سیاوش آریا - فعال و کنشگر میراث فرهنگی - از دست‌اندازی کشاورزان و افراد سودجو به قلعه نارنجستان داراب خبر داد؛ اقدامی که در واقع باعث حذفِ تدریجی عرصه و حریم این اثر تاریخی می‌شود. او در این‌باره گفت: آن‌ها با لودر خاک‌های حریم درجه یک و گاه عرصه‌ آن را تسطیح و بخشی از دیواره‌های دژ را ویران کرده و به آن آسیب‌های برگشت‌ناپذیری را وارد کرده‌اند.

او با بیان این‌که پرونده ثبت ملی این محوطه در سال ۱۳۸۷ در حال تهیه بوده است، ادامه داد: در آن زمان به صورت مستقیم به اقداماتی که کشاورزان و روستاییان برای هموارسازی زمین‌های کشاورزی و خاک‌برداری از آن محوطه انجام داده‌اند، اشاره شده و به عنوان یکی از مهم‌ترین عوامل تهدیدکننده بنا از آن یاد شده و در پرونده‌ ثبتی قلعه نیز خواستار اقدام‌های حفاظتی مانند سرکشی پِیاپی یگان حفاظت میراث فرهنگی و تعیین حریم هرچه زودتر مجموعه دژ نارنجستان شده است.

آریا افزود: با این وجود و بعد از گذشت این مدت زمان، به نظر می‌رسد همچنان به انگیزه کمبود بودجه و مهم‌تر از همه، بی‌توجهی میراث فرهنگی در یک دهه‌ گذشته به این محوطه، تعیین حریم نشده است و به همین دلیل آن منطقه هر روز کوچک‌تر شده و آسیب‌های بیشتری می‌بیند و بخش‌هایی از آن از بین می‌رود.

این فعال میراث فرهنگی با اشاره به این‌که این دژ به همراه بقایای مسجدی در نزدیکی آن روی تپه‌ای باستانی از دوره‌ ساسانی برپا شده است، گفت: دوستداران میراث فرهنگی فورگ و شهر داراب خواستار رسیدگی و توجه بیشتر مسوولان و سرپرستان میراث فرهنگی استان به این یادمان ملی شده‌اند. آن‌ها می‌گویند تا دژ نارنجستان آسیب‌های بدتری ندیده، باید توسط کارشناسان میراث فرهنگی استان تعیین حریم شود.

او به ماده ۵۶۰ قانون مجازات اسلامی اشاره کرد که بر آن اساس، هر کس بدون اجازه از میراث فرهنگی یا با تخلف از ضوابط مصوب و اعلام‌شده از سوی سازمان نام برده‌شده، در حریم آثار فرهنگی – تاریخی اقدام به عملیاتی کند که سبب سُستی (تزلزل) بنیاد آن‌ها شود، یا در نتیجه‌ آن عملیات به آثار و بناها خرابی یا آسیب وارد شود، افزون بر رفع آثار تخلف و پرداخت خسارت وارده، به زندان از یک تا سه سال محکوم خواهد شد و افزود: در حالی این قوانین وجود دارند که معمولا حریم و عرصه یادمان‌های تاریخی – فرهنگی توسط افراد یا بعضی از دستگاه‌های عملیاتی مورد تجاوز قرار می‌گیرند.

آریا درباره‌ تاریخچه این قلعه توضیح داد: این مجموعه تاریخی – فرهنگی در بخش غربی دهستان فورگ و در باختر روستای دوبرجی قرار گرفته است. شمال، جنوب و شرق اثر را زمین‌های کشاورزی پر کرده است. مردم بومی محله به انگیزه‌ باغ‌های نارنج در سال‌های گذشته در اطراف این بنا، آن را نارنج قلعه یا قلعه نارنجستان می‌نامیدند. این یادمان مجموعه‌ای شامل تپه‌ای ساسانی و بقایای دژی از قرن‌های متاخر اسلامی در شمال تپه و همچنین بقایای مسجدی شبستانی از سده‌های متاخر اسلامی در فاصله‌ ۵۰ متری شمال قلعه است. تپه کمابیش دایره‌ای‌شکل (مدور) با پهنای ۶۰ متر در جنوب مجموعه است و بلندای آن نسبت به سطح زمین‌های پیرامونی چهار و نیم متر است.