآنزای N۱H۱ در ایران بود هیچ‌کس فکرش را نمی‌کرد که ماسک بهداشتی در ایران کمیاب شود. آبان و آذرماه امسال براساس آخرین آماری که کیانوش جهانپور، مدیر روابط عمومی وزارت بهداشت و درمان اعلام کرده بیش از ۸۰ نفر در ایران جان خود را به دلیل آنفلوآنزای نوع B که به آنفلوآنزای خوکی هم معروف است از دست دادند. اما نه ترس عمومی وجود داشت و نه خبری از گرانی و نایاب شدن ماسک بود. در آن روزها کسی به آنفلوآنزا اهمیت نمی‌داد و به فکر خرید ماسک نبود، هرچند مدارس برای پیشگیری تعطیل شدند، اما ویروس فقط در داخل مرزهای ایران می‌چرخید و قربانی می‌گرفت. مسئله به بحرانی جهانی مانند کرونا تبدیل نشد و مسئولان هم سعی کردند در بحبوحه اعتراضات آبان‌ماه از آنفلوآنزای خوکی بحرانی ملی نسازند. اما از روز چهارشنبه، ۳۰ بهمن ۹۸ که خبر ابتلا و سپس مرگ دو نفر در ایران به علت مبتلا شدن به ویروس کرونا به شکلی رسمی منتشر شد قیمت ماسک و بعضی لوازم مراقبت‌های بهداشتی در ایران به طرز عجیبی افزایش یافت اما مسئله فقط به گران شدن، ختم نشد و حالا اگر سری به بعضی داروخانه‌های پایتخت زده باشید ماسک فیلتردار حکم اکسیر جوانی را پیدا کرده است.
شب/ خارجی/ داروخانه میدان جمهوری
روز چهارشنبه، ۳۰ بهمن ۹۸ هوا در حال تاریک شدن بود که خبر مرگ دو نفر مبتلا به ویروس کرونا در قم تایید شد. همین خبر کافی بود تا بازار روانی تهران این بار برای ماسک دچار حباب دروغین شود.
علی، جوانی حدودا ۲۵ ساله در نزدیکی داروخانه ایستاده و به صورتش ماسک موسوم به فیلتردار زده و به دوستش که همسن او به نظر می‌رسد، می‌گوید: «شنیدی دو نفر تو قم به خاطر کرونا مردن؟» دوست علی سری به نشانه تایید تکان می‌دهد و می‌گوید: «آره کاش منم ماسک می‌خریدم حالا ببین از فردا ماسک تموم می‌شه تو کل ایران.»
از علی می‌پرسم: «ماسکتون رو چند گرفتین؟» می‌گوید: «اینو دو ماه پیش، موقع آلودگی هوا ۵ هزار تومن خریدم. اما می‌گن الان گرون‌تر شده.»
داخل داروخانه اما خبر از تجمع مردم برای خرید ماسک نیست. از متصدی داروخانه قیمت ماسک فیلتردار را می‌پرسم و او قیمت ۲۰ هزار تومان را می‌دهد. یعنی ماسکی که سه ماه پیش ۵ هزار تومان بود به قیمت ۴ برابر در داروخانه فروخته می‌شود. قیمت ماسک‌های معمولی که به ماسک پرستاری و یا کودک معروف شده‌اند اما کمتر تغییر کرده است. متصدی داروخانه درباره قیمت آنها می‌گوید: «۳ تا ۵ هزار تومن، جعبه‌ای هم بخوای بگیری دونه‌ای ۲ هزار تومن.»
شب/ خارجی/ داروخانه خیابان آذربایجان
چند خیابان آن سوتر از داروخانه میدان جمهوری اما کمی منصفانه با ترس مردم رفتار می‌شود. در یکی از داروخانه‌های خیابان آذربایجان از صاحب داروخانه درباره قیمت ماسک می‌پرسم و او قیمت ۱۵ هزار تومان را می‌دهد. از او می‌پرسم: «کمبود ماسک ندارید؟» می‌گوید: «نه به هیچ وجه کمبود نداریم. منتها امروز مراجعه مردم برای خریدن ماسک بیشتر شده.» می‌پرسم: «چرا قیمت ماسک توی هر داروخونه‌ای فرق می‌کنه؟» می‌گوید: «بستگی به کیفیت ماسک داره.» ازاو می‌خواهم تا ماسکی را که می‌گوید ۱۵ هزار تومان است به من نشان دهد و بعد با ماسکی که از داروخانه میدان جمهوری خریده‌ام مقایسه می‌کنم، هر دو یکی هستند. از صاحب داروخانه می‌پرسم: «این دوتا چه فرقی دارند که شما می‌گی ۱۵ تومن اما من ۲۰ تومن خریدم؟» می‌گوید: «هر دو یکی هستن. اما خب بعضی داروخانه‌ها انصاف ندارن و از ترس مردم سوءاستفاده می‌کنن. به ما اعلام شده ماسک‌ها رو ۱۵ تومن بفروشیم.»
روز/ خارجی/ داروخانه خیابان شریعتی
روز جمعه و فقط پس از گذشت ۴۸ ساعت از اعلام مرگ دو نفر در اثر ابتلا به ویروس کرونا در قم، ماسک در برخی مناطق تهران نایاب شده است.
ظهر روز جمعه داروخانه‌ای در خیابان شریعتی متصدی داروخانه در مقابل سوال «ماسک فیلتردار دارید؟» سری به نشانه تاسف تکان می‌دهد و می‌گوید: «ماسک فیلتردار تموم کردیم و نیست اصلا، اما ماسک کودک داریم.»
از او درباره قیمت ماسکی که او به آنها ماسک کودک می‌گوید، می‌پرسم، پاسخ می‌دهد: «اونا دونه‌ای ۳ هزار تومن که خیلی هم تأثیری نداره.»
داروخانه دیگری در خیابان شریعتی هم از نداشتن ماسک می‌گوید و درباره قیمت ماسک‌های پرستاری قیمت عجیب ۵ هزار تومان را می‌دهد.
روز/ خارجی/ تهران بدون ماسک
ساکنین منطقه شهران به خبرنگار سازندگی از نبود ماسک در این بخش از شهر خبر می‌دهند و یکی از آنها به نام سیما می‌گوید: «چند داروخانه را شب پنجشنبه، ۱ اسفند گشتم اما ماسک فیلتردار نداشتن. فقط از همین ماسکای معمولی برای فروش بود.»
نرگس از ساکنین منطقه سوهانک تهران هم به سازندگی می‌گوید: «محله ما ماسک فیلتردار تموم شده، چند تا داروخانه رو روز پنجشنبه گشتم اما گفتن ماسک نداریم و شاید روز شنبه بیاریم با این حال من از همین ماسکای معمولی پرستاری خریدم. البته فقط ماسک تموم نشده، ژل شست‌وشوی دست هم توی منطقه ما نایاب شده.»
نرگس اما خبر از ماجرای دیگری می‌دهد او می‌گوید: «جالبه که توی محله ما امروز گفتن مغازه‌ای که فروشنده مواد آرایشی و بهداشتی ماسک آورده در صورتی که داروخانه‌های همون محل ندارن.»
او البته به استفاده از ماسک اعتقادی ندارد و می‌گوید: «به نظرم ماسک خیلی نمی‌تونه برای پیشگیری مناسب باشه و شاید خودش به خاطر شیوه دور استفاده و انداختنش به منبعی برای تولید آلودگی تبدیل بشه.»
اما امید از قیمت عجیب و غریب ماسک فیلتردار در داروخانه‌ای در میدان تجریش خبر می‌دهد. او به سازندگی می‌گوید: «شب پنجشنبه، ۱ اسفند، از داروخانه میدون تجریش ماسک فیلتردار را ۳۵ هزار تومن خریدم.»
البته نایاب شدن ماسک در تهران به داروخانه‌ها مربوط نمی‌شود. سایت‌های فروش آنلاین در ایران هم جمله «متاسفانه این کالا در حال حاضر موجود نیست.» را در مقابل جست‌وجوی واژه ماسک، به کار می‌برند.
ترس‌فروشی هم قیمت دارد!
در حالی که تب شیوع ویروس کرونا در چین رو به فروکش کردن است اما این تب در ایران در حال طی کردن پله‌های صعودی است. دو نفر در قم جان خود را از دست داده‌اند و همین باعث شده تا بازار بیمار ایران این بار روی کرونا شرط‌بندی کند و طبق معمول عده‌ای با ترس‌فروشی و انتشار آمارهای عجیب و غریب بعضی اقلام را با قیمت چند برابر بفروشند.
آن‌طور که وزارت بهداشت در روزهای گذشته درباره استفاده از ماسک برای جلوگیری از ویروس کرونا اعلام کرده است: «افراد سالم و بدون سرماخوردگی نیازی به استفاده از ماسک ندارند.»براساس آن چه ویروس‌شناسان سازمان بهداشت جهانی هم منتشر کرده‌اند، استفاده از ماسک در جلوگیری از انتقال ویروس کرونا بی‌تاثیر است و آنها فقط پوشیدن ماسک را در مناطق آلوده به ویروس و افرادی که در تماس مستقیم با مبتلایان هستند الزامی است. آن چه سازمان بهداشت جهانی به عنوان مهم‌ترین شیوه در مقابله با ویروس کرونا از آن یاد کرده است؛ فاصله از افراد مبتلا، شست‌وشوی مداوم دست‌ها و پرهیز از روبوسی است.
ماسک برای کرونا چه می کند؟
بر اساس سفارش‌های سازمان بهداشت جهانی، در بیشتر کشورها نه فقط استفاده از ماسک ضروری نیست بلکه در پیشگیری از ابتلا به بیماری یا ویروس «کرونا» هم کمکی نمی‌کند. یکی از مهم‌ترین دلایل استفاده نکردن از ماسک‌ها این است که افراد به اشتباه می‌پندارند برابر ویروس کاملا مصون بوده و دیگر به رعایت بقیه نکات بهداشتی به منظور پیشگیری از ابتلا به ویروس کرونا نمی‌پردازند.
ماسک‌های یک بار مصرف پرستاری ممکن است مانع انتقال عوامل بیماری‌زا در بعضی موارد شود، اما سد کاملی برابر ویروس‌ها نیستند. موضوع دیگری در مورد این ماسک‌ها این است که ویروس‌ها روی لبه‌های ماسک‌ها قرار می‌گیرند و در زمان برداشتن و یا تعویض ماسک، عوامل بیماری‌زا به دست‌ها منتقل می‌شوند و اگر دست‌ها با صورت تماس داشته باشند منجر به آلوده شدن آن می‌شوند. بنابراین مهم‌ترین عامل در دوری از ابتلا به ویروس کرونا شست‌وشوی دست‌ها به طور مکرر است.صاحب داروخانه در خیابان آذربایجان به سازندگی می‌گوید: «ماسک‌هایی که در ایران با نام فیلتردار فروخته می‌شن در واقع ماسک‌های سوپاپ‌دار هستند و اون‌طوری که مردم فکر می‌کنن این ماسک‌ها هم به طور کامل نمی‌تونن در مقابل ویروس‌ها افراد را محافظت کنن و بهترین راه دوری از بیماران و شست‌وشوی مداوم دست‌هاس.»اما فقط ماسک نیست که در پی انتشار ویروس کرونا نایاب و گران شده. ژل‌های شست و شوی دست که پیش‌تر به قیمت ۸ تا ۱۰هزار تومان فروخته می‌شد حالا در صورت موجود بودن به ۱۵ تا ۲۰ هزار تومان رسیده است. دستمال مرطوب کالای دیگری است که داروخانه‌ها از افزایش قیمت آن خبر می‌دهند.