به دنبال شیوع گسترده ویروس كرونای جدید در جهان، انبوهی از توصیه‌ها و نكات آموزشی در فضای مجازی دست به دست می‌شود كه البته بسیاری از آنها هیچ پایه و اساس علمی ندارد. به كار بستن برخی از این توصیه‌های بی‌نام و نشان نه تنها به افراد آمادگی لازم برای پیشگیری از ابتلا را نمی‌دهد، بلكه احتمال خطر را برای آنها بیشتر می‌كند. اما در این میان یكی از پیام‌هایی كه به‌تازگی با تناوب بیشتری در فضای مجازی زیاد با آن روبه‌رو شده‌ایم، مرتبط دانستن پایین بودن سطح ویتامینD در میان ایرانیان با شیوع گسترده كووید ــ 19 در كشور و به دنبال آن توصیه به مصرف مكمل‌های ویتامین D است. لطفا حوصله کنید و خلاصه مقالات علمی منتشر شده در چند ماه اخیر را بخوانید.

برای مقابله با هر عامل بیماری‌زای جدید، قدم اول شناسایی كامل آن است. باید به‌درستی ویژگی‌های دشمن، سلاح‌ها، شیوه نفوذ و از همه مهم‌تر نقطه ضعف‌هایش را بشناسیم تا بتوانیم به شیوه مقتضی در برابرش از خود دفاع و سپس منهدمش كنیم.
به همین دلیل محققان به محض رویارویی با ویروس كووید - 19 نیز بلافاصله دست به كار شدند و پس از بررسی‌های ریخت‌شناسی و ژنتیك، به شباهت‌های این ویروس با كروناویروس دیگری كه پیشتر موجب همه‌گیری گسترده بیماری سارس‌ در چین شده بود و چند عضو دیگر خانواده ویروسی كروناویروس پی بردند. این موضوع موجب شكل‌گیری این ایده شد كه شاید این ویروس با وجود حدود 80درصد شباهت ژنتیكی به ویروس عامل سارس، شباهت‌های رفتاری زیادی مانند نحوه اتصال به سلول‌های میزبان و ورود به سلول‌های دستگاه تنفسی داشته باشد.
كووید - 19 چطور وارد می‌شود؟
در مطالعات پیشین مشخص شده بود كروناویروس‌های شناخته شده با اتصال به سه نوع گیرنده به سلول‌های میزبان حمله می‌كند كه یكی از رایج‌ترین آنها آنزیمی به نام آنجیوتنسین‌كانورتینگ2 (ACE2) است كه به‌صورت معمول در بافت ریه، سیستم قلبی -‌عروقی، كلیه و روده كوچك انسان تولید می‌شود و كروناویروس‌ها با اتصال به این آنزیم در سطح سلول‌ها، وارد سلول شده و آنها را آلوده می‌كنند. بنابراین یكی از مطالعات اولیه صورت گرفته برای بررسی نحوه ورود ویروس كرونای جدید به سلول میزبان، امكان اتصال ویروس به این گیرنده سلولی بود.
برای این كار محققان از نوعی رده سلول انسانی به نام سلول‌های هِلا (HeLa، رده‌ای از سلول‌های نامیرای انسانی كه از سلول‌های سرطان دهانه رحم مشتق شده و كاربرد گسترده‌ای در پژوهش‌های علمی دارد) استفاده كردند. این سلول‌ها در حالت عادی قادر به تولید این گیرنده ویروس كرونا نیستند.
دانشمندان پس از القای گروهی از سلول‌های هلا برای تولید این گیرنده، رفتار آنها را در مواجهه با كووید - 19 با سلول‌های هلای شاهد مقایسه كردند. در این آزمایش پس از رنگ آمیزی فلورسانت با سه رنگ آبی (برای رنگ‌آمیزی هسته سلول‌های زنده در محیط كشت)، سبز (برای رنگ‌آمیزی این گیرنده) و قرمز (برای ذرات ویروسی كووید - 19 درون سلول) و روی هم قرار دادن تصاویر به‌دست آمده از هریك از رنگ‌آمیزی‌ها، مشخص شد كه ویروس فقط زمانی كه گیرنده مذكور در غشای سلول وجود دارد قادر به ورود به سلول و ایجاد آلودگی خواهد بود (تصویر بالا). البته در این مطالعه علاوه بر نوع انسانی این گیرنده، گیرنده مشابه در خفاش، خوك، گربه زَبّاد و موش نیز مورد بررسی قرار گرفتند و ویروس به جز نمونه موشی به همه گیرنده‌ها متصل شد و سلول‌ها را آلوده كرد.
این آزمایش برای دو گیرنده دیگر سایر اعضای شناخته شده خانواده كرونا نیز انجام شد، اما در مورد آنها نتیجه آزمایش منفی بود. بنابراین آنزیم ACE2 به عنوان تنها گیرنده شناخته شده این ویروس تاكنون معرفی شد. پیش از این نقش این آنزیم به عنوان گیرنده برای ویروس آنفلوآنزا نیز نشان داده شده بود.
عملكرد اصلی گیرنده کرونا
عملكرد سلول‌های مختلف بدن وابسته به پیام‌رسانی‌های پی‌درپی سلولی مختلفی است كه بر اساس نوع هر سلول، شرایط بافت سلولی و شرایط محیطی كه سلول‌ها با آنها مواجه می‌شوند فعال می‌شود. در جریان این پیام‌رسانی‌ها وجود هر مولكول موجب فعال‌سازی یا سركوب مولكول دیگری می‌شود تا در نهایت اتفاقی در سلول صورت بگیرد یا از آن جلوگیری شود. گیرنده مورد اشاره نیز كه كروناویروس از راه آن سلول را آلوده می‌كند در یكی از این قبیل پیام‌رسانی‌های سلولی نقش دارد و در بیماری‌های قلبی ــ عروقی و فشار خون، مشكلات حاد تنفسی و بیماری‌های كلیوی به ترتیب در سلول‌های قلبی ــ عروقی، ریه و كلیه بیش‌فعال می‌شود.
اكنون با مشخص شدن نقش این آنزیم به عنوان گیرنده‌ كووید - 19 می‌توان این موضوع را درك كرد كه با درگیرشدن این گیرنده در جریان آلوده‌شدن بدن با كروناویروس جدید، بیماران قلبی ــ عروقی و تنفسی بیشتر در معرض بروز حالت حاد عفونت كووید - 19 هستند.
از سوی دیگر برخی گروه‌های تحقیقاتی این گیرنده را به عنوان هدف برای مقابله با عفونت‌های كرونایی و آنفلوآنزا در نظر گرفته‌اند و به دنبال طراحی داروهایی برای هدف گرفتن آن در بدن هستند. حتی گروهی از محققان چینی این ایده را بررسی كردند كه شاید نوع آنزیم ACE2 در افراد چینی یا آسیای جنوب شرقی تفاوت‌هایی با مردم سایر نقاط دنیا دارد كه چینی‌ها بیشتر در معرض چنین همه‌گیری‌های تنفسی‌
قرار می‌گیرند.
تاثیر دارد یا نه؟!
بر اساس مطالعات پیشین، یكی از مولكول‌های مؤثر در سركوب مسیر پیام‌رسانی سلولی موثر در ایجاد بیماری‌های قلبی و ریوی که پیش‌تر به آن اشاره شد، ویتامین D است. این ویتامین در حالت فعال خود با سركوب تولید یكی از مولكول‌های حدواسط، از تولید بیش از حد گیرنده سلولی‌ای كه كروناویروس جدید به آن متصل می‌شود جلوگیری می‌كند. به این ترتیب اگر ویتامین D بدن در حد مناسبی باشد، به نظر می‌رسد كووید - 19 نیز نمی‌تواند به صورت گسترده به سول‌های ریه و قلب حمله كند و فرد حتی در صورت آلوده شدن با ویروس، علائم بسیار شدید این بیماری را بروز نخواهد داد.
این موضوع موجب شد كه با استناد به این مقاله، برخی كارشناسان در شبكه‌های مجازی علت گسترش این ویروس را در ایران كمبود ویتامین D در اكثریت جامعه بدانند و حتی خوردن مكمل ویتامین D3 را به عنوان عامل محافظت در برابر عفونت‌های حاد كووید - 19 پیشنهاد كنند. اگر چه هنوز مطالعه‌ای در كشور مبنی بر ریشه‌یابی گسترش این ویروس به دلیل تفاوت‌های سلولی و مولكولی افراد جامعه شكل نگرفته است كه بتوان این فرضیه را به روش علمی رد یا قبول كرد، با توجه به مطرح‌شدن اثربخشی میزان كافی ویتامین D در كاهش تولید گیرنده سلولی ACE2 در مقالات علمی و همچنین اثر اثبات شده ویتامین D در تقویت سیستم ایمنی بدن، به نظر می‌رسد عمل به این توصیه خیلی غیرمنطقی نباشد. از این رو با توجه به كمبود ویتامین D در بسیاری از مردم ایران، مصرف مكمل این ویتامین پس از آزمایش و تحت نظر پزشك پیشنهاد می‌شود.