در کمبود ماسک اظهارنظرهای ضد و نقیضی درباره لزوم استفاده از ماسک مطرح میشد و برخی کارشناسان ماسک زدن را در پیشگیری از انتقال ویروس کرونا چندان موثر نمی دانستند.
اواخر اسفندماه سال گذشته و بروز بیماری کووید ۱۹ در کشور موجب کمبود شدید ماسک و سایر اقلام بهداشتی و سرگردانی و موج نارضایتی در میان مردم شد، این در حالی بود که اظهارنظرهای ضد و نقیضی درباره لزوم استفاده از ماسک مطرح میشد و برخی کارشناسان ماسک زدن را در پیشگیری از انتقال ویروس کرونا چندان موثر نمی دانستند.
پس از آن با شیوع و رشد بیشتر ویروس، شدت گرفتن هشدارها و ترس مردم از ابتلا و نیاز بازار، کارگاه های غیرصنعتی جهادی و مردمی تولید ماسک به راه افتاد تا بتواند بخشی از نیاز بازار را تامین کند که دولت نیز در حد توان از این حرکت حمایت کرد و سیاست کلی بر تولید حداکثری ماسک قرار گرفت که البته گرانی اقلام بهداشتی چون ماسک و مواد ضدعفونی نیز دسترسی به این محصولات را برای مردم دشوار کرد.
اما با توجه به اینکه تجهیزات پزشکی و اقلام بهداشتی حساسیت خاص خود را دارند درباره تولید ماسک‌های بهداشتی نیز دستورالعمل‌هایی وجود دارد که با توجه به شیوع ویروس کرونا و نیاز مبرم مردم به استفاده از این کالا بایستی ضمن رعایت دستورالعمل ماسک های خانگی بر روند تولید آنها نظارت بهتر و بیشتری صورت بگیرد. تدوین این دستورالعمل ها برای رعایت بهداشت حداقلی است چون ماسک ها در مساجد، منازل و... و با دخالت افراد گاها بی تجربه تولید می‌شود.
اوایل سال جاری اداره نظارت بر تولید و کنترل کیفی اداره کل تجهیزات و ملزومات پزشکی الزام درج خوداظهاری تولیدکنندگان ماسک واحدهای غیرصنعتی (صنفی و گروه های جهادی) جهت توزیع این محصولات به مراکز غیر درمانی و داروخانه ها را اعلام کرد که بنا بر این الزام، تولیدکنندگان ماسک در واحدهای غیرصنعتی، ملزم به درج خوداظهاری واحد مربوطه در پورتال www.imed.ir جهت توزیع این محصولات به مراکز غیردرمانی و داروخانه ها هست
همچنین اداره نظارت بر تولید و کنترل کیفی تولیدکنندگان مذکور را ملزم به رعایت مواردی درباره نوع پارچه، ابعاد و مشخصات دیگر ماسک کرده است. مورد الزام برای تولید کنندگان این است که بایست برخی مشخصات را رعایت کرده و نحوه استفاده از ماسک را به صورت بروشور داخل بسته بندی قرار دهند.
ماسک ها و میزان محافظت از خطر
ماسک جراحی که به نام ماسک پزشکی یا ماسک ساده صورت نیز شناخته می شود، برای جلوگیری از خروج و پرتاب باکتری در قطرات مایع یا ذرات معلق در هوا از دهان و بینی طراحی شده و به کار می روند. این ماسکها برای محافظت از فردی که آن را پوشیده در برابر استنشاق باکتری های موجود در هوا یا ذرات ویروس طراحی نشده اند و نسبت به ماسک هایی چون ماسک N۹۵ که به دلیل داشتن مواد، شکل و لایه های محکم محافظ بهتری هستند، محافظت کمتری دارند.
از لحاظ روش تولید، ماسک های جراحی به سه دسته صنعتی، نیمه صنعتی و غیر صنعتی تقسیم بندی می شوند.
۱ - ماسک های جراحی صنعتی:
با توجه به راهنمای تولید ماسک پزشکی ابلاغی اداره کل تجهیزات پزشکی، ماسک های جراحی صنعتی، از سه لایه پارچه تشکیل شده و به یکی از دو روش زیر می توان آن را ساخت:
۱-۱ - ماسک ساده سه لایه با لایه ملت بلون: دو لایه پارچه بی بافت اسپان باند با گرماژ ۲۰ تا ۲۵
یک لایه پارچه ملت بلون با گرماژ ۱۷ (که در میان دو لایه اسپان باند قرار می گیرد)
۲-۱ - ماسک ساده سه لایه بدون ملت بلون:
سه لایه پارچه بی بافت SMS با گرماژ ۲۵
۲ -ماسک های نیمه صنعتی:
۲ -۱ - راهنمای تولید ماسک های نیمه صنعتی:
ماسک های نیمه صنعتی همانند ماسک های صنعتی از سه لایه پارچه تشکیل شده اند.
۲-۲ - قیمت گذاری ماسک های نیمه صنعتی:
پیرو مصوبه ستاد کرونای وزارت صمت مورخ ۹ اردیبهشت ۹۹، سقف قیمت ماسک های سه لایه نیمه صنعتی تولید شده توسط واحدهای صنفی و صنعتی و گروه های جهادی و بسیجی تحت پوشش سازمان بسیج، اصناف، بازاریان و فعالان اقتصادی کشور، به روش چرخ دوزی از جنس پارچه های نبافته SMS-SMS-SMS یا اسپاند باند – ملت بلون – اسپان باند جهت پخش داروخانه ای و مصرف عمومی و سایر مراکز غیر درمانی ۱۶۰۰ تومان است.
ماسک های نیمه صنعتی که توسط کارگاه ها و گروه های جهادی تولید می شوند باید مطابق دستورالعمل های اداره کل تجهیزات پزشکی تولید، ضدعفونی و بسته بندی گردد.
۳ - ماسک های غیر صنعتی:
۳-۱ - الزام به درج خوداظهاری واحدهای غیرصنعتی:
کلیه تولیدکنندگان ماسک در واحدهای غیرصنعتی ملزم به درج خود اظهاری واحد مربوطه در پورتال اداره کل تجهیزات پزشکی به آدرس ir.imed.www در قسمت ویژه ها، بخش “خوداظهاری واحدهای غیر صنعتی تولید ماسک” بوده و پس از مشاهده نتیجه درج خوداظهاری در استعلام سایت اداره کل در آدرس فوق الذکر می توانند نسبت به توزیع این محصولات به مراکز غیر درمانی و داروخانه ها جهت عرضه به شهروندان اقدام نمایند. مسئولیت صحت مندرجات در خوداظهاری به عهده واحد مربوطه بود و اظهار خلاف پیگرد قانونی داشته و خوداظهاری مذکور به منزله مجوز فروش به بیمارستانها، مراکز درمانی و موسسات پزشکی نمی باشد.
۲-۳ - روش های تولید ماسک های غیرصنعتی:
با توجه به ابلاغیه اداره کل تجهیزات پزشکی، ماسک های غیر صنعتی را می توان به صورت دو لایه و سه لایه تولید کرد.
۱-۲-۳ - روش ساخت ماسک دو لایه غیر صنعتی:
نوع پارچه: صددرصد پنبه یا متقال بدون پرز
ابعاد: ۱۰*۱۹ سانتیمتر با سه عدد چین در عرض
سایر مشخصات: ماسک باید دو لایه باشد و لایه وسط جای قرار گرفتن فیلتر تعبیه شده باشد که در صورت لزوم مورد استفاده قرار گیرد.
۳-۲-۲- روش ساخت ماسک سه لایه غیر صنعتی:
نوع پارچه: پارچه نبافته (SMS-SMS-SMS) با گرماژ ۲۵
ابعاد: ۱۰*۱۹ سانتیمتر با سه عدد چین در عرض
سایر مشخصات: ماسک می بایست سه لایه بوده و تعبیه فیلتر در این ماسک نیاز نمی باشد و تولید کننده بایست نحوه استفاده از ماسک را بصورت بروشور داخل بسته بندی قرار دهد. و در آن قید گردد که به منظور اطمینان از سلامت محصول، مصرف کننده، ماسک پارچه ای (ردیف ۱) را قبل از استفاده ابتدا با مواد شوینده شست و شو داده و سپس با اتو خشک نماید. این نوع ماسک ها حدود ۴ ساعت قابلیت استفاده دارد. جهت استفاده مجدد از ماسک ذکر شده در ردیف یک می بایست مجدداً آن را شست و شو داده و پس از خشک کردن، استفاده گردد. در صورتی که واحد صنفی یا جهادی تمایل به طراحی غیر از مدل مذکور را دارد می تواند از مدل های فنجانی یا کیسه ای (منقار اردکی) نیز استفاده نماید.
لزوم نظارت بیشتر بر روند تولید ماسک های خانگی
نکته مهم در ثبت خوداظهاری اینکه مسئولیت صحت مندرجات در خوداظهاری به عهده واحد مربوطه اعم از کارگاه های تولیدی، صنفی و جهادی است اطلاعات خود را در سامانه imed.ir ثبت می کنند و اداره کل اظهارات را می بیند، و اظهار خلاف پیگرد قانونی دارد که البته بعضی واحدها اطلاعات خود را ثبت کرده و بعضی نیز ثبت نکرده اند.
ماسک های سه لایه جراحی موجود در داروخانه ها با دستگاه اتوماتیک تولید می‌شوند و به اصطلاح Clean هستند اما ماسک های ساخته شده در کارگاه های غیرصنعتی نیاز به ضدعفونی توسط دستگاه شوند یا اینکه برای ویروس کشی تحت اشعه UV قرار بگیرند که تعدادی از کارگاه‌ها این موضوع را رعایت نمی‌کنند. این موضوع می تواند سبب مشکلاتی در اقلام تولیدی و مصرف کنندگان شود که با توجه به استفاده بخش عمده مردم از این ماسک های خانگی باید نظارت بیشتری بر روند تولید و ضدعفونی ماسک ها صورت بگیرد.
در این بحث آگاهی مردم بسیار مهم است که از ماسک‌های استاندارد استفاده کنند و از تهیه و خرید ماسک و یا سایر اقلام بهداشتی بدون مجوز و غیراستاندارد خودداری نمایند زیرا تمام تولیدکنندگان تجهیزات پزشکی و اقلام بهداشتی ثبت شده و دارای کد هستند.
قیمت مصوب ماسک‌های سه لایه و N۹۵
سید حسین صفوی، مدیرکل اداره تجهیزات و ملزومات پزشکی سازمان غذا و دارو با اعلام عنوان کرده "ماسک‌هایی که به صورت نیمه‌صنعتی تولید می‌شوند، عملا برای تزریق به بازار و در سطح داروخانه‌ها آماده شده و با توجه به اینکه کارگاهی هستند و با چرخ خیاطی تهیه می‌شود، قیمت تمام شده آنها بالاتر است. بنابراین بر اساس مصوبه‌ای که در ستاد کرونای وزارت صمت تصویب شد، سقف قیمت ۱۶۰۰ تومان برای آنها تعیین شد."
وی ادامه می دهد: "ماسک‌هایی که به صورت صنعتی در کشور تولید می‌شود، در حال حاضر حجم تولیدشان از حدود ۳۰۰ هزار به بالغ بر دو میلیون و ۵۰۰ هزار ماسک رسیده است. توزیع این ماسکها در مراکز درمانی اعم از دولتی، خصوصی، تامین اجتماعی، نیروهای مسلح و... انجام می‌شود. قیمت مصوب این نوع ماسکها درب کارخانه ۷۰۰ تومان است که این ماسکها با حواله اداره‌کل تجهیزات پزشکی در مراکز درمانی توزیع می‌شوند و بخشی از این ماسکها هم برای آینده دپو می‌شود."
صفوی درباره قیمت‌گذاری ماسک‌های مختلفی که در بازار عرضه می‌شود، افزود: "به طور کلی دو نوع ماسک داریم؛ یکی ماسک‌های سه لایه و دیگری ماسک‌های N۹۵ که ظرفیت تولیدشان در کشور طی دو الی سه ماه اخیر بیش از پنج برابر شده است و به میزان تولید خوبی رسیده‌ایم. باید توجه کرد که ماسک‌های سه لایه نیز به دو دسته تقسیم می‌شود؛ یکی ماسک‌هایی که به صورت صنعتی تولید می‌شود که توسعه قابل توجهی داشته‌اند و دیگری ماسک‌های نیمه‌صنعتی. ماسک‌های نیمه‌صنعتی بر اساس دستورالعمل‌های اداره‌کل تجهیزات پزشکی به عنوان ماسک‌های کارگاهی و نیمه‌صنعتی توسط کارگاه‌ها و گروه‌های جهادی تولید، ضدعفونی، بسته‌بندی و آماده عرضه به بازار شده است."
فاصله قیمت ماسک در بازار با نرخ های مصوب
با وجود قیمت های مصوب اعلام شده، در مراجعه به مراکز توزیع قیمت ها چندان استاندارد و معقول به نظر نمی رسند و با نرخ های مصوب فاصله زیادی دارند، تا جایی که بسته های ماسک با قیمت های نامتعارف عرضه می شوند. برای مثال قیمت ماسک N۹۵ یا فیلتردار از ۸ هزار تومان شروع و تا ۳۵، ۴۰ و یا ۵۰ هزار تومان و گاه ۸۰ هزار تومان می رسد در حالی که ماسک های فیلتردار موجود در بازار همه شبیه به همبوده و کارکرد چندان متفاوتی ندارند اما قیمت ها بسیار متفاوت است.
ماسک های سه لایه معمولی با قیمت هر عدد ۲ هزار تومان و ماسک معمولی کودکان نیز با قیمت ۳ هزار تومان به فروش می رسد. ماسک های کارگاهی بعضا با قیمت ارزان تری در داروخانه ها عرضه می شوند و قیمت معمول آن هر عدد ۲۰۰۰ تومان است که البته ممکن است در مراکز مختلف قیمت فروش متفاوت باشد. نکته قابل توجه اینکه بر روی بسته بندی این نوع ماسک هیچ گونه علامت و یا نشان و کدی مبنی بر استاندارد بودن وجود ندارد.
به دلیل کمبودهای موجود ممکن است ماسک ها در بازار با قیمت های متفاوتی عرضه شود و مراکز عرضه از قیمت مصوب تخطی نمایند، همچنین بازار سیاه به وجود آمده و تقاضای بیش از حد و نیاز روزانه مردم به این محصول می تواند قیمت ها را متفاوت نماید که در این زمینه انتظار می رود نظارت بر قیمت ها و پیگیری وقوع گرانفروشی بیشتر شود تا چندقیمتی رخ ندهد و مردم متحمل فشار نشوند.