خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها – بهنام عبداللهی: اگر برای مردم آذربایجان شرقی و تبریز حرف «سفرهای استانی مسئولان» را پیش بکشید، آنها حتماً با سال ۷۲، سر این صحبت را باز خواهند کرد.
مرداد ماه سال ۷۲، آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر معظم انقلاب به عنوان هفتمین سفر خود، آذربایجان‌شرقی را انتخاب کردند. «شیرین‌ترین» و «به‌یاد ماندنی‌ترین»، عباراتی است که رهبر انقلاب هنگام ترک استان برای توصیف این سفر مورد استفاده قرار دادند.
اما برای مردم و تاریخ این سرزمین، آنچه این سفر را با دیگر سفرهای رهبری متمایز می‌کند، اقامت نسبتاً طولانی (پنجم الی نهم مرداد) آیت‌الله خامنه‌ای در این استان، شرکت در جمع اقشار مختلف مردم و طرح سخنانی بود که حالا بعد از ۲۷ سال نه‌تنها چیزی از اهمیت آن کم نشده، بلکه سنجش میزان تحقق همان مطالبات و سخنان، ضروری‌تر از پیش به نظر می‌رسد.
در هر یک از دیدارهای اقشار مختلف مردم با رهبر معظم انقلاب، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای انتظارات خود از آن قشر را طرح کردند.
وحدت بین روحانیت، انتظاری که به واقعیت پیوست
حفظ وحدت کلمه و یکپارچگی، مهم‌ترین مطالبه رهبر انقلاب از روحانیون بود: «اختلاف و دودستگی و در پوستین یکدیگر افتادن، مناسب شأن اهل علم نیست». به نظر می‌رسد این مطالبه تا اندازه زیادی محقق شده است و روابط روحانیون و علما به‌صورت چشم‌گیری بهبود یافته است.
البته این دستاورد چندان هم آسان به دست نیامده است. تقویت روحیه نقدپذیری در بین روحانیون، ملاک قرار دادن دستورات الهی و پیامبران و ائمه اطهار (ع) در موضوعات مختلف، ایفای نقش ایثارگرانه برخی از روحانیون برجسته به‌عنوان الگو، فعالیت شبانه‌روزی و مؤثر حوزه‌های علمیه و… نقش مهمی در دستیابی به وحدت کلمه و حفظ یکپارچگی روحانیت داشته‌اند.
آیت‌الله خامنه‌ای همچنین خطاب به روحانیون گفتند: «امروز نیروهای مسلّح، چشمشان به روحانی است. اداراتِ دولتی، چشمشان به روحانی است. کارخانه‌های ما، چشمشان به روحانی است. آحادِ مردم، چشمشان به روحانی است. روحانی، در هر جا که باشد، مردم می‌خواهند از او بیاموزند. و این وظیفه‌ی ما را خیلی سنگین می‌کند.»
مصداق این سخنان ۲۷ سال پیش رهبری را امروز در شیوه و منش حجت‌الاسلام آل‌هاشم، امام جمعه تبریز می‌توان به‌وضوح دید. آل‌هاشم توانسته در مدت حضور خود در آذربایجان‌شرقی به‌عنوان نماینده ولی‌فقیه در این استان و امام جمعه تبریز، نه‌تنها برای مسئولان استانی و اقشار مختلف مردم، بلکه برای ائمه‌جمعه سراسر کشور به‌عنوان یک الگوی موفق معرفی شود و در واقع توانسته وظیفه خود در برابر نگاه‌های تمام آحاد مردم به روحانیت را که رهبر انقلاب از آن به‌عنوان «وظیفه سنگین» یاد کرده بودند، ایفا کند.
حالا ایران در جهان رتبه‌های بی‌شمار علمی و صنعتی دارد
جبران عقب‌ماندگی‌های دوران جنگ تحمیلی و رژیم طاغوت، مطالبه‌ای بود که رهبر معظم انقلاب در جمع خانواده‌های معظم شهدا و جانبازان در تبریز مطرح کردند. نجات کشور از از عقب‌ماندگی‌های علمی و صنعتی، کلیدواژه‌ای بود که از سوی حضرت آیت‌الله خامنه‌ای به کار گرفته شد.
حالا جمهوری اسلامی ایران از نظر تولید علم در جایگاه ۱۵ جهان، از نظر رشد درصد باسوادان بالای ۱۵ سال از سال ۱۹۷۶ تا ۲۰۱۴ در جایگاه اول جهان، از نظر تولید یک‌سوم از محصولات کشاورزی جهان در بین ۱۰ کشور نخست، از نظر صادرات فولاد در رتبه سیزدهم جهان، از نظر صادرات سیمان در رتبه اول، از نظر استفاده از سلول‌های بنیادین در رتبه دوم جهان قرار دارد.
البته این‌ها تنها یک بخش کوچک از افتخاراتی است که ایران عزیز در دوران شکوهمند انقلاب اسلامی در حوزه علم و صنعت به آن دست یافته و در واقع بخش مهمی از مطالبات رهبری در سال ۷۲ تحقق یافته است، البته این، همچنان نقطه مطلوب نیست.
عدالت اجتماعی با گسترش طبقه متوسط در مسیر تحقق
عدالت اجتماعی، دیگر کلیدواژه‌ای بود که در دیدار اقشار مختلف مردم آذربایجان شرقی با رهبر معظم انقلاب در استادیوم ورزشی از سوی آیت‌الله خامنه‌ای مطرح شد. ایشان گفتند که «تحقق عدالت اجتماعی، مهم‌ترین خواسته ملت از حکومت است.» همچنین افزودند: «عدالت اجتماعی را نظام اسلامی می‌تواند و باید تأمین کند.»
عدالت اجتماعی، از جمله شاخص‌هایی است که به آسانی قابل اندازه‌گیری و سنجش نیست و شاید سالیان سال تحقیق در زمینه‌های مختلف، بتواند بخشی از میزان تحقق این اصل کلی را بیان کند.
در انقلاب اسلامی ایران، تحقق عدالت اجتماعی به عنوان هدف اصلی تشکیل حکومت بوده و در برنامه ریزی های کلان و خرد در سیاست عمومی و اسناد بالادستی کشور و روح حاکم بر قانون اساسی مشاهده می‌شود.
افزون بر این، احساس عدالت در بین مردم یکی از شاخص‌های اصلی رفاه اجتماعی در دنیای امروز است که از یک زاویه به عملکرد مسئولان و سازمان‌ها و از بعد دیگر به عدالت توزیعی تقسیم می‌شود.
اگر می‌خواهیم توفیق یک نظام سیاسی در تحقق عدالت اجتماعی را بسنجیم باید بدانیم کدام طبقه از سه طبقه فرودست و تهی دست، متوسط و طبقه اشراف و مرفهین در کشور آمار اول را دارند. قطعاً اگر طبقه متوسط بزرگترین طبقه باشد آن نظام در عدالت اجتماعی توفیق داشته است. وقتی طبقه متوسط بزرگ می‌شود یعنی آن دوطبقه دیگر در حال کوچک شدن هستند.
در ایران با طبقه متوسط بزرگی مواجهه هستیم. طبقه متوسط چند ویژگی دارد: رفاه نسبی، درس خواندگی، شهرنشینی، رشد آگاهی‌های سیاسی و اجتماعی و مرجعیت اجتماعی.
ایران بعد از انقلاب با گسترش آموزش و خصوصاً آموزش عالی به دورترین نقاط کشور توانسته است طبقه متوسط را طبقه اول کشور کند اما همچنان فاصله‌ای که بین اقشار مرفه، متوسط و پایین جامعه وجود دارد، نشان می‌دهد که هنوز برای تحقق دغدغه رهبری در این حوزه، کار زیاد است.
ارتش و سپاه، دو برادر
حداکثر همکاری و محبت، مطالبه حضرت آیت‌الله خامنه‌ای از ارتش و سپاه بود که آن را در مراسم صبحگاه مشترک پادگان لشکر ۲۱ حمزه در همان سال ۷۲ در میان گذاشتند.
اگرچه اسناد باقی‌مانده از دوران هشت سال جنگ تحمیلی نشان می‌دهد که ارتش و سپاه به عنوان دو بازوی توانمند نیروهای مسلح در این دوران همکاری خوب و حتی عالی داشتند اما با گسترش و تغییر جبهه‌های فعالیت این دو نهاد انقلابی و مردمی در دهه‌های ۷۰، ۸۰ و ۹۰، می‌توان گفت همکاری‌ها گسترش یافت و بر خلاف تلاش دشمنان قسم‌خورده انقلاب اسلامی برای اختلاف‌افکنی میان ارتش و سپاه، این اتفاق هرگز نیفتاد.
مسئله حجاب، هنوز جای کار دارد
مسئله حجاب، دیگر دغدغه رهبر معظم انقلاب در سال ۷۲ بود که آن را در جمع مسئولان آذربایجان شرق مطرح کردند. چیزی که در آن ایام مورد اننتظار رهبری برای حل مسئله بدحجابی و بی‌حجابی بود، نه برخورد خشن و سخت، بلکه گفتن و تذکر دادن بود.
ایشان تاکید کردند: «خانمها را مواظبت کنید. مقیّدشان کنید. به آنها بگویید و تذکر بدهید. یا مثلاً در محیط کار، رفتارهای جلف زن و مرد نباید وجود داشته باشد. شما اگر در محیط کارتان این رفتارها را مواظبت کنید، کار، بهتر و روان تر انجام می‌گیرد. مشکل بدحجابی، شاید صدی پنجاه، صدی شصتش، همین‌طور حل می‌شود. این را بعید ندانید. غرض، محیط را محیط دینی کنید.»
با کمی تأمل و اندیشه در این سخنان مهم، به وضوح می‌توان پی برد که آنچه بیش‌تر در موضوع حجاب مورد تاکید آیت‌الله خامنه‌ای بوده، فرهنگ‌سازی است که تمام نهادهای حکومتی، دولتی و حتی خصوصی باید خود را دخیل بدانند.
اما گشتی در کوچه و خیابان، نشان می‌دهد آنچنان که باید، این مطالبه و این انتظار تحقق نیافته است اگرچه بررسی‌های صورت گرفته در سال ۹۵ حاکی از اعتقاد ۸۸ درصد از زنان اساساً به حجاب اعتقاد دارند اما برای پوشاندن جامه عمل به این باور، نهادهای فرهنگی باید بیش‌تر کار کنند.
ایستادگی در برابر تحریم‌های ظالمانه، مصداق نترسیدن از دشمن
نترسیدن از دشمن، آخرین توصیه رهبر معظم انقلاب به مردم ایران بود که هنگام ترک استان آذربایجان‌شرقی آن را بیان کردند: «مسلمانان نباید از آمریکا، استکبار و دشمن بترسند. از دشمن نترسند. اگر نترسیدند، خیلی از کارها را خواهند توانست انجام دهند و امیدواریم ان‌شاءالله مسلمانان این توفیق را پیدا کنند که این وظیفه‌ی بزرگ را انجام دهند.»
پس از آن و در دهه‌های بعدی، اتفاقات ملی و بین‌المللی بسیاری رخ داد که در آن شجاعت ایران اسلامی مقابل دشمنان خود برای همگان آشکار شد. از جمله در موضوع دستیابی به صنعت هسته‌ای، با اینکه کشورهای غربی به ویژه آمریکا برای جلوگیری از این توفیق ایرانیان دست به هر کار غیرانسانی و غیراخلاقی از جمله ترور دانشمندان هسته‌ای و تحریم اقتصادی و سیاسی ایران زدند، اما هیچ وقفه‌ای در روند پیشرفت کشور عزیزمان در این حوزه علمی نشد و تهدیدهای پی در پی کشورهای زورگو برای متوقف ساختن روند رو به رشد ایرانیان، راه به جایی نبرد.
حال ۲۷ سال از سفر رهبر معظم انقلاب در یک تابستان دلپذیر به آذربایجان شرقی می‌گذرد و بررسی‌ها حاکی از این است که اغلب مطالبات و انتظارات حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در حوزه‌های مختلف به واقعیت تبدیل شده است.
اما در گام دوم انقلاب اسلامی، انتظارات و مطالبات جدیدی از اقشار و آحاد مختلف مردم به ویژه جوانان مطرح شده است که امیدواریم بررسی‌ها بعد از چند دهه، نویدبخش تحقق این مطالبات و رسیدن به جامعه آرمانی رهبر معظم انقلاب باشد.