نتایج نظرسنجی دفتر مطالعات اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران که با همکاری ایسپا صورت گرفته منتشر شد

خیابان‌های خلوت تهران در روزهای پایانی سال گواه از سایه سنگین هراس از اپیدمی کرونا در شهر است. در شرایطی که رسانه‌های رسمی و شبکه‌های اجتماعی پر از توصیه‌های بهداشتی و اطلاع‌رسانی برای آگاه‌سازی مردم از علائم بیماری و راه‌های پیشگیری از آن است، دورنمای کنترل و مهار بحران مبهم به‌نظر می‌رسد. مرور شبکه‌های اجتماعی نشان می‌دهد افکارعمومی به کارآمدی شیوه مدیریت مسئله به دیده تردید می‌نگرد و ترکیبی از سردرگمی و بی‌اعتمادی به اضطراب عمومی در مورد این اپیدمی دامن زده است. از این‌ روی  وضعیت روانی جامعه در مورد این بیماری به‌اندازه وضعیت سلامت جسمی و بهداشت فردی و عمومی اهمیت دارد و باید مورد توجه جدی قرار گیرد. زیرا همین وضعیت روانی می‎تواند تلاش‎هایی را که برای مقابله با بیماری در حال انجام است، تحت‌تأثیر قرار دهد. لذا شناخت افکارعمومی در این برهه و تلاش در راستای شناخت نیاز جامعه و اقناع افکارعمومی درباره نحوه مدیریت مسئله در کنار اقدامات پزشکی و درمانی اهمیت ویژه دارد. نتایج یک نظرسنجی که طی روزهای 12تا 14اسفندماه توسط دفتر مطالعات اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران با همکاری ایسپا به‌صورت تلفنی انجام شده می‌تواند تصویری از نگرانی‌های عمومی جامعه ارائه کند.

براساس یافته‌های این نظرسنجی دسترسی به اقلام بهداشتی و پزشکی مانند ماسک و مواد ضدعفونی‌کننده یکی از نگرانی‌های اصلی بسیاری خانواده‌ها در شهر تهران است. قریب به 63درصد از شهروندان دسترسی کافی به این اقلام ندارند که برای 74درصد از آنها دلیل آن موجود نبودن اقلام در بازار است. نکته مهم اینجاست که 22درصد از افراد فاقد دسترسی به اقلام بهداشتی و پیشگیری، ناتوانی مالی برای خرید این کالاها را عامل اصلی یا یکی از عوامل عدم‌دسترسی خودشان اعلام کرده‌اند. گرچه کمبود این اقلام امروز به مسئله‌ای جهانی بدل شده و مختص ایران نیست لیکن ضروری است در کنار افزایش تولید و عرضه این محصولات به دسترسی اقشار کم‌درآمد نیز توجه ویژه صورت گیرد. افزایش شدید قیمت کالاهای ضدعفونی و پیشگیری عملاً سبب می‌شود بسیاری از گروه‌های کم‎درآمدتر و محروم‎تر بیش از دیگران در معرض خطر قرار گیرند.
چین با قرنطینه‌ کردن ووهان به مقابله کرونا رفت. در ایران هم بحث قرنطینه شدن شهرها از همان روزهای اولیه مطرح شد، گرچه در ضرورت آن اتفاق‌نظر وجود ندارد. در تهران 61درصد از پاسخگویان با قرنطینه شدن شهر موافق و 33درصد مخالف‌اند. زنان بیش از مردان با قرنطینه شدن تهران موافق‌اند (66درصد در برابر 56درصد). بخشی از این تفاوت احتمالاً به ‌واسطه بالاتر بودن میزان اشتغال در میان مردان است که قرنطینه شدن را به‌معنای از دست دادن منابع تأمین معیشت می‌دانند اما دلیل دیگری هم می‌توان ارائه کرد؛ زنان در مجموع بیش از مردان نگران ابتلای خود و خانواده‌شان به کرونا هستند. به‌طورکلی50درصد از شهروندان میزان نگرانی خود از ابتلا به کرونا را زیاد اعلام کرده‌اند اما نسبت زنانی که نگرانی شدید دارند 56درصد و مردان 44درصد است.
بخش مهمی از توصیه‌های پزشکی و بهداشتی در این روزها معطوف به آموزش عمومی درباره اقدامات لازم درصورت بروز علائم بیماری است. نتایج نظرسنجی نشان می‌دهد مردم پاسخ‌های متفاوتی در این موقعیت نشان می‌دهند؛ 39درصد از پاسخگویان گفته‌اند درصورت مشاهده علائمی شبیه کرونا در خانه می‌مانند و تا مشخص‌تر شدن دقیق وضعیت به درمان خانگی می‌پردازند. اما در مقابل 23درصد گفته‌اند به بیمارستان‌های مشخص شده برای بیماران کرونایی مراجعه می‌کنند. بقیه افراد هم به دیگر بیمارستان‌ها، مطب پزشک یا پزشکان آشنا مراجعه می‌کنند. به‌نظر می‌رسد در کنار ابهام در مورد علائم بیماری که البته به ماهیت این اپیدمی و شیوه بروز آن بازمی‌گردد، مردم درباره اقدامات لازم در صورت مشاهده علائم دستورالعمل واحدی دریافت نکرده‌اند. تاکنون تمرکز پیام‎های بهداشتی عموماً روی شیوه‎های مراقبت‎های بهداشت فردی است. درحالی‌که هنوز این نوع پیام‌ها نیاز است باید به پیام‌های دیگر در مورد نحوه اقدام هم توجه شود. این می‎تواند در دستور کار مقامات بهداشتی و رسانه‎ها قرار گیرد.
یکی از مهم‌ترین موضوعاتی که درباره مدیریت بحران از نگاه مردم می‌توان به آن اشاره کرد احساس بی‌عدالتی در تخصیص منابع است. تعداد نسبتاً قابل‌توجه مسئولان مبتلا شده به کرونا و تحت درمان فوری قرار گرفتن‌شان سبب شده مردم تصور کنند مسئولان در دریافت خدمات در اولویت قرار گرفته‌اند. نتایج این نظرسنجی این موضوع را تأیید می‌کند به‌ نحوی­ که 76درصد از پاسخگویان تهرانی معتقدند عدالت میان مردم و مسئولان در دریافت خدمات «کم» رعایت شده است. این احساس بی‌عدالتی در شمال و جنوب تهران تفاوت چندانی ندارد و احساسی فراگیر در میان تمام ساکنان شهر است.
نتایج این نظرسنجی نقاط آسیب‎پذیری ما در مورد کرونا را نشان می‎دهد و چنانچه مورد توجه سیاستگذاران، مدیران، رسانه‌ها و سایر گروه‎های مؤثر بر افکارعمومی قرار گیرد، به عبور بهتر و کارآمدتر از وضعیت بحرانی پیش آمده، کمک خواهد کرد.