چند روز پیش بود که سعید نمکی، وزیر بهداشت اعلام کرد که در هفته پیش رو تعداد مبتلایان به کرونا ویروس افزایش پیدا خواهد کرد و کشور با پیک این بیماری روبه‌رو  خواهد بود. این صحبت نمکی باعث شد مواجهه مردم با کرونا ویروس وارد مرحله جدیدی شود. کمپینی از یکشنبه در فضای مجازی با عنوان ۱۴ روز در خانه بمانیم تشکیل شده است که مبلغان آن از مردم می‌خواهند همه آنهایی که کار غیرضروری ندارند، ۱۴ روز در منزل خود بمانند تا کرونا میزبانی برای جولان دادن نداشته باشد. شروع کننده این کمپین یک اپیدمیولوژیست دانشگاه تهران بود که گفته بود اگر مردم دو هفته از خانه خارج نشوند، ویروس، میزبان پیدا نخواهد کرد. وی در انتها اعلام کرده بود که من برای سلامتی خود و اطرافیانم ۱۴ روز در خانه می‌مانم.

اما آیا ۱۴ روز مدت زمان مناسبی برای افول اپیدمی این ویروس است و بعد از آن می‌توان به زندگی عادی برگشت؟ یک اپیدمیولوژیست می‌گوید هر اپیدمی نقطه شروع، صعود و نزول دارد که بسته به قدرت آن و میزان افراد مبتلا می‌توان روند آن را پیش‌بینی کرد. در این میان، هرچه مردم توصیه‌های بهداشتی را بهتر رعایت کنند، این روند سریع‌تر طی خواهد شد تا اپیدمی به نقطه خاموشی برسد.

مهم‌ترین راه‌حل، شکستن چرخه انتقال است

سید سعید هاشمی نظری، اپیدمیولوژیست و دانشیار دانشکده بهداشت و ایمنی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در این باره می‌گوید: در هر اپیدمی مهم‌ترین راه کنترل، شکستن چرخه انتقال است. در واقع وقتی اپیدمی کنترل می‌شود که چرخه انتقال آن از افراد مبتلابه افراد حساس متوقف شود. بدترین نوع سناریو در اپیدمی‌ها وقتی است که ما هیچ کاری انجام ندهیم و صبر کنیم تا اکثریت جامعه به بیماری مبتلا شوند و بعد به‌طور طبیعی چرخه انتقال شکسته و سپس اپیدمی خاموش می‌شود. این اتفاقی است که به صورت طبیعی در اپیدمی‌ها رخ می‌دهد.

به گفته این عضو کمیته اپیدمیولوژی در ستاد فرماندهی عملیات مدیریت کرونا در تهران، برای شکستن چرخه انتقال به‌عنوان مهم‌ترین اقدام، روش‌های متعددی وجود دارد که یکی از ابتدایی‌ترین آنها ایزوله کردن افراد بیمار است؛ به این معنی که افراد بیمار به دور از افراد دیگر بستری و مراقبت شوند که در این صورت انتقال بیماری امکان‌پذیر نخواهد بود.

افراد سالم را هم به‌منزله افراد بیمار بدون علامت در نظر بگیریم

هاشمی ادامه می‌دهد: اما مشکل اصلی سر افرادی است که بیمار هستند، اما هنوز علامت‌دار نشده‌اند! موضوع این است که این افراد می‌توانند بیماری را به سایر افراد جامعه منتقل کنند، لذا برای این که این چرخه انتقال از این گروه بدون علامت به دیگران شکسته شود، توصیه‌های مختلفی وجود دارد که ساده‌ترین آن کنترل مسائل بهداشتی توسط افراد است. به این معنی که ما علاوه بر رعایت اصول بهداشتی توصیه شده توسط وزارت بهداشت در مواجهه با افراد علامت‌دار، هر فرد دیگری را به‌عنوان یک فرد بیمار بدون علامت در نظر بگیریم. بنابراین باید سعی کنیم در معرض ترشحات افراد قرار نگیریم، با آنها دست ندهیم یا تماس نزدیک نداشته باشیم تا این بیماری به ما منتقل نشود.

اما یک گام فراتر از توصیه‌های معمول که وزارت بهداشت درباره کنترل انتقال بیماری می‌دهد این توصیه به مردم است که در منزل بمانند. هاشمی در این باره می‌افزاید: هرچه افراد بیشتر در منزل بمانند و کمتر با دیگران مواجه داشته باشند احتمال بیمار شدن کمتر خواهد بود و فرآیند انتقال بیماری زودتر خواهد شکست. شدیدترین نوع این توصیه، قرنطینه خانگی است که در چین اعمال شد و دولت چین از مردم خواست تا در منزل بمانند تا این اپیدمی زودتر به مرحله افول خود برسد.

وی بار دیگر تأکید می‌کند: در حال حاضر توصیه عمومی به مردم این است که بهداشت فردی را که به کرات توصیه شده، رعایت کنند، با افراد مبتلای دارای علامت که بیماری آنها آنقدر شدید نیست که در بیمارستان بستری شوند، تماس نزدیک و محافظت نشده نداشته باشند و از ترددهای غیر ضروری خودداری کنند تا این بیماری به‌سوی افول حرکت کند.

داده کافی نداریم

هاشمی ادامه می‌دهد این اپیدمی تا زمانی که انتقال کم شود، سیر صعودی خواهد داشت. هنوز اطلاعات و داده جامع و کاملی از موارد قطعی و مشکوک نداریم؛ دلیل آن هم کمبود کیت تشخیص  است که باعث می‌شود از همه افراد تست گرفته نشود. لذا ما داده کافی برای تحلیل این موضوع که این اپیدمی کی افول خواهد کرد، در اختیار نداریم. اما بر اساس داده سایر کشورها به نظر نمی‌آید اپیدمی ما در سیر نزولی خودش قرار گرفته باشد. ما همچنان در سیر صعودی هستیم.

اپیدمی هنوز در سیر صعودی است

 به گفته وی، انتظار می‌رود با اقداماتی که انجام می‌شود این سیر صعودی زودتر به پیک برسد و بعد به سمت نزولی برود. آنچه احتمالاً همکاران در مورد ۱۴ روز اعلام می‌کنند این است که تا دو هفته آینده این سیر به  صعود برسد و بعد به سمت نزولی برود. هاشمی می‌گوید: ما در ابتدای این سیر صعودی هستیم و این سیر طول می‌کشد تا به قله برسد و بعد به سمت کاهش برود. حالا این فاصله رسیدن به قله ممکن است  یک، دو یا سه هفته طول بکشد، اما واقعیت این است که روند آن در روزهای آتی مشخص خواهد شد. هرچه مردم توصیه‌ها را جدی بگیرند و هرچه  اقدامات بیشتری انجام شود، ما زودتر به پیک و بعد نزول خواهیم رسید.

هاشمی در پاسخ به این سؤال که سیر اپیدمی این بیماری تشابهی با بیماری‌های اپیدمی گذشته دارد یا نه  و بر اساس آنها می‌توان آن را پیش‌بینی کرد، می‌گوید: موضوع این است که این ویروس جدید است؛ اگرچه با سارس و آنفلوانزا شباهت‌هایی دارد، ولی تفاوت‌هایی هم به لحاظ قدرت بیماری‌زایی و قدرت انتقال بین افراد دارد، به همین دلیل دقیق نمی‌توان گفت. ولی اگر بخواهیم اپیدمی کشور را با اپیدمی چین و سایر کشورها مقایسه کنیم به نظر می‌آید بازه زمانی طولانی‌تری نیاز است تا  قضاوت کرد که چه زمانی به صعود خواهیم رسید. لذا چون داده‌ها را ندارم و نمی‌توان آنالیز تحلیلی روی آن انجام داد و پیک را مشخص کرد، نمی‌توانم قطعی بگویم کی پیک تمام خواهد شد، اما می‌توانم با قطعیت بگویم هرچقدر رعایت کنترل از سوی مردم بیشتر باشد، احتمال خاموش شدن اپیدمی بیشتر خواهد بود.