با شیوع بیماری کرونا، عملا این ویروس تبدیل به عامل یک بیماری واگیر دار جهانی یا به عبارتی، اپیدمی شده است. نباید فراموش کرد در طول تاریخ بیماری‌های همه گیر زیادی وجود داشته که جوامع انسانی را در نوردیده و باعث مرگ جمعیت عظیمی از انسانها شده است.

در این گزارش شما را با مرگبارترین بیماری که در طول تاریخ انسان‌ها را قربانی خود کرده، آشنا خواهیم کرد.

طاعون خیارکی؛ مرگبارترین بیماری واگیردار تاریخ

شاید شیوع طاعون خیارکی در قرن 14 را بتوان مرگبارترین بیماری همه گیر شده یا اپیدمیک در طول تاریخ انسانی دانست. این بیماری در آسیای مرکزی شکل گرفته و در اواخر سال 1340 میلادی اروپا را درنوردید. تعداد کسانی که در طول شیوع این بیماری در سراسر جهان جان خود را از دست دادند حدود 75 میلیون نفر برآورد شده است. برخی معتقدند تنها 20 تا 30 میلیون نفر از این قربانیان از مردم اروپا بودند. با این حال، این طاعون بیشترین آسیب را به اروپا وارد کرد. مشهور است که در آن زمان طاعون سیاه بین یک سوم تا دو سوم از جمعیت اروپا را به کام مرگ فرستاد. برخی مورخان نوشته اند که تلفات بیماری سیاه در اروپا به حدی بود که  برخی شهرها مانند میلان و پاریس خالی از سکنه گردید.

نکته جالب در مورد این بیماری این است که یهودیان در آن زمان به علت رعایت بهداشت فردی  و تسلط بر علم پزشکی کمتر به این باکتری مبتلا گردیدند. این اتفاق برای مسحیان اروپایی سخت آمد؛ به طوری که به این عقیده گراییدند که شیوع طاعون به علت جادوی یهودیان شکل گرفته است. در نتیجه همه گیر شدن این عقیده، بسیاری از یهودیان به دست مسیحیان اروپایی به آتش کشیده شدند. این اتفاق باعث شد که تلفات یهودیان به اندازه مسیحیان طاعون زده بالا برود.

اما طاعون خیارکی چیست؟ طاعون خیارکی بیماری است که توسط جوندگان و کک‌ها به انسان منتقل می شد. بسیاری معتقدند  گزیدن جوندگان به خصوص موشها باعث انتقال سریع این بیماری از طریق کک‌ها به انسان می‌شود. باکتری عامل این بیماری در بدن کک تکثیر شده و فضای معده او را به کلی اشغال می‌کند و در نهایت باعث مرگ آن به دلیل گرسنگی می‌شود. این موضوع باعث می‌شود که کک حریصانه یک میزبان که می‌تواند انسان یا یک جونده باشد را نیش زده و تلاش بی نتیجه ای را برای فرو نشاندن گرسنگی خود انجام می‌دهد؛ سپس خونی که از بدن میزبان مکیده و با باکتری آغشته شده است را روی زخم استفراغ می‌کند؛ بدین ترتیب باکتری طاعون خیارکی میزبان جدیدی بدست می آورد و کک در اثر گرسنگی می‌میرد.

آنفلوانزا اسپانیایی؛ وحشت در قرن بیستم

یکی دیگر از کشنده ترین اپیدمی‌های تاریخ آنفلوانزای اسپانیایی است. آنفلوانزای اسپانیایی در سال 1918 شیوع پیدا کرد. بیشتر قربانیان این بیماری کودکان و نوجوانان سالم بودند؛ درست برخلاف دیگر انواع آنفلوانزا که معمولاً افراد جوان و بزرگسال و افراد دارای ضعف جسمانی را قربانی می کند. این بیماری مسری تا سال 1919 نیز ادامه داشت و حتی به مناطق مسکونی قطبی و جزایر دوردست اقیانوس آرام نیز راه یافت.

اما تعداد قربانیان این اپیدمی چه میزان بود؟ طبق آخرین آمار به دست آمده از اسناد مهم تاریخی،  تعداد قربانیان این اپیدمی بین 50 تا 70 میلیون نفر تخمین زده شده است.

ایدز؛ ابر سیاه قرن بیست و بیست و یکم

این بیماری که در 4 دهه گذشته به مرحله همه‌گیری جهانی وارد شده است تا کنون سبب مرگ 32 میلیون نفر در سراسر جهان شده است. در برخی تحقیقات، منشا این بیماری غرب آفریقا اعلام شده است. به نظر می‌آید که این ویروس HIV در اصل متعلق به مناطق جنوبی کامرون و تکامل یافته ویروس نقص ایمنی میمونی  که در میان شمپانزه‌های وحشی شیوع دارد، بوده‌است. مدارکی موجود است که نشان می‌دهد انسان‌هایی که در شکار یا فروش حیوانات دخالت داشتند دچار ویروس شده‌اند

25 درصد از جمعیت ساکن در شمال و مرکز آفریقا، به این بیماری مبتلا هستند. میزان شیوع این بیماری در زنان باردار آفریقای جنوبی، 1.29 درصد گزارش شده است.

تخمین زده می‌شود که تا انتهای سال 2025 میلادی 90 تا 100 میلیون نفر تنها در قاره آفریقا با این بیماری درگیر شوند.

آبله  قرن هجدهم؛ قاتل کودکان

این بیماری مسری یعنی آبله توسط دو ویروس به نام های واریولا مینور و یا واریولان ماژور ایجاد می‌شود. نوع ماژور بسیار مرگبار بوده و بین 30 تا 35 درصد مبتلایان را به کام مرگ خواهد فرستاد اما نمونه مینور تاثیرات منفی و مرگبار کمتری داشته و تنها مرگ یک درصد از قربانیان را در پی دارد. یکی از عوارض جانبی طولانی مدت افرادی که به این بیماری مبتلا شده و زنده مانده اند زخم های بزرگ در سراسر بدن است. از دیگر عوارض این بیماری می توان به کوری در نتیجه زخم شدن قرنیه و ناباروری در بازماندگان مرد اشاره کرد.

این بیماری در قرن هجدهم باعث مرگ دستکم 60 میلیون نفر در اروپا شده که در این میان پنج پادشاه اروپایی نیز قرار داشتند. بیش از 30 درصد افرادی که به این بیماری دچار شده بودند، از جمله 80 درصد از کودکان زیر 5 سال، جان خود را از دست دادند و بیش از یک سوم بازماندگان نیز کور شدند. تا به امروز آبله تنها بیماری واگیری است که به طور کامل ریشه کن شده است.

مالاریا هنوز هم از کودکان آفریقایی قربانی‌ می‌گیرد

مالاریا یک بیماری مسری است که توسط یک پارازیت تک سلولی ایجاد شده و توسط نوعی پشه منتقل می‌شود. این بیماری در مناطق استوایی و مرطوب مانند آمازون، جنوب آسیا و مرکز آفریقا بسیار شایع است و به خصوص خانواده‌های فقیر و ضعیف را به شدت دچار مشکل می‌کند.

طبق آخرین تحقیقات و آمار، هر ساله این بیماری 515 میلیون نفر مبتلا کرده و در این بین از 1 تا 3 میلیون نفر که بیشتر آن ها کودکان ساکن آفریقای اطراف صحرا هستند جان خود را از دست می‌دهند.

نکته ترسناک و ناراحت کننده در مورد مالاریا این است که این بیماری بسیار مرگبار بوده و هنوز هیچ واکسنی برای آن ساخته نشده است.

آنفلوانزای پرندگان

ویروس آنفولانزای فوق حاد پرندگان، اولین بار در سال 1997 میلادی در هنگ‌کنگ به انسان منتقل شد. اگر چه معمولاً دل پیچه و حالت تهوع در این بیماری در کودکان دیده می شود اما این نشانه ها در روده ها و معده شکل گرفته و به آنفلوانزای معده ای یا 24 ساعته مربوط می‌شوند.

 آنفلوانزا در پستانداران از طریق سرفه و عطسه به دیگران منتقل می‌شود اما از طریق بزاق، ترشحات بینی، مدفوع و خون نیز قابل سرایت است. همچنین در صورت تماس داشتن با مایعات بدن افراد مبتلا و یا سطوح آلوده امکان ابتلا به این بیماری افزایش پیدا می‌کند.

این ویروس در سال‌های 2003 و 2004 به اروپا سرایت کرد و موجب آلودگی میلیون‌ها پرنده و انسان و کشته شدن بسیاری از آنها شد.

ایبولا؛ کشنده مانند وبا

ویروس ایبولا برای اولین بار در سال 1976 در سودان و زئیر خود را نشان داده و به سرعت گسترش یافت. این بیماری منشأ حیوانی داشته و جمعیت گوریل های آفریقای مرکزی را به شدت کاهش داد. اگر چه تلاش‌ها برای کنترل این بیماری در حیوانات بومی آفریقا که ناقل ویروس می‌باشند بی نتیجه ماند اما مشخص گردید که خفاش میوه خوار عامل و ناقل اصلی این بیماری است. این بیماری همراه با تب و خونریزی بوده که بسیار مرگبار است و نشانه های دیگری مانند استفراغ، اسهال شدید، درد در تمام بدن و بیحالی و در مواردی نیز خونریزی داخلی و خارجی نیز دارد.

احتمال مرگ در صورت ابتلا به این بیماری بسیار بالا و بین 80 تا 90 درصد است و فرد پس از مدتی به دلیل افزایش غیر قابل تحمل فشار خون یا از کار افتادن ارگان های بدن جان خود را از دست خواهد داد.

طبق  آمار، این بیماری از سال 2000 تا کنون باعث مرگ 160 هزار انسان شده است.

وبا؛ قاتل قدیمی

وَبا یک عفونت در روده باریک است که از طریق آب توسط باکتری ویبریو کلرا ایجاد می‌شود. این باکتری با نوشیدن آب آلوده یا خوردن ماهی نپخته و یا خوردن صدف‌ها وارد بدن می‌شود. در ایران بیشترین راه انتقال وبا، سبزی‌های آلوده است. سبزی‌هایی که در هنگام کاشته شدن با کود انسانی تغذیه می‌شوند دارای بیشترین آلودگی هستند.

وبا در طول تاریخ هفت بار همه‌گیری جهان‌گستر داشته‌است. در قرن نوزدهم چندین بار در اروپا همه‌گیر شد، اما امروزه وبا بیشتر

12 هزار این بیماری هنوز هم در بین جوامع فقیر تلفات می‌دهد.طبق آمار، سازمان بهداشت جهانی از سال 1991 تا کنون، این بیماری موجب مرگ حدود 12 هزار  انسان شده است.

فلج اطفال؛ کشنده ای که هنوز فعال است

فلج اطفال یک بیماری عفونی حاد است که از شخصی به شخص دیگر و از طریق بزاق دهان و مدفوع منتقل می شود. در زبان لاتین این بیماری را «poliomyelitis» می نامند که در واقع ترکیبی از واژه یونانی «polio » به معنای «خاکستری» و واژه ی «myelon» به معنای «ستون فقرات» و پسوند «itis» به معنای «التهاب و عفونت» است.

اگر چه 90 درصد موارد ابتلا به بیماری فلج اطفال قابل تشخیص نیست اما افرادی که عامل این بیماری را در بدن خود دارند می توانند نشانه های خاصی از خود بروز دهند که نشان می‌دهد ویروس فلج اطفال وارد جریان خون آن ها شده است. در کمتر از یک درصد موارد ابتلا به ویروس فلج اطفال، این ویروس وارد سیستم اعصاب مرکزی شده و به طور ویژه سلول های عصبی حرکتی را از بین می برد که در ادامه ضعف عضلات و فلج شدن و شل شدن بدن را در پی دارد.

فلج اطفال از سال 1916 تا کنون موجب مرگ 10 هزار نفر شده است.

سارس؛  نشانگان تنفسی حاد

شاید تلفات سارس به اندازه بیماری‌های فوق الذکر نباشد اما به علت شباهتش به بیماری کرونا بد نیست که به آن هم اشاره داشته باشیم. شبیه ترین اپیدمی‌ها به کرونا بیماری سارس یا نشانگان تنفسی حاد است. سارس نوعی بیماری خطرناک تنفسی ویروسی با منشأ زئونوتیک است که توسط کروناویروس  ایجاد می‌شود.

ویروس سارس اول در خفاش پیدا شد و بعد به گربه‌های ولگرد منتقل گردید و بعد هم به انسان رسید. علائم اولیه شبیه آنفلوآنزا است (تب، خستگی، بدن درد، سرفه و گلودرد) سپس علائم تنفسی مانند تنگی نفس و دشواری تنفس تشدید می‌شود. در واقع بیماری با علایم شبه سرماخوردگی، تب 38 درجه، درد عضلات و سرفه خشک آغاز شده و توسعه می‌یابد.

از نوامبر 2002 تا ژوئیهٔ 2003 شیوع این بیماری در جنوب جمهوری خلق چین باعث بروز 8.098 مورد بیماری احتمالی شد و در پایان مرگ 774  تن در 17  کشور گزارش شد.

مرگبارترین بیماری‌ها در دهه اخیر

سازمان بهداشت جهانی 10 بیماری كشنده سالهای اخیر جهان را به ترتیب طبقه بندی كرده است. این 10 بیماری به این ترتیب هستند:

10 – سل

9 – فشار خون بالا

8 – دیابت

7 – اسهال

6 – ایدز

5 – سرطان ریه

4 – برونشیت و ذات الریه

3 – انسداد مزمن ریوی

2 – سكته مغزی

1 – بیماری های ایسكمیك قلب