سرویس جهان مشرق - در شب ۱۵ خرداد سال جاری نیروی هوایی رژیم صهیونیستی یکبار دیگر با تجاوز به حریم هوایی لبنان و بدون ورود به آسمان سوریه، با استفاده از تسلیحات دورایستای هدایت شونده، به تاسیسات نظامی ارتش سوریه در شهر مصیاف در غرب استان حمص حمله کرد.
اگر چه جزئیاتی از نتایج حمله و خسارات وارده به این تاسیسات منتشر نشده است اما تصاویر اولیه حاکی از آتش سوزی و تخریب بخشی از ساختمان‌های این منطقه بوده است.

نکته اصلی اما منطقه مورد حمله قرار گرفته در حومه شهر مصیاف است؛ جایی که حدود ۲ سال است محل استقرار سامانه پدافندی S۳۰۰ ارتش سوریه بوده اما هیچگاه از این سامانه در برابر حملات هوایی رژیم صهیونیستی استفاده نشده است.

ماجرای سرنگونی هواپیمای روسی و تحویل S۳۰۰ به سوریه

در ماه سپتامبر ۲۰۱۸ میلادی، نیروی هوایی اسراییل اقدام به حملاتی به مناطق ساحلی سوریه در استان لاذقیه و طرطوس میکند. در این هنگام پدافند هوایی ارتش سوریه نیز مشغول مقابله با حمله دشمن و شلیک موشک‌های پدافندی است که خبری عجیب در خصوص سقوط ۱ فروند هواپیمای ایلیوشین۲۰ روسی منتشر می‌شود.

طبق اعلام رسمی وزارت دفاع روسیه، جنگنده های اسراییلی پس از آگاه شدن از شلیک پدافند سوریه به سمت خود، در پشت هواپیمای روسی که ابعاد بزرگی داشته و موشک‌های سوری را به اشتباه می اندازد پناه میگیرند و ۱ تیر موشک پدافند S۲۰۰ سوری به اشتباه به هواپیمای روسی اصابت میکند. این حادثه که منجر به کشته شدن ۱۵ نظامی روس خدمه این هواپیما شد، خشم مقامات روسی را برانگیخت و مدت کوتاهی پس از این حادثه وزارت دفاع روسیه اعلام کرد که اسراییل مقصر و مسئول اصلی این حادثه بوده و در واکنش به این اقدام دولت روسیه اقدام به تحویل سامانه پدافندی دوربرد S۳۰۰ به ارتش سوریه خواهد کرد.

گفتنی است قرارداد خرید سامانه پدافندی اس۳۰۰ میان وزارت دفاع سوریه و فدراسیون روسیه در سال ۲۰۱۰ میلادی منعقد شده بود اما پس از آغاز نا آرامی‌ها در سال ۲۰۱۱ در این کشور، با فشار شدید اسراییل و غرب به روسیه، تحویل این سامانه‌ها به ارتش سوریه به تعویق افتاد.

ورود نخستین محموله اس۳۰۰ به سوریه و انتظار طولانی برای آغاز فعالیت

در ماه اکتبر ۲۰۱۸، نخستین اجزای سامانه اس۳۰۰ به خاک سوریه وارد شده و در نزدیکی یک سایت دیگر پدافندی متعلق به ارتش روسیه در نزدیکی شهر مصیاف که مجهز به سامانه‌ S۴۰۰ بود مستقر شد. در حالیکه بر طبق ادعای اولیه قرار بود ۳ گردان اس۳۰۰ به سوریه تحویل داده شده و در مناطق مخلف از جمله شهر دمشق مستقر شود اما تنها ۱ گردان شامل ۴ آتشبار پدافندی در نزدیکی شهر مصیاف مستقر شدند.

از آنجایی که خط تولید سامانه S۳۰۰ در روسیه مدتهاست تعطیل شده و جای خود را به سامانه جدیدتر S۴۰۰ داده است، تجهیزات منتقل شده به سوریه در واقع از دارایی رسمی ارتش روسیه بود که به خاک سوریه منتقل میشد.

نخستین ابهام در این میان اشاره مقامات روس به مدت زمان ۶ ماه برای آموزش خدمه سوری و تحویل این سامانه به آنها بود در حالیکه خدمه سوری در گذشته و زمان امضای قرارداد در سال ۲۰۱۰ به طور کامل دوره آموزش کاربری این سامانه را گذرانده و پس از عدم تحویل آن موقتا در سایر سایت‌های پدافندی ارتش سوریه مجهز به سامانه‌های Pantsir-S۱ و Buk-M۲ مشغول فعالیت شده بودند. اما به هر ترتیب پس از اتمام این دوره ۶ ماهه نیز با وجود ده‌ها حمله هوایی رژیم صهیونیستی به خاک سوریه هرگز شاهد واکنش و فعالیت سامانه اس۳۰۰ نبوده ایم.

حمله هوایی اسراییل به تاسیسات نظامی مصیاف

در شب ۱۵ خرداد ماه جاری اخباری از حمله هوایی اسراییل به تاسیساتی در حومه شهر مصیاف منتشر شد تا یکبار دیگر بحث داغی در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی حول مسئله عدم واکنش سامانه اس۳۰۰ که تنها چند کیلومتر با این منطقه فاصله دارد شکل بگیرد. اگر حملات اسراییل به مناطقی از استان ریف دمشق را به دلیل فاصله زیاد تا موقعیت سایت پدافندی اس۳۰۰ مصیاف، دلیل منطقی برای عدم واکنش و شلیک این سامانه بدانیم، اما برای بسیاری از افراد عدم واکنش به حمله به شهر مصیاف عجیب و غیر قابل درک بوده است. اما این مسئله دلایل تقریبا واضح و منطقی دارد که در ادامه به آن اشاره خواهیم کرد.

به طور کلی سامانه پدافندی اس۳۰۰، سامانه ای برد بلند و مخصوص مقابله با هواگردهای دشمن و در نسخه‌های خاص نظیر S۳۰۰VM برای مقابله موشک‌های بالستیک تاکتیکی طراحی شده است. اگرچه این سامانه توان مقابله با موشک‌های کروز و پرتابه‌های دورایستا نظیر موشک‌های اسراییلی "دلیله" و بمب‌های سری SPICE  و SDB را نیز حداقل بر روی کاغذ دارد اما به طور کلی برای چنین ماموریتی طراحی نشده است.

عمده حملات هوایی اسراییل از دو منطقه مشخص انجام می ‌شود : ارتفاعات جولان و حریم هوایی شمال لبنان

در صورت انجام حمله از منطقه جولان اشغالی با توجه به بعد مسافت زیاد حتی در صورت کشف جنگنده‌های متجاوز نیز امکان شلیک موشک برای سایت پدافندی اس۳۰۰ مصیاف وجود ندارد. به هنگام حملات از حریم هوایی لبنان نیز جنگنده‌های اسراییلی در ارتفاع کم و در میان رشته‌کوه‌های شمال لبنان پناه گرفته و خود را از دید رادارهای رقیب پنهان می‌کنند و به سرعت اقدام به شلیک تسلیحات و خروج از منطقه خطر خواهند کرد.

برای کشف و مقابله با جنگنده‌های اسراییلی توسط سامانه اس۳۰۰ تنها دو راه وجود دارد : ۱- ورود جنگنده‌های اسراییلی به عمق آسمان سوریه ۲- استقرار سامانه اس۳۰۰ در جنوب این کشور (که خود در معرض عملیات سرکوب پدافندی دشمن قرار میگیرد)

آیا سامانه S۳۰۰ تحت مدیریت کامل کاربران سوری است؟

نکته دیگر در خصوص فعالیت سامانه اس۳۰۰ به فرض امکان کشف به موقع اهداف، مسئله فرماندهی سایت پدافندی مذکور است. اگرچه مستشاران روسی مدعی آموزش خدمه سوری و تحویل این سامانه به پدافند ارتش سوریه هستند اما فعالیت این سامانه با شروط و محدودیت‌هایی نیز همراه است.

نخستین و عجیب‌ترین مسئله این است که سایت اس۳۰۰ شهر مصیاف به شبکه راداری ارتش سوریه در مناطق دیگر این کشور متصل نبوده و اطلاعات خود را از طریق پدافند روسیه در پایگاه حمیمیم در استان لاذقیه دریافت میکند.

همچنین خدمه سوری در صورت موفقیت در کشف و رهگیری اهداف برای مقابله نهایی با اهداف متخاصم و شلیک موشک نیاز به تایید فرماندهان ارتش روسیه در این محل دارند.

طبیعی است که مقامات روسی با توجه به اینکه سامانه فوق را از موجودی ارتش خود به سوریه منتقل کرده و بابت آن پولی نیز از دولت سوریه دریافت نکرده‌اند، تنها در شرایط در خطر بودن نظامیان و تجهیزات خود اجازه شلیک به اهداف دشمن را صادر کنند. با توجه به توافقات میان روسیه و اسراییل پس از حادثه ماه سپتامبر ۲۰۱۸ در خصوص عدم حمله به مناطق حضور نظامیان روسی، فرماندهان روسیه نیز تمایلی به ایجاد تنش با رژیم صهیونیستی با شلیک و سرنگونی جنگنده‌های نیروی هوایی این رژیم ندارند.

این مسئله حتی در زمان حملات هوایی ترکیه به مواضع ارتش سوریه در استان ادلب نیز تغییری نکرد و با وجود درخواست فرماندهان ارتش سوریه، روس‌ها با انتقال سامانه اس۳۰۰ به استان ادلب مخالفت کردند.

به طور کلی وجود سامانه‌های پدافندی دوربرد و مدرن روسی نظیر اس۳۰۰ و اس۴۰۰ در خاک سوریه تنها و تنها به منظور محافظت از مراکز استقرار ارتش روسیه بوده و حتی مسئله تحویل آتشبارهای اس۳۰۰ به کاربران سوری نیز بیشتر به حمایت سیاسی و رسانه‌ای برای دلگرمی نظامیان این کشور شبیه است و در میدان عمل امکان استفاده از این سامانه برای مقابله با حملات اسراییل یا ترکیه وجود ندارد.