خانه‌نشینی در دوران شیوع كووید-19 برای هر سنی با تغییرات مشابه و مشخصی در سبك زندگی همراه بوده است كه مهم‌ترین شاخص آن اعتیاد به گردش در دنیای مجازی از طریق گوشی‌های تلفن همراه است.

فرزندان بسیاری از خانواده‌ها هم با توجه به محدودیت‌ها و نگرانی‌های موجود برای خروج از خانه چاره‌ای جز پر كردن اوقات فراغت خود با بازی‌های رایانه‌ای و پناه بردن به ارتباطات مجازی ندارند. اما استفاده طولانی‌مدت از رایانه و گوشی‌های هوشمند برای بزرگسالان و نوجوانان در درازمدت عوارضی از خود برجا می‌گذارد كه ممكن است در برخی موارد جبران‌ناپذیر باشد.

عوارض چشمی ناشی از استفاده بیش‌از اندازه از وسایل الكترونیك در دوران قرنطینه و فاصله‌گذاری اجتماعی ناشی از شیوع كرونا بهانه‌ای شد تا با دكتر خلیل قاسمی‌فلاورجانی، فوق‌تخصص شبكیه و مدیر گروه چشم‌پزشكی دانشگاه علوم پزشكی ایران گفت‌وگو كنیم.

آیا ثابت شده كه استفاده طولانی‌مدت از تلفن همراه آسیب‌های جدی به چشم‌ها وارد می‌كند؟

خیر. شواهدی وجود ندارد كه استفاده طولانی‌مدت از گوشی هوشمند آسیب جدی به چشم وارد می‌كند.اگر منظور مدت‌زمان كلی استفاده از تلفن همراه است شواهدی مبتنی بر این قضیه ارائه نشده، اما استفاده طولانی و بدون وقفه از تلفن‌های همراه هوشمند، تاحدودی ممكن است آسیب‌رسان باشد. آسیب‌های وارد شده بر اثر كار طولانی با رایانه، تبلت و گوشی هوشمند شامل خشكی چشم، خستگی، سردرد و گردن‌درد است. محدود‌كردن زمان كار با این وسایل به پیشگیری از بروز این عارضه كمك می‌كند.

استراحت مكرر در مدت استفاده از رایانه، رعایت فاصله مناسـب از صفحه نمایشگر، استفاده از نمایشگرهای مناسـب بـا تنظیمـات استاندارد، جهت قرارگیری نمایـشگر و تنظیم نور مناسب محیط در كاهش آسیب‌های چشمی بسیار مؤثر است.

پس آسیب‌های ناشی از كار با رایانه و گوشی هوشمند به دو طیف چشمی و غیرچشمی تقسیم می‌شود؟

همان‌گونه كه گفتم آسیب‌های چشمی ناشی از كار طولانی و بدون وقفه با این وسایل شـامل چهار دسـته كلـی خـستگی چشم، احساس ناراحتی و فشار در چشم‌هـا، تغییرات اشكی و خشكی چشم می‌شود. آسیب‌های غیرچشمی هم درد گردن، سردرد و كمردرد را دربر می‌گیرد.

برخـی از این علائم ارتباط مستقیمی با چشم ندارند، اما با رعایت اصولی كه به سلامت چشم منجر می‌شود از شدت آنها نیز كاسته خواهد شد.

آیا ممكن است استفاده طولانی از گوشی هوشمند منجر به نزدیك‌بینی و تغییر نمره چشم شود؟

در این مورد نتایج بررسی‌ها متناقض است و اگر چنین تاثیری را به‌دنبال داشته باشد بسیار اندك است. استفاده طولانی از این وسایل التهاب چشمی هم ایجاد نمی‌كند. عوارض خطرناك‌تری مثل مسدود شدن شریان‌های چشمی یا تومورهای چشمی هم گزارش نشده است.

چه كسانی بیشتر مستعد بروز خشكی چشم هستند؟

كسانی كه از قبل خشكی چشم داشته یا اعمال جراحی لیزیك انجام داده‌اند. همین‌طور افرادی كه بیماری‌های سیستمیك و ایمنی دارند، بیشتر مستعد ابتلا به خشكی چشم هستند. كسانی كه قطره‌های چشمی دیگران را بدون تجویز پزشك برای رفع مشكلات چشمی خود استفاده می‌كنند نیز در خطر ابتلا به خشكی چشم هستند.

آیا كودكان و نوجوانان هم به خشكی چشم مبتلا می‌شوند؟

بله. هر كسی كه طولانی‌مدت با رایانه كار كند چون میزان پلك ‌زدنش در دقیقه كم می‌شود، خشكی هم ممكن است برای چشمش اتفاق بیفتد. پس همه اشخاص باید یاد بگیرند مدام پلك بزنند، هر 20 دقیقه یكبار به چشم‌های خود استراحت بدهند و فاصله 30 تا 40 سانتی‌متری گوشی همراه نسبت به چشم‌هایشان را هنگام کار با آن رعایت كنند.

عوارض و نشانه‌های دچار شدن به خشکی چشم چیست؟

خشكی چشم با سوزش، خارش، احساس ناراحتی و قرمزی چشم همراه است و وقتی شخص پلك می‌زند تصور می‌كند خرده شن در چشمش است. به‌دنبال بروز این علائم باید محل رویش مژه‌ها با آب گرم و شامپو بچه شست‌وشو داده شود. ماساژ دادن نیز بسیار مهم است و در نهایت استفاده از قطره‌های اشك مصنوعی توصیه می‌شود.

در دوران شیوع كووید-19 و این‌كه بسیاری از مردم هنوز در خانه هستند چه توصیه‌ای برای استفاده درست و ایمن از تلفن همراه برای سنین مختلف دارید؟

به‌طور كلی یك سری آسیب‌های غیرچشمی در كاربرد تلفن همراه وجود دارد كه ناشی از موقعیت قرار گرفتن سر و گردن و همچنین زاویه قرار گرفتن تلفن نسبت به گردن است.

البته آسیب‌های گردنی می‌تواند علائمی مانند چشم‌درد و سردرد ایجاد كند. اما در مورد چشم توصیه می‌شود مدت استفاده از گوشی محدود شود؛ یعنی هر 20 دقیقه یكبار شخص به مدت 20 ثانیه به دوردست نگاه كند.

چه توصیه‌ای به كودكان برای كار با این وسایل دارید؟

به‌خاطر اثرات منفی روانی و رشدی استفاده طولانی‌مدت كودكان از این وسایل، توصیه می‌شود بازی‌های رایانه‌ای و كار با گوشی هوشمند محدود شود. اما عوارض چشمی خاصی جز خشكی چشم در این مورد تاكنون دیده نشده است.