محققان حوزه ویروس‌شناسی انسانی پیش‌بینی‌های جدیدی درباره رفتار ویروس کرونای جدید که عامل بیماری کووید-۱۹است مطرح کرده‌اند.

همزمان با گسترش شیوع ویروس «کرونای جدید» (SARR-CoV-2) و بیماری ناشی از آن (کووید-19) در سراسر دنیا سئوالات و شبهات متعددی درباره رفتار این ویروس و مقایسه آن با سایر بیماری‌های ناشی از گونه‌های دیگر این ویروس پیش کشیده است. 

یکی از مهم‌ترین پرسش‌ها در این روزها رفتار کرونای جدید در شرایط آب و هوایی گرم است و گمانه‌زنی‌هایی مطرح شده که با شروع فصل بهار و فصل گرما این ویروس نیز تضعیف شده و به مرور از زندگی مردم دنیا رخت برخواهد بست. 

ده‌ها ویروس در خانواده‌ کروناویروس‌ها وجود دارند اما فقط 7 گونه آن انسان‌ها را بیمار می‌کنند. 4 نوع از این ویروس‌ها در انسان حالت‌هایی شبیه سرماخوردگی‌های خفیف ایجاد می‌کنند و 3 مورد دیگر که گمان می‌رود از حیوانات به ایران منتقل شده باشند مرگبارتر هستند.

کرونای جدید یکی از 3 نوع کرونای مرگبار است و آنچه موجب شکل‌گیری شائبه‌ها درباره از بین رفتن آن در فصل گرم شده مقایسه رفتار آن با سایر ویروس‌های این گونه است. آنفولانزا در شرایط آب و هوایی سرد و خشک شیوع پیدا می‌کند و به همین سبب هم هست که زمستان در نیمکره شمالی کره زمین فصل آنفولانزا به شمار می‌رود. 

آیا کرونا هم مانند آنفولانزا رفتار فصلی خواهد داشت؟

 پژوهش‌های علمی که تا به حال بر روی کرونای جدید انجام گرفته‌اند به هیچ قطعیتی درباره اینکه سیر شیوع کرونای جدید با شروع فصل گرم نزولی خواهد شد، نرسیده‌اند. بسیاری از پژوهشگران گفته‌اند برای پیش‌بینی درباره اینکه ابتلا به کرونای جدید با تغییر فصل کاهش پیدا می‌کند هنوز خیلی زود است. 

«استوارت وستون» از محققان دانشگاه «مریلند» که فعالانه در حال پژوهش بر روی SARR-CoV-2 است می‌گوید: «امیدوارم این ویروس هم رفتار فصلی از خودش نشان دهد، اما دشوار است بتوانیم بفهمیم اینطور است یا نه.»

بسیاری از پزشکان و محققان منتظرند ببینید با شروع فصل گرم چه تغییراتی در رفتار کرونای جدید ایجاد خواهد شد. اما از طرف دیگر محققانی دیگر از شواهد و داده‌های موجود برای طرح فرضیه‌هایی در خصوص اثر گرما  بر روی رفتار این ویروس استفاده کرده‌اند. پژوهش‌هایی که در آنها به مقایسه وضعیت شیوع «کووید-19» در نقاط گرم‌تر و سردتر کره زمین پرداخته می‌شود در همین دسته قرار می‌گیرند.  

در برخی از تحقیقاتی که در این باره در دنیا انجام شده این فرضیه مطرح شده که مناطقی که کرونا در آنها تلفات بیشتری داشته از الگوهای آب و هوایی مشابهی برخوردار بوده‌اند. 

به عنوان مثال، گروهی از پژوهشگران دانشگاه مریلند در پژوهش خود به این نتیجه رسیده‌اند تا تاریخ 5 مارس 2020 (15 اسفندماه) واقع شدن کشورها در شرق و غرب کره زمین، تأثیری بر شیوع معنادار بیماری در میان اجتماعات نداشته و از آن طرف شمالی و جنوبی بودن الگویی برای پیش‌بینی نسبی نرخ شیوع بیماری در اختیار قرار داده است. 

نتایج تحقیق این گروه از پژوهشگران نشان می‌دهد کانون‌های جدید شیوع بیماری (ایران، کره جنوبی، شمال ایتالیا) تقریباً همگی روی مدار 30 تا 50 درجه شمالی کره زمین قرار دارند. 

محققان گفته‌اند بعد از ظهور غیرمنتظره بیماری در ایران، این نقشه را تهیه کرده‌اند. از آن زمان به بعد مناطق جدیدی که شیوع در جمعیت قابل توجهی داشته‌اند شمال غرب ایالات متحده و فرانسه بوده‌اند (شکل بالا).

نکته قابل توجه آنکه در همان بازه زمانی، کووید-19 شیوع قابل‌توجهی در نزدیک‌ترین کشورها به مرز شمالی و جنوبی چین نداشته است. همچنین شمار بیماران و فوت‌های گزارش‌شده در جنوب شرق آسیا (زیر عرض جغرافیایی 30 درجه) نسبت به مناطق معتدل‌تری که در بالا ذکر شد، بسیار کمتر بوده است. 

بررسی‌ها درباره دما و رطوبت هوا نیز نتایج مشابهی به دست می‌دهند. پژوهشگران دانشگاه مریلند می‌گویند بین متوسط دمای هوای شهر «ووهان» در ژانویه 2020 (زمان شیوع بیماری در این شهر) و دمای سایر نقاط آلوده در فوریه 2020 و همچنین رطوبت آنها  شباهت‌های شگفت‌آوری وجود دارد. دمای هوا در ایستگاه‌های هواشناسی فرودگاه‌ها این مناطق بین 4 تا 9 درجه سانتی‌گراد و در داخل شهرها به دلیل عوامل تأثیرگذار شهری اندکی بالاتر و بین 5 تا 11 درجه بوده است.

 محققان بر اساس نتایج این پژوهش، ضمن تأکید بر اینکه هر گونه پیش‌بینی درازمدت در حال حاضر دشوار است گفته‌اند می‌توان انتظار داشت که در ماه‌های آینده و نزدیک شدن تابستان «کووید-19» در مناطقی که شیوع گسترده‌ای داشته‌ به شدت کاهش یابد.

این مدل همچنین پیش‌بینی کرده با شروع تابستان در نیمکره شمالی کرونای جدید ممکن است در مناطق استوایی شیوع کمی مشابه آنفولانزا داشته باشد و همزمان در نیمکره جنوبی شیوع پیدا کند.

 یک سناریویی احتمالی دیگر این است که کووید-19 در تابستان نتواند خودش را در مناطق استوایی و نیمکره جنوبی حفظ کند (درست مثل اتفاقی که در سال 2003 برای سارس افتاد) و به کل از بین برود. علی‌رغم این، روند رو به فزونی موارد ابتلا به این ویروس در نقاط مختلف جهان، این سناریو را فعلاً بسیار بعید و دور از انتظار می‌کند. 

الگوی دمایی که در پژوهش محققان مریلند به آن اشاره شده را تا حدی می‌توان با داده‌های اعلام‌شده درباره میزان شیوع کرونا در استان‌های مختلف ایران نیز انطباق داد. این آمارها نشان می‌دهند شیوع کووید-19 غالباً در مناطقی از کشورمان که بالاتر از عرض جغرافیایی 30 درجه شمالی واقع‌شده‌اند بیشتر و در مناطق پایین‌تر از آن عرض جغرافیایی کمتر بوده است. 

با این حال تقریباً همه محققانی که در حال پژوهش درباره SARR-CoV-2 هستند تأکید دارند این ویروس، ویروسی جدید است و هر نوع یافته درباره آن را باید با نهایت احتیاط تفسیر کرد. گذشت زمان احتمالاً پاسخ بسیاری از معماها و ابهامات درباره رفتار این ویروس را آشکار خواهد کرد.