با شیوع کرونا و بیکاری برخی از اصناف و مشاغل، وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی اعلام کرد که افرادی که در این مدت بیکار شدند می‌توانند اقدام به دریافت بیمه بیکاری کنند.

از ٢٣ اسفند ماه سال ۹۸ سامانه‌ای طراحی شد تا افرادی که بیمه شده تأمین اجتماعی هستند و شغلشان را از دست دادند در این سامانه ثبت نام کنند، این اقدام صورت گرفت و افراد زیادی در سامانه ثبت نام کردند؛ سپس وزارت کار لیست این افراد را به سازمان تأمین اجتماعی داد تا این افراد احراز هویت و شناسایی شوند و اگر شرایط قانون کار را داشتند در لیست نهایی قرار گیرند.

لیست نهایی تأیید شد و بسیاری از افرادی که ثبت نام کرده بودند از لیست اولیه حذف شدند، چراکه برخی نه بیمه شده تأمین اجتماعی بودند و نه شرایط قانون کار را داشتند، حتی به گفته مسئولان سازمان تأمین اجتماعی در بین آن‌ها افرادی بودند که برای دریافت بیمه بیکاری ثبت نام کرده بودند، اما از همان اسفند ماه حق بیمه برای آن‌ها پرداخت شده بود که این موضوع نشانگر آن است که بیکاری این قبیل افراد غیرواقعی است.

مهدی شکوری مدیرکل امور بیمه شدگان تأمین اجتماعی در گفت‌وگو با شبکه خبر در تاریخ ۱۳ خرداد ماه، گفت: از اوایل هفته آینده مرحله اول بیمه بیکاری که مربوط به افرادی که در سامانه ثبت نام کرده بودند و مشمول دریافت بیمه بیکاری بودند، واریز می‌شود.

به گفته مدیرکل امور بیمه شدگان تأمین اجتماعی باید از شنبه ۱۷ خرداد ماه فرآیند آغاز می‌شد، اما بر اساس تماس‌های بسیاری که با باشگاه خبرنگاران جوان بر قرار شده بود مطلع شدیم که هنوز بیمه بیکاری برای مشمولان واریز نشده است.

این موضوع را از وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی و سازمان تأمین اجتماعی پیگیری کردیم، هر دو زمان واریز بیمه بیکاری را بر عهده سازمان برنامه و بودجه و خزانه گذاشتند و اعلام کردند: پرداخت بیمه بیکاری بر عهده سازمان برنامه و بودجه است.

واکنش سازمان برنامه و بودجه به پرداخت بیمه بیکاری

بعد از آن به سراغ سازمان برنامه و بودجه رفتیم تا علت واریز نشدن بیمه بیکاری را از این سازمان جویا شویم.

سازمان برنامه و یودجه گفت: قرار شد بخشی از رقمی که از صندوق توسعه ملی با اجازه مقام معظم رهبری برداشت شده است را برای پرداخت بیمه بیکاری تخصیص دهیم، این رقم هزار و ۲۸۰ میلیارد تومان بود که برای بیمه بیکاری مشخص شده بود. در جلسه‌ای که بین وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، سازمان برنامه و بودجه و سازمان تأمین اجتماعی برگزار شده بود، قرار شد که سازمان تأمین اجتماعی لیست نهایی را برای پرداخت به سازمان برنامه و بودجه دهد که بر اساس لیست اولویت بندی شد و پرداخت‌ها صورت گرفت، اما تعداد آن‌ها زیاد است.

در ادامه سازمان برنامه و بودجه به باشگاه خبرنگاران جوان اعلام کرد: تأمین اجتماعی باید خود مسئولیتش را در قبال کارگران و بیمه شدگانش بر عهده گیرد، چراکه این افراد مدت‌ها حق بیمه پرداخت کردند و باید در شرایط فعلی از صندوق بیمه بیکاری‌ این تسهیلات را دریافت کنند، اما بار پرداخت آن را بر گردن سازمان برنامه و بودجه انداخته‌اند.

قانون بیمه بیکاری چه می‌گوید؟

در بند «الف» ماده ۶ قانون بیمه بیکاری (مصوب شهریورماه ۱۳۶۹) درباره شرایط استحقاق افراد برای دریافت بیمه بیکاری آمده است: «بیمه شدگان بیکار در صورت احراز شرایط زیر استحقاق دریافت مقرری بیمه بیکاری را خواهند داشت:

‌الف- بیمه شده قبل از بیکار شدن حداقل (۶) ماه سابقه پرداخت بیمه را داشته باشد. مشمولین تبصره (۲) ماده (۲) این قانون از شمول این بند مستثنی است.

در تبصره ۲ ماده ۲ این قانون هم آمده است: «بیمه شدگانی که به علت بروز حوادث قهریه و غیر مترقبه از قبیل سیل، زلزله، جنگ، آتش‌سوزی و ... بیکار می‌شوند با معرفی واحد کار و امور اجتماعی محل از مقرری بیمه بیکاری استفاده خواهند کرد».

در بند ۶ آیین نامه اجرایی قانون بیمه بیکاری (مصوب دی ماه ۱۳۶۹) هم درباره این موضوع آمده است: «بیمه شدگانی که به علت بروز حوادث قهریه و غیرمترقبه از قبیل سیل، زلزله، جنگ، آتش سوزی و … بیکار می‌شوند، در صورتی که سابقه پرداخت حق بیمه آنان کمتر از ۶ ماه باشد، مطابق با مشمولینی که دارای ۶ ماه سابقه پرداخت حق بیمه هستند از مقرری بیمه بیکاری استفاده خواهند کرد».

این قانونی است که سازمان تأمین اجتماعی برای پرداخت بیمه بیکاری تعریف کرده است.

چرا سازمان تأمین اجتماعی بیمه بیکاری را پرداخت نمی‌کند؟

در این باره مهدی شکوری مدیرکل امور بیمه شدگان سازمان تأمین اجتماعی اظهار کرد: حدود ۱۴ میلیون بیمه شده اصلی داریم که ۷ میلیون و ۶۰ هزار نفر بیمه شده مشمول قانون کار هستند و کارفرمایان برای آن‌ها لیست بیمه رد می‌کنند که بیمه شده اجباری هستند و علاوه بر ۲۷ درصد حق بیمه‌ای که پرداخت می‌شود، ۳ درصد تحت عنوان حق بیمه بیکاری برای آن‌ها پرداخت و در حسابی جداگانه برایشان نگهداری می‌شود تا در این روز‌ها این خدمت به بیمه شدگان ارائه شود.

وی با بیان اینکه ۷ میلیون و ۶۰ هزار بیمه شده ۳ درصد حق بیمه بیکاری پرداخت می‌کنند، بیان کرد: تا به امروز ۲۴۰ هزار نفر مقرری بگیر بیمه بیکاری دریافت می‌کنند که پیش از شیوع بیماری کرونا، بیکار شدند و ۳ درصد حق بیمه بیکاری که این ۷ میلیون بیمه شده اجباری سازمان تأمین اجتماعی پرداخت می‌کنند کفاف پرداخت مقرری بیکاری به ۲۴۰ هزار نفری که پیش از کرونا بیکار شدند را هم نمی‌دهد.

مدیرکل امور بیمه شدگان سازمان تأمین اجتماعی با اشاره به اینکه ما صندوق بیمه بیکاری نداریم و فقط بر اساس قانون کار یک حساب جدا برای بیمه بیکاری در نظر گرفته شده است که ۳ درصد از حق بیمه در این حساب نگهداری می‌شود، افزود: در قانون بیکاری سال ۶۹، بیکار به کسی گفته می‌شود که بدون میل و اراده شخصی شغل خود را از دست داده باشد و آماده به کار است. در قانون بیکاری سال ۶۹ تبصره ماده ۲ پیش بینی شده که اگر فردی به دلیل بروز حوادث غیر مترقبه مانند سیل، زلزله، آتش سوزی بیکار شود با معرفی واحد‌های کار اجتماعی می‌تواند از مقرری بیمه بیکاری استفاده کند و ما در سال گذشته سیل در استان گلستان و لرستان را داشتیم که عده‌ای توانستند از این مقرری استفاده کنند.

شکوری ادامه داد: زمانی که ویروس کرونا شیوع و کل جهان را تسخیر کرد، تمام فعالیت‌های کشورهای مختلف را در تمام ابعاد تحت‌الشعاع قرار داد. طبیعی است که دولت‌ها باید دست به کار شوند و این کار را همه جای دنیا کردند این تکلیفی بوده که خود دولت احساس کرده و پرداخت بیمه بیکاری را برعهده گرفت. خود شخص رئیس جمهور این دستور را داد و با موافقت مقام معظم رهبری یک میلیارد یورو از صندوق توسعه ملی برای این دوران برداشت شد تا بخشی از آن در حوزه سلامت و درمان و بخشی دیگر در حوزه بیمه بیکاری استفاده شود.

وی بیان کرد: اینکه می‌گویند تأمین اجتماعی نمی‌خواهد بیمه بیکاری را پرداخت کند بحث نخواستن نیست، این احساس نیاز بود که در همه جای دنیا انجام شد و در حال حاضر نیز کارفرما‌هایی که شغل خود را از دست دادند نیز دولت برای آن‌ها تسهیلاتی در نظر گرفته و همه این‌ها در راستای حمایت از مشاغل و پایداری آن‌ها است، چرا که جامعه قرار نیست به سمت بیکاری و تنبلی پیش برود و جامعه باید به سمت رونق و پایداری مشاغل پیش رود، این تقویت‌ها در این برهه زمانی برای افرادی که به طور موقت شغل خود را از دست دادند صورت گرفته است.

مدیرکل امور بیمه شدگان سازمان تأمین اجتماعی تأکید کرد: منابع سازمان تأمین اجتماعی محدود است، وقتی در یک یا دو استان سیل می‌آید سازمان تأمین اجتماعی موظف است که بیمه بیکاری را پرداخت کند، اما وقتی که در کل کشور همه درگیر یک بحران هستند و ۷۰۰ هزار نفر متقاضی مشمول هستند، با کل منابع موجود در تأمین اجتماعی امکان پرداخت آن نیست و بر اساس محاسبات اقتصادی و تکالیف قانونی در حال حاضر پرداخت بیمه بیکاری بر عهده دولت گذاشته شده است.

شکوری ادامه داد: مقرری بیمه بیکاری فقط از همان ۳ درصد حق بیمه‌ای که کارفرمایان برای کارگران خود رد می‌کنند پرداخت می‌شود و از منابع دیگری ما نمی‌توانیم بیمه بیکاری پرداخت کنیم و این ۳ درصد کفاف همان ۲۴۰ هزار نفری که قبل از کرونا بیکار شدند را هم نمی‌دهد. این تعداد بیکار در جامعه که مشمول بیمه بیکاری و منتظر دریافت آن هستند طبیعی است که دولت به کمک آن‌ها بیاید که این اقدام صورت گرفت و منابع را تخصیص دادند و منابع لازم به خزانه‌داری کل داده شد تا از طریق خزانه داری کل این مقرری بیمه بیکاری پرداخت شود.

وی با اشاره به اینکه هزار و ۲۸۶ میلیارد تومان منابعی است که برای پرداخت مرحله اول تخصیص داده شده است، گفت: قانون بیکاری قانون خاصی است و دوران کرونا شرایط خاصی دراد، پس تدابیر خاصی باید اتخاذ شود. بحث پرداخت بیمه بیکاری ایام کرونا در روز شنبه ۱۷ خرداد ماه در ستاد ملی مبارزه با کرونا تصویب شد و به ما ابلاغ کردند که بیمه بیکاری در این مدت باید به این صورت که ما می‌گوییم پرداخت شود.

مدیرکل امور بیمه شدگان سازمان تأمین اجتماعی با تأکید بر اینکه وظیفه پرداخت بر عهده سازمان تأمین اجتماعی نیست و این سازمان فقط وظیفه پالایش متقاضیانی را که در سامانه بیمه بیکاری وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی ثبت نام کردند، بر عهده دارد، تصریح کرد: سازمان تأمین اجتماعی باید بررسی کند که چه افرادی مشمول بیمه بیکاری هستند و چه افرادی مشمول نیستند.

شکوری افزود: سازمان تأمین اجتماعی باید بررسی کند که افرادی که در سامانه بیمه بیکاری ثبت نام کردند بیمه شده فعال تأمین اجتماعی هستند یا خیر؛ بیمه‌ شده فعال یعنی کسانی که از دی ماه سال ۹۸ لیست کارفرمایی برای آن‌ها ارسال شده باشد و ۳ درصد حق بیمه بیکاری از طرف کارفرما برای افراد پرداخت شده باشد.

وی گفت: وظیفه سازمان تأمین اجتماعی این بود که افراد مشمول را شناسایی کند و لیست نهایی آن‌ها را به سازمان برنامه و بودجه ارائه دهد که در نهایت لیست به خزانه‌داری کل کشور داده شد تا واریز صورت گیرد؛ از افرادی که مشمول دریافت بیمه بیکاری هستند، شماره حساب و شماره شبا دریافت شده و یکی از دلایل تأخیر در پرداخت بیمه بیکاری، تعویق در اعلام و یا ثبت اشتباه شماره حساب توسط مشمولان بوده است که ۹۰ هزار نفر این مشکل را داشتند و این تعداد بسیار زیاد است.

نمی‌توان از سازمان تأمین اجتماعی انتظار داشت که چرا بیمه بیکاری را از منابع داخلی سازمان پرداخت نمی‌کند، چراکه پرداخت این مبلغ برای حدود ۷ هزار بیمه شده بیکار کار سختی است، آن هم در روزهایی که این سازمان وضعیت مناسبی ندارد و دولت با پرداخت نکردن بدهی تأمین اجتماعی همواره فشار بیشتری بر این سازمان وارد می‌کند.