در آستانه آغاز دوره یازدهم مجلس، بار دیگر صحبت از مدرک‌های جعلی به میان می‌آید. به‌نظر می‌رسد تا زمانیکه نبوغ‌فروشی و مدرک‌گرایی حاکم باشد، هنوز می‌توان از نمد مدرک جعلی، کلاهی برای مشروعیت و رای‌آوری بافت.
به گزارش خبر فوری، سینا کمالخانی نامی‌ست که این روزها با جعل مدرک تحصیلی گره خورده است. منتخب مردم تفرش در انتخابات مجلس یازدهم، که اینک به حکم شورای نگهبان از راهیابی به مجلس بازماند. روایت فعالیت‌ها و تحصیلات این جوان 33 ساله را اگر مرور کنید (اینجا بخوانید) و سر و کارتان با دانشگاه و درس‌ومشق و تحقیق هم بوده باشد، احتمالا بسیار بعید بدانید کسی بتواند اینچنین پرکار باشد و تحصیلاتش را هم به نحو احسن انجام دهد و در عالم سیاست نیز وارد شود.
البته در خبری دیگر، سوالاتی در خصوص مدارک تحصیلی برخی منتخبان گیلان و اصفهان نیز مطرح شده است (اینجا بخوانید) که تا زمان بررسی اعتبارنامه‌ها در مجلس، فرصت خوبی برای برکشیدن ناراستی‌ها و تقلب‌ها و بحث درباره این موضوعات خواهد بود.
این وضعیت کار را به آنجا کشانده که گفته می‌شود قرار است صحت مدرک تحصیلی همه مقامات کشور، از رئیس‌جمهور تا مدیران رده پایین و همه منتخبان مجلس بررسی شود. نشانه‌ای از تنوع جعل مدرک در میان برخی مقامات! (اینجا بخوانید)
اما موضوع مدرک جعلی، داستانی مکرر است. جنجالی‌ترین مورد مشابه، مربوط به نماینده مبارکه علی ایرانپور است که در مجلس نهم رخ داد. وی که در زمان تصدی نمایندگی، 32 سال داشت در گفت‌وگو با باشگاه خبرنگاران جوان در اسفند 91، خود را اینگونه معرفی کرد: «توفیق تحصیل در سه رشته را داشته‌ام، دکتری حرفه‌ای دامپزشکی دارم، همزمان کارشناسی حقوق خواندم و در حال حاضر هم کارشناسی ارشد علوم سیاسی می‌خوانم که مباحث تئوری را به پایان رسانده‌ام و منتظر دفاع از پایان‌نامه‌ام هستم.»
شرح ماجرای اعتبارنامه این نماینده در روزنامه اعتماد مورخه 7 تیر ۱۳۹۱، آمده است. اشکال دو نماینده مطرح آن روز، احمد توکلی و الیاس نادران، به محکومیت جزایی و اینکه مدرک دکترای پیراپزشکی و مهندسی شهرسازی از دانشگاه پیام نور ایرانپور محل اشکال جدی است، باعث نشد نمایندگان به عدم اعتبار نمایندگی ایرانپور رای دهند و وی چهار سال با این اشکالات فراوان به مدرک تحصیلی و سابقه‌اش، نماینده ماند.
شاید به لطف فضای مجازی باشد، که مشابه به‌روز شده ایرانپور، امروز نتوانست به مجلس راه یابد اما سوال اینجاست که چرا این داستان تمامی ندارد؟
به زعم نگارنده پاسخ در دو علت مهم نهفته است. اولی همان کلیشه معروف مدرک‌گرایی و دیگری نگرش ما ایرانی‌ها به آدم همه‌چیزدان است. در آفت مدرک‌گرایی، درد قضیه اینجاست که عده‌ای سیاست‌پیشه با وجود مشغله فراوان کاری به دنبال مدرک برای اعتباربخشی به وجه علمی خود از طرف دانشگاه و دانشگاهیانی هستند که زمانیکه خود بر مسند تصمیم‌گیری می‌نشینند حرف همین دانشگاهیان را قبول ندارند. شاید چون فکر می‌کنند آنها نیز به شیوه راحت الحلقوم برخی سیاست‌پیشگان، مدرک دانشگاهی‌شان را گرفته‌اند. اگر علم و مدرک، حقانیت و مشروعیت و رسمیتی به فردی می‌دهد، به طریق اولی نبایستی افکار فرد و ارگان مدرک‌دهنده بر صدر تصمیمات بنشیند؟
علت دوم اما در ناآگاهی مردم از کار علمی است. هنوز بسیاری گمان دارند ابوعلی سیناهای همه‌چیزدان ایرانی وجود دارند. درباره «هنر (علم) نزد ایرانیان است و بس» بر روی کلمه «بس» تاکید بسیار دارند و دچار خلسه می‌شوند. دنیای به لحاظ علمی بسیار تخصصی را باور ندارند و هنوز در خیال خود افراد همه‌کاره و دانای کل را باور دارند. اما باید این نگرش جا بیافتد که اگر فردی ادعا کرد همزمان چند رشته تحصیلی را خوانده و مقاله‌های علمی هم ارائه کرده و در فلان شرکت و حزب هم فعال است، مردم ادعای این فرد را با شک بسیاری نگاه کنند، نه آنکه بیشتر جذب شوند. از سوی دیگر، متاسفانه نمایش نوابغ همه‌چیزدان در رسانه‌ها، هنوز تماشاگران و دنبال‌کنندگان ساده‌دلی را می‌تواند میخکوب کند.
به هرحال فرمول ساده است؛ مدرک و دانشگاه اعتبار می‌دهند، پس منِ کاندیدای نمایندگی از این مدرک نه یکی که چند عدد دارم. آنقدر باهوشم که توانسته‌ام پله‌های علم و سیاست را به سرعت بالا روم. به من رای دهید که با هوش سرشارم حق شما را خواهم گرفت.
اما شاید سیاست را بتوان به سرعت بالا و پایین رفت، اما علم این چنین آسان نمی‌آید به دست. حوصله می‌خواهد و وقت و انرژی. به نبوغ هم ارتباطی ندارد. هر چقدر هم سطح هوشی بالا باشد باید نشست و خواند و خواند و خواند.
اما تا زمانیکه نبوغ‌فروشی و مدرک‌گرایی حاکم باشد، در بر همین پاشنه می‌چرخد مگر اینکه رسانه‌ها، دانشگاهیان را فرصت دهند مدعیان نبوغ را به چالش بکشند و حاکمان نیز به جای آنکه بر مدرک‌گرایی متمرکز شوند بدانند یک سیاست‌مدار خوب لزوما یک دانشمند خوب نیست، او کسی است که از بهترین دانشمندان و دانشگاهیان کمک می‌گیرد و با مدیریت‌اش، بهترین تصمیم را می‌گیرد و به بهترین وجهی اجرایی می‌کند. اوست که سیاست‌مدار ایده‌آل است، هرچند مدرک تحصیلی‌اش بالا نباشد.
نویسنده: امین پاکزاد