تلویزیون رمضان‌های این سال‌هایش را با برنامه‌های متفاوتی سپری کرده است، برنامه‌هایی که پیشینه برخی از آن‌ها مثل «ماه‌عسل» به یک دهه می‌رسد و یا برخی با اجرای یک مجری شاخص به برندهای جدیدی تبدیل شدند که مردم را چندین سال با سحر و افطار ماه رمضان با خود همراه کرده‌اند. با این حال سوالاتی در ذهن‌مان مطرح می‌شود که تلویزیون تا چه حد در ارائه پیام‌های مذهبی در قالب‌های گوناگون خصوصاً برنامه‌های مذهبی موفق بوده، و چرا بعضی از برنامه‌های دینی در ارائه پیام خود موفق نیستند و چرا برخی برنامه‌های مذهبی جاذبه‌ای برای مخاطبان پیدا نمی‌کنند؟
چیزی که در این ماه بیش از هرچیز تولید و پخش می‌شود برنامه‌هایی با محتوای مذهبی است که در این سال‌ها با شکلی کلیشه‌ای و یکنواخت چه به صورت زنده و چه تولیدی روی آنتن سیما رفته است. ماه رمضان می‌تواند فرصت بسیار مناسبی برای تولید اینگونه برنامه‌ها باشد، خصوصاً که هم اعیاد و هم ایام عزاداری در این ماه برای مردم از توجه ویژه‌ای برخوردار است، اما متاسفانه در چند سال اخیر شاهد برنامه‌هایی با محوریت ایام ماه رمضان با حضور تعدادی کارشناس مذهبی بوده‌ایم که از جذابیت بالایی برای مخاطب برخوردار نیستند زیرا به ندرت ابعاد معرفتی و اندیشه‌ای وقایع بزرگ را مورد توجه قرار می‌دهند. تلویزیون با تجربه‌های گوناگون این را به ما نشان داده که اگر تولید محتوایی اصولی و به دور از کلیشه‌های مرسوم صورت گیرد قطعاً مخاطب از آن حمایت می‌کند و آن برنامه دیده می‌شود. ساخت برنامه‌های خوب مناسبتی، نیازمند برنامه‌ریزی دقیق و بلند مدت است.
اصل و اساس ساخت برنامه‌های مناسبتی برای مخاطب، فهمیدن نیاز اقشار مختلف مردم واطلاع یافتن ازفهم و درک آن‌هاست. با این فهم درست، تولید هم شکل جدید و قابل قبولی به خود می‌گیرد. یکی از وظایف اصلی تلویزیون تقویت باورها و احساسات دینی مردم است اما سروشکلی که در چند سال اخیر شاهد آن بودیم دیگر از هیچ جذابیتی برای مخاطبی که به لطف شبکه‌های اجتماعی ذائقه‌اش مدام درحال تغییر است ندارد.
همانطور که تلویزیون برای برنامه‌های ورزشی، اجتماعی، اقتصادی و... الگوهای متفاوتی تعریف می‌کند، باید برای برنامه‌های مذهبی شیوه‌های جذاب و همراه با مخاطب را ارائه دهد. خیلی صریح و بی‌پرده باید بگوییم بعضاً شاید ضعیف‌ترین برنامه‌های تلویزیونی همین برنامه‌های مذهبی باشد که سازندگان هیچ تغییری حتی در ایام خاص مانند ماه رمضان برای اینگونه از برنامه‌ها قائل نیستند.
نکته‌ای که درباره این برنامه‌ها گفته شد می‌تواند در قالب‌های گوناگون مورد بررسی دقیق برنامه‌سازان قرار بگیرد تا از لحاظ فرم، جذابیت‌های بصری متفاوتی برای مخاطب ایجاد کنند. البته این نکته نباید از قلم بیفتد که برخی برنامه‌ها چه در ایام رمضان و چه مناسبت‌های مذهبی دیگر توانسته‌اند نکات ویژه‌ای برای جذب مخاطب به‌کار گرفته و کم‌وبیش مخاطبان را با خود و اصول دینی و مذهبی خود همراه کنند.
مسأله بسیار مهم فضاسازی برنامه‌ها در ایام کنونی است، ماه رمضان، ماه رحمت الهی به شمار می‌رود و نوعی جشن برای مسلمانان به حساب می‌آید. اگرچه ما در این ماه شهادت حضرت‌علی و شب‌های قدر را هم داریم اما باقی ماه نباید دارای فضایی تلخ و اندوه‌بار باشد. مردم به‌دلیل مسأله کرونا و بیماری به اندازه کافی ناامید و غمگین هستند پس تلویزیون و برنامه‌های آن نباید به این فضاها دامن بزند.
فضاسازی برنامه‌ها با چاشنی خنده و شادی نیاز مبرم مردم جامعه امروز است. همچنین مجریان تلویزیون در چنین مناسبت‌هایی تریبونی میلیونی از مخاطبان را در اختیار دارند، بنابراین مجریان برنامه‌های معارفی، باید از فرصتی که در اختیار آن‌ها گذاشته شده به خوبی و به درستی استفاده کنند و تا جایی که امکان دارد امید را به مخاطبان خود تزریق کنند. در ادامه نگاهی گذرا به برخی برنامه‌های تلویزیون در ماه مبارک رمضان می‌اندازیم.
ویژه برنامه‌های رمضانی شبکه یک
برنامه «دعوت» به تهیه‌کنندگی مجتبی کشاورز برنامه ویژه ماه‌رمضان امسال شبکه یک است. «دعوت» برای پنجمین سال متوالی روی آنتن می‌رود و مانند سال گذشته با حضور حجت‌الاسلام محمد برمایی به‌عنوان مجری-کارشناس، برنامه ویژه افطار شبکه یک سیما خواهد بود. این برنامه که به‌واسطه سال‌ها ثبات در بین برنامه‌های ویژه ماه مبارک رمضان همواره مخاطبان خود را به همراه داشته است، امسال نیز با رویکردی متفاوت و گسترده‌تر، هر روز ساعت۱۹:۲۰ روانه آنتن می‌شود. برنامه سحرگاهی «ماه خدا» امسال با اجرای حسن سلطانی روی آنتن می‌رود. حجت‌الاسلام رفیعی به‌عنوان کارشناس ثابت برنامه، با موضوع ادعیه در قرآن از اول تا پایان ماه مبارک رمضان هر سحرگاه (از دو ساعت قبل از اذان صبح) مهمان سحرگاهی مخاطبان شبکه یک است.
بیشتر بخوانید:
یک «آخوند» محبوبترین مجری برنامه‌های ماه رمضان شد +تصاویر
ویژه برنامه‌های رمضانی شبکه دو
«مکث» عنوان یکی دیگر از تولیدات شبکه دو سیماست که در ایام رمضان به صورت ویژه‌برنامه روانه آنتن می‌شود. گفت‌وگو با افرادی که در روزهای کنونی انتشار ویروس کرونا به نوعی در کمک به دیگران در روزهای قرنطینه مؤثر بوده یا به نوعی توانسته‌اند در مبارزه با این بیماری موفق ظاهر شوند، از جمله بخش‌های این برنامه است. «مکث» کاری است از گروه اجتماعی فرهنگی به تهیه‌کنندگی جواد فرحانی که هر روز ساعت۱۹ از شبکه دو سیما پخش می‌شود. «پگاه عاشقی» ویژه برنامه سحرگاهی شبکه دو سیماست که به صورت زنده روی آنتن می‌رود. این ویژه برنامه با گفت‌وگوی کارشناسی هر روز ساعت۳:۰۰ تقدیم به سحرخیزان مؤمن می‌شود.
ویژه برنامه‌های رمضانی شبکه سه
شبکه سه ویژه برنامه «مثل ماه» را با اجرای رسالت بوذری در ماه رمضان ساعت19 روی آنتن می‌برد. این برنامه به مسائل اجتماعی و دینی می‌پردازد و مهمانان از شهرهای مختلف در آن حضور پیدا خواهند کرد و از زندگی و اتفاقات خاص خود صحبت می‌کنند. قرار عاشقی سحرخیزان از قاب شبکه سه سیما با برنامه «ماه من» حدود ساعت۳ بامداد خواهد بود. در این برنامه مناجات‌های منظوم برای روزه‌داران پخش می‌شود.
ویژه برنامه‌های رمضانی شبکه پنج
امسال با توجه به شرایط ویژه جامعه در پی شیوع ویروس کرونا، برخلاف سال‌های گذشته «جشن رمضان» بدون حضور مردم و متفاوت روی آنتن می‌رود. برنامه جشن رمضان۹۹ به تهیه‌کنندگی رسول آذرسرا و اجرای برنامه به عهده حسین مولایی است. «خلوتگه عارفان» عنوان ویژه برنامه سحر شبکه پنج سیماست که یک ساعت قبل از اذان صبح پخش می‌شود. این برنامه به تهیه کنندگی توحید عرب و با اجرای صابر خراسانی روی آنتن می‌رود و دارای آیتم‌هایی همچون کلام بزرگان، مناجات با خدا، دعای سحر و ... است.