مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها تأثیری بر بهبود بیماری‌های ویروسی ندارد زیرا این داروها تنها باکتری را مورد هدف قرار می‌دهند. اگر ما بیش از حد از آنتی‌بیوتیک استفاده کنیم، باکتری در برابر این دارو مقاوم و درمان پیچیده‌تر می‌شود.
استفاده بیش از حد و تجویز نادرست آنتی‌بیوتیک‌ها منجر به ایجاد رویدادی به نام «مقاومت در برابر آنتی‌بیوتیک» می‌شود. مقاومت در برابر آنتی‌بیوتیک مساله‌ای است که شاید برای بیماران گیج‌کننده باشد. ممکن است شنیده باشید که مصرف آنتی‌بیوتیک هیچ تاثیری بر بیماری‌های ویروسی ندارد و شاید باعث مقاومت در برابر آنتی‌بیوتیک هم بشود.
درمان بیماری‌های ویروسی و باکتریایی چگونه انجام می‌شود و سازوکار آنتی‌بیوتیک‌ها در مواجهه با باکتری چیست؟
چرا آنتی‌بیوتیک عفونت ویروسی را از بین نمی‌برد و چطور استفاده بیش از حد از آن باعث «مقاومت در برابر آنتی‌بیوتیک» می‌شود؟
آنتی‌بیوتیک ویروس را از بین نمی‌برد زیرا ویروس‌ها ساختار و شیوه‌ای متفاوت با باکتری دارند.
کار آنتی‌بیوتیک هدف قرار دادن باکتری (نه ویروس) است و آنها را می‌کُشد یا از ورود باکتری‌های خاص به بدن جلوگیری می‌کند.
بعضی از بیماری‌هایی که دلیل بروزشان ویروس است:
بیشتر گلودردها
بیشتر سرفه‌ها، عطسه‌ها و آبریزش بینی
سینوزیت حاد
برونشیت حاد
بعضی از عفونت‌های چشم یا گوش
ویروس سنسیشیال تنفسی (RSV)
آنفلوانزا
بیشتر بیماری‌های ویروسی درمان مشخصی ندارند و تنها با پیشگیری و تقویت سیستم ایمنی بدن می‌توان با آنها مقابله کرد. البته این کار زمان‌بر است؛ مثلاً شاید سرفه و سرماخوردگی از هفت تا 10 روز طول بکشد یا دوره بهبود آنفلوانزا 2 هفته یا بیشتر به طول انجامد.
اگر دچار بیماری ویروسی شدید، باید استراحت کنید، مقدار زیادی آب بنوشید و علائمی چون تب یا درد را با مصرف قرص‌هایی با دوز مناسب برطرف کنید و به توصیه پزشک خود عمل کنید. اگر بیماری ویروسی شما بعد از 10 روز بهبود پیدا نکرد، حتماً با پزشک مشورت کنید.
پزشکان برای درمان بعضی از بیماری‌های ویروسی مثل آنفلوانزا، زونا یا آبله‌مرغان داروهای ضدویروس تجویز می‌کنند تا دوره عفونت را کاهش دهند و از بدتر شدن حال‌تان جلوگیری کنند. داروهای ضدویروس باید در شروع عفونت (معمولاً 24 تا 48 ساعت اول) مصرف شوند تا تاثیر بیشتری داشته باشند.
این احتمال هم وجود دارد که باکتری در عفونت‌های طولانی و پیچیده به سیستم ایمنی حمله کند، که به این وضعیت «عفونت باکتریایی ثانویه» می‌گویند. ممکن است پزشک شما در این موارد آنتی‌بیوتیک تجویز کند تا اگر ضرورت پیدا کرد، باکتری‌های متجاوز را از بین ببرد. آنتی‌بیوتیک برای درمان ویروس نیست.
ویروس ساختاری متفاوت با باکتری دارد. ویروس در سلول‌های بدن انسان زندگی می‌کند و تکثیر می‌شود. ویروس‌ها نمی‌توانند بیرون از این محیط زنده بمانند. آنها عوامل ژنتیکی را در دی‌ان‌اِی انسان قرار می‌دهند تا تکثیر شوند.
آنتی‌بیوتیک‌ها ویروس را نمی‌کُشند زیرا ویروس‌ها مکانیسم و سازوکار متفاوتی برای زندگی و تکثیر دارند. آنتی‌بیوتیک ویروس را «هدف» حمله قرار نمی‌دهد. درمان بیماری‌های ویروسی از طریق واکسن و داروهای ضدویروس انجام می‌شود. واکسن‌ها سیستم ایمنی انسان را شبیه‌سازی می‌کنند تا پادتن‌هایی (antibody) تولید کنند که ویروس را «شناسایی» کنند و پیش از آنکه سبب بیماری شود آن را از بین ببرند. بهترین راه برای پیشگیری از آنفلوانزا، زونا و آبله‌مرغان واکسن است.
بیماری‌هایی که باکتری عامل پیدایی‌شان است:
گلودرد میکروبی
ذات‌الریه باکتریایی
سیاه‌سرفه
بعضی از عفونت‌های چشم یا گوش
بعضی از عفونت‌های سینوس (البته اکثر آنها ویروسی هستند)
مننژیت باکتریایی
سل
عفونت‌های مجاری ادراری
چگونه «مقاومت در برابر آنتی‌بیوتیک» روی می‌دهد؟
مقاومت در برابر آنتی‌بیوتیک به طور کلی وقتی رخ می‌دهد که باکتری‌ها شیوه مبارزه با آنتی‌بیوتیک را یاد گرفته باشند.
آنتی‌بیوتیک‌ها با دخالت در سلول‌های باکتری و جلوگیری از تکثیر آنها کار می‌کنند. با وجود این، بعضی از مردم داروهای آنتی‌بیوتیک را برای مدت طولانی یا به صورت غلط استفاده می‌کنند.
آنتی‌بیوتیک‌ها طوری طراحی شده‌اند که باکتری خاصی را از بین ببرند؛ اما باکتری در طول زمان با دارو وفق پیدا کرده و آن را کم‌اثر می‌کند.
باکتری‌ها به روش‌های گوناگون با داروها مقابله می‌کنند:
قوی کردن دیواره‌های سلولی‌شان
تولید آنزیم‌هایی که آنتی‌بیوتیک را غیرفعال می‌کنند.
کمک به باکتری‌هایی که توان کمتری برای مقابله با آنتی‌بیوتیک دارند.
چرا باید دوره مصرف آنتی‌بیوتیک را کامل کرد؟
وقتی پزشک برای شما آنتی‌بیوتیک تجویز می‌کند، حتی اگر احساس می‌کنید که حال‌تان بهتر شده است، باید تمام داروهایتان را مصرف کنید. مقاومت در برابر آنتی‌بیوتیک زمانی روی می‌دهد که شما دوره درمان خود را کامل نکرده باشید. باکتری‌های مقاوم قوی‌ترند، دیرتر از بین می‌روند و احتیاج به داروی بیشتری دارند.
اگر بخواهیم بدبینانه به موضوع بنگریم، باید بگوییم هنگامی که باکتری‌ها مقاوم شوند دیگر هیچ دارویی روی آنها تاثیری ندارد و ممکن است فرد نیاز به بستری پیدا کند و در مواردی جان بیمار به خطر افتد. طبق گزارش CDC (مرکز مبارزه با بیماری‌ها)، سالانه دست‌کم 2 میلیون نفر در آمریکا عفونت باکتریایی مقاوم به آنتی‌بیوتیک پیدا می‌کنند و حداقل 23 هزار نفر از آنها به همین علت جان می‌دهند.
واکسن‌ها به درمان بیماری ویروسی کمک می‌کنند؟
آن‌طور که CDC (مرکز مبارزه با بیماری‌ها) اعلام کرده، می‌توان با واکسن از بروز بیشتر بیماری‌های ویروسی جلوگیری کرد. پس بهتر است حتماً از واکسن‌های جدید برای خود و فرزندان‌تان استفاده کنید. حتماً از پزشکان و داروسازان بپرسید که چه واکسن‌های جدیدی برای خانواده‌تان مفید است. آنها می‌توانند اطلاعات مفیدی در اختیارتان بگذارند.