هر چند معدن طلای اندریان آذربایجان شرقی می‌تواند موجب رونق و اشتغال در استان شود، اما چندسالی است دغدغه‌ای به مردم این منطقه و فعالان محیط‌زیست اضافه کرده است.
استان آذربایجان شرقی یکی از ۵ قطب معدنی کشور است و ورزقان هم که بخش مهمی از جنگل‌های ارسباران این استان را در خود جا داده، ۳ معدنی طلا دارد. معدن طلای اندریان بزرگترین آن است که با مساحت ۱۲۰ هکتار، بخش‌هایی از روستا‌های اندریان، ایری علیا، میوه رود و استرگان در بخش خاروانا را در برمی گیرد.
معدن اندریان با ذخیره قطعی طلای ۳۰ میلیون تنی خاک طلا با عیار پنج درصد متأسفانه طی سالیان اخیر با بی مهری برخی مواجه شده؛ به دلیل فضای تقریبا اختصاصی که حاکم بر معادن استان است، نقاط مبهم بسیاری در حیطه‌های مختلف اعم از واگذاری، استحصال، محیط زیست و... در خصوص این معدن وجود دارد.
با وجودی که چنین منابعی می‌تواند موجب رونق و اشتغال در استان شود، اما چندسالی است که دغدغه مردم این منطقه و فعالان محیط زیست شده و دلیل آن هم روش برداشت طلا به روش سیانور است، که سلامتی کارگران و همچنین محیط زیست این منطقه را مورد تهدید جدی قرار داده است.
در ارتباط با بهره برداری غیر اصولی از این معدن طلا، نه تنها به معضلات آلوده کننده محیط و نابودی جنگل‌های قره داغ توجهی نشده، بلکه برخی مسئولین استانی فعالیت این معدن را عاری از هر گونه آلودگی هم اعلام کرده اند!
این موضوع هم مورد توجه و پیگیری جریان دانشجویی قرار گرفت. محمد صالح ترکمان، مسئول واحد سیاسی بسیج دانشجویی دانشگاه سهند تبریز در این خصوص می‌گوید: تیر ماه سال جاری متوجه شدیم در معادن سطح استان تخلفاتی صورت می‌گیرد که با توجه به بولد شدن موضوع معدن اندریان، این امر بیشتر مورد بررسی قرار گرفت.
ترکمان می‌افزاید: در معدن طلا اندریان مشکلات زیادی دارد که یکی از این موارد نحوه واگذاری معدن است که به چه نحوی واگذار شده و تا چه زمانی ادامه دارد. یکی از مهمترین سوالات این است که چرا معدن به شرکت گرجستانی روسی واگذار شده، مگر در ایران توانایی بهره‌برداری از معدن را نداریم؟! معدن طلای زرشوران توسط پیمانکار‌های ایرانی استخراج میشود.
این فعال دانشجویی دانشگاه سهند به مشکلات محیط زیست در استان آذربایجان شرقی پرداخته و می گوید مشکلات در معادن‌های استان در ابعاد وسیع دیده میشود؛ در معدن اندریان آلودگی محیط زیست ناشی از استفاده سیانور وجود دارد. او تأکید می کند که در مورد آلودگی معدن اندریان دوگانگی وجود دارد. رئیس سازمان محیط زیست می‌گوید آلودگی وجود ندارد؛ اما فعالان محیط زیست اعلام نگرانی از این موضوع کرده اند. از بین رفتن حیوانات اهلی و وحشی و به گفته ساکنین این منطقه مسمومیت اهالی به خاطر وجود سیانور، نشانه‌هایی از وجود آلودگی در منطقه است.
البته بهره برداری از معدن طلای اندریان با روشی موسوم به سیانور، باعث شده تا فعالان محیط زیست و منابع طبیعی آذربایجان شرقی هم به موضوع ورود کرده و خواستار شفافیت عملکرد ادارات و سازمان‌های ذیربط شوند. آنها معتقدند نقطه سیاه معدن اندریان، استحصال طلا به روش سیانوراسیون و آسیب‌های جدی ناشی از آن به محیط زیست منطقه است.
اما طبق اظهار نظر مسئولین استفاده از سیانور در این منطقه هیچ آلودگی محیط زیست بوجود نمی‌آورد و سیانور محیط زیست و سلامت مردم و احشام منطقه را تهدید نمی‌کند. این سخن بار‌ها از زبان مسئولین متعدد بیان شده؛ اما مرگ متعدد بسیاری از احشام منطقه، مسمومیت‌های غیرعادیست. البته معضلات زیست محیطی این معدن به سیانور ختم نمی‌شود و تخریب محیط بکر منطقه بخاطر برداشت‌های بسیار از معدن، مشکل دیگری‌ست که بومیان منطقه بشدت به آن گله‌مند و معترضند.
البته در همین راستا، سند آسیب‌هایی که معدن طلای اندریان به محیط زیست و جانداران منطقه می‌زند از سوی سازمان محیط زیست منتشر شد.
بسیج دانشجویی دانشگاه صنعتی سهند هم در ادامه به تحلیل ابهامات موجود در معادن استان آذربایجان شرقی، به خصوص معدن طلای اندریان پرداخت.
ابهامات واگذاری معدن طلا
یکی از نقاط مبهم و تاریک، نحوه قیمت گذاری این معادن است که به چه صورت انجام گرفته است؟ به صورتی که حتی آگهی و یا اعلان قبلی برای واگذاری (مناقصه یا مزایده حداقل به صورت عمومی) صورت نپذیرفته است؛ این سوال مطرح میشود که طرف قرارداد چگونه به عنوان بهره بردار معدن انتخاب شده و عدم شفافیت در این موضوع فرضیه‌های احتمالی برای وجود رانت را قوت می‌بخشد. البته نه تنها رونوشت قرارداد منتشر نشده، بلکه اسم معدن اندریان در سایت وزارت صمت نیز، در لیست معادنی که پروانه بهره برداری دارند، نیامده. که با توجه به در دسترس نبودن مفاد قرارداد، مشخص نیست که این قرارداد چند ساله است؟
پیرامون شرکت خارجی طرف قرارداد نیز ابهاماتی وجود دارد. طبق اظهار نظر برخی مسئولین، فقط گفته شده که این شرکت گرجستانی است و هیچ نام و مشخصاتی از آن در جایی ثبت نشده نیست.
به گفته برخی؛ بخش دیگر مغفول مانده در این بین تقسیم سهم سود بهره‌برداری شرکت گرجستانی و شرکت ایرانی و همچنین عدم وجود سازوکار نظارتی درست از سمت وزارت مربوطه بر این معدن است.
آنچه مشهود است انکه فرآیند نظارت یا بر اساس خوداظهاری و یا براساس نظارت کارشناس محلی صورت می گیرد که در هر دو روش امکان سواستفاده از این منابع ملی بوجود می‌آید و عملا دست غارتگران بیت المال را بازمیگذارد و باید نسبت به این اتفاق تجدید نظر جدی انجام پذیرد.
بسیج دانشجویی دانشگاه صنعتی سهند مطابق بر قول مسئولین سازمان محیط زیست، در راس یک کارگروه محیط زیستی با حضور اساتید دانشگاه، فعالین محیط زیستی و دانشجویان برای مرتفع شدن ابهامات محیط زیستی استان، مخصوصا معادن، معضلات محیط زیستی را پیگیری خواهد کرد.
البته در چند روز گذشته مدیرکل حفاظت محیط زیست آذربایجان شرقی گفته که برای بررسی دقیق دلیل تلف شدن تعدادی گوسفند در اطراف معدن طلای اندریان، تا اطلاع ثانوی دستور توقف عملیات به این معدن داده شد؛ ولی همچنان ️ابهامات موجود بر سر واگذاری همچنان به قوت خود باقیست و دانشجویان و اساتید و فعالان محیط زیستی به دنبال کشف بیشتر این موضوع خواهند بود.